ចំណីខួរក្បាល

គ្រាប់ស្រូវ និង អង្ករ ថ្ងៃមុន ខ្ញុំអានអត្ថបទបកប្រែរបស់អ្នកគ្រូ ប៉ែន សេដ្ឋារិន ស្តីអំពីគោលគំនិតនៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយាន និយាយអំពីសារប្រយោជន៍និងភាពខុសគ្នារវាង គ្រាប់ស្រូវមួយគ្រាប់និងអង្កររាប់ម៉ឺនការុង ។ វាជាការប្រៀបធៀបក្នុងន័យ មេតាហ្វ័រ (Metaphor) ពាក់ព័ន្ធនឹងសភាវទ្រទ្រង់ជីវិត ថាតើរវាងគ្រាប់ស្រូវមួយគ្រាប់និងអង្កររាប់ម៉ឺនការុង មួយណាមានសក្តានុពល ឬសារប្រយោជន៍ជាង ។ ការប្រៀបធៀបនោះគឺសំដៅដល់សារសំខាន់នៃដំណើរបានដល់ បរិនិព្វាន នៃបុគ្គលត្រាសដឹង និង ការលះបង់បរិនិព្វាន ដើម្បីបន្តស្ថិតនៅជាមួយនឹងសត្វលោករបស់បុគ្គលដែលអាចត្រាសដឹង ។ ដំណើរលះបង់បរិនិព្វាន គឺប្រៀបបាននឹងគ្រាប់ស្រូវមួយគ្រាប់ ដែលជួយផ្តល់លទ្ធភាពឲ្យមនុស្សយកទៅដាំដុះពង្រីកផលទ្រទ្រង់ជីវិត ។ បរិនិព្វានគឺប្រៀបបានទៅនឹងអង្កររាប់ម៉ឺនការុងនៅក្នុងឃ្លាំងសម្រាប់ទ្រទ្រង់ជីវិតមនុស្ស ។ វាជាសភាវទ្រទ្រង់ដូចគ្នា គ្រាន់តែមួយស្ថិតនៅជាមួយនឹងជីវិតមនុស្សជានិរន្ត និង មួយទៀតនឹងផុតរលត់អស់រលីងទៅនៅថ្ងៃមួយ ។ នៅពេលយើងនិយាយអំពីព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយាន គឺយើងនិយាយអំពីព្រះពោធិសត្វ ដែលមានលទ្ធភាពឆ្លងទៅកាន់បរិនិព្វាន ប៉ុន្តែមិនធ្វើដំណើរទៅកាន់បរិនិព្វានទេ ។ គោលបំណងរបស់ព្រះពោធិសត្វគឺបន្តជីវិតកើតរលត់ៗជាមួយនឹងសត្វលោកជានិរន្ត ដើម្បីធ្វើជាប្រទីបបំភ្លឺផ្លូវដំណើរសត្វលោកទៅរកសេចក្តីសុខ ។ ឯព្រះពុទ្ធដែលជាបរមគ្រូរបស់សាសនិកព្រះពុទ្ធសាសនា ហីនយាន ក៏ដូចជាមហាយានដែរនោះ ព្រះអង្គបានសម្រេចផ្តាច់ជីវិតចេញអំពីសត្វលោកដោយបន្សល់ទុកនូវព្រះគម្គីរ ឬពុទ្ធោវាទនានាសម្រាប់ធ្វើជាប្រទីបបំភ្លឺផ្លូវដំណើរសត្វលោកទៅរកសេចក្តីសុខដែរ ។ ព្រះពុទ្ធទ្រង់មានពុទ្ធដីការថា គម្ពីរឬពុទ្ធោវាទរបស់ទ្រង់នឹងរលាយសូន្យសុងទៅនៅរយៈពេល ៥០០០ឆ្នាំ ។ នេះហើយគឺជាភាពខុសគ្នារវាងគ្រាប់ស្រូវមួយគ្រាប់នៅក្នុងទិដ្ឋិនៃព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយាននិយម និង អង្កររាប់ម៉ឺនការុងនៅក្នុងទិដ្ឋិនៃព្រះពុទ្ធសាសនាហីនយាននិយម ។ ទស្សនព្រះពុទ្ធសាសនាកើតចេញអំពីការត្រាសដឹងរបស់បុគ្គលមួយរូប គឺសមណ សិទ្ធត្ថ គោតម ឬព្រះពុទ្ធ ។ បន្ទាប់ពីព្រះអង្គចូលបរិនិព្វានទៅ សាវ័ករបស់ទ្រង់បានធ្វើ មុខបាឋសង្គាយនាភ្លាមៗ ដើម្បីកត់ចំណាំនិងថែរក្សាពុទ្ធវចនឲ្យនៅដូចដើម ។ និយាយឲ្យចំគឺ ដើម្បីរក្សាទិដ្ឋិរបស់ព្រះអង្គកុំឲ្យវៀចវេរអត្ថន័យ ។ កាលនោះ មិនទាន់មានមធ្យោបាយកត់ត្រាជាលាយលក្ខអក្សរទេ ។ ដូច្នេះ អ្វីៗគឺអាស្រ័យដោយការចងចាំរបស់មនុស្ស ។ ដំណើរបែបបទតាំងសីល សមាធី និងភាវនាតាមមាគ៌ាទៅដល់នាទីជា ព្រះអរហន្ត និង ព្រះពោធិសត្វ គឺមាននៅក្នុងការចងចាំសាវ័កទាំងនោះ ។ ក៏ប៉ុន្តែ ប្រការដែលថាបុគ្គលដែលអាចទៅដល់និព្វាន តែសម្រេចចិត្តរស់នៅក្នុងភាវកើតរលត់ៗបន្តទៅទៀត គឺជាប្រការមួយដែលស្ថិតនៅក្នុងភាពចម្រូងចម្រាស ។ ដោយហេតុតែព្រះពោធិសត្វជាបុគ្គល ដែលមានការយល់ដឹងខ្ពស់ជាងគេបំផុតនៅក្នុងឋានានុក្រមព្រះពុទ្ធសាសនា ដូច្នេះគ្មាននរណាអាចវាស់កម្រិត ឬមើលយល់ថាបុគ្គលនោះអាចឈោងទៅដល់បរិនិព្វានឡើយ ។ ជាលទ្ធផល បុគ្គលដែលតាំងខ្លួនជាព្រះពោធិសត្វនឹងអាចកើតមានពាសវាលពាសកាល ។ ទុករឿងចម្រូងចម្រាសនេះមួយកណ្តុប ។ និយាយអំពីព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយាននិងហេតុផលនៃការបង្កើតទិដ្ឋិ គ្រាប់ស្រូវនិងអង្ករវិញម្តង ។ ព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយានកើតចេញអំពីការយល់ឃើញរបស់បុគ្គលពីររូបគឺ នាគជន (Nagarjuna) និង សន្តិទេវ (Shantideva) ។ ពួកគាត់មានជីវិតរស់នៅក្នុងសតវត្សទី ២ និង ទី ៧ នៃគ្រីស្តសករាជ ។ បើតាមការសង្កេតអំពីទិដ្ឋិរបស់បុគ្គលទាំងពីររូបនេះ យើងអាចសន្និដ្ឋានបានថា ពួកគេគឺជាកូនសិស្សឬសាវ័កដែលមិនសូវបានបទរបស់ព្រះពុទ្ធ (Non-conformist students) ។ ឯប្រការដែលពួកគេបង្កើតគំនិតព្រះពោធិសត្វមិនលុះនៅក្នុងការត្រាច់ចរទៅកាន់បរិនិព្វាននោះ ក៏ប្រហែលជាស្ថិតនៅក្នុងការមិនទទួលស្គាល់ថា ព្រះពុទ្ធសាសនានឹងរលាយរលត់ផុតអសង្ខេយ្យ នៅនាទីចុងក្រោយនៃថ្ងៃគម្រប់ ៥០០០ឆ្នាំ ។ តើទស្សន ឬ ទិដ្ឋិ ឬក៏របកគំហើញមួយដែលមានសច្ចភាពជាស្នូល អាចរលត់រលាយទៅវិញបានដែរទេ ? ដាច់ខាតគឺមិនអាចឡើយ ។ សច្ចៈ មិនអាចរលុបរលាយទៅវិញទេ ។ វាអាចរលាយទៅបាន តែនៅក្នុងករណីមួយគត់ ។ គឺភពផែនដីនេះរលាយបាត់រូបរាងទៅវិញដោយប្រការណាមួយ ។ ឯរឿងគ្រាប់ស្រូវនិងអង្ករ មេតាហ្វ័រ ក៏ប្រហែលជាផ្អែកលើមូលដ្ឋាននៃភាវអមតនៃសច្ចភាពនេះដែរ ។ ប្រការនេះ យើងត្រូវរង់ចាំរហូតដល់ព្រះពុទ្ធសាសនាមានអាយុគ្រប់ ៥០០០ឆ្នាំទើបអាចរកខុសត្រូវឃើញ ។ ទំរាំតែដល់ថ្ងៃនោះ ស្មេរខ្ញុំមិនដឹងជាក្លាយទៅជាអ្វីទេ ។ ក៏ប៉ុន្តែ ខ្ញុំជឿជាក់ថា ព្រះពុទ្ធសាសនាមិនរលាយរលត់ត្រឹមរយៈពេល ៥០០០ឆ្នាំទេ ដរាបណាភពផែនដីនេះមិនរលាយទៅវិញ ។ គ្រាប់ស្រូវនៅក្នុងទិដ្ឋិព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយាន នឹងនៅតែបន្តអត្ថិភាពដុះលូតលាស់របស់ខ្លួនរៀងរហូតទៅមុខទៀត ៕