ចំណីខួរក្បាល

នរកប្រាំបួនជាន់ ថ្មីៗនេះ ខ្ញុំបានមើលភាពយន្តឯកសារស្តីអំពីកវីដ៏ល្បីល្បាញមួយរូបរបស់ប្រទេសអ៊ីតាលី គឺលោក ដានតេ អាលីហ្គៀរី (Dante Aligieri) ។ ខ្សែភាពយន្តឯកសារនោះ បានធ្វើឲ្យខ្ញុំរលឹកទៅដល់អនុស្សាវរីយ៍សិក្សានៅមហាវិទ្យាល័យ ដ្បិតខ្ញុំធ្លាប់បានសិក្សាកំណាព្យរបស់គាត់គឺរឿង ចំអកព្រហ្មលិខិត (Divine Comedy) ។ នៅពេលគេនិយាយអំពីជីវិតលោក ដានតេ គេតែងតែភ្ជាប់វាជាមួយនឹងរឿង ចំអកព្រហ្មលិខិត (ឬ នរកប្រាំបួនជាន់) ដ្បិតជីវិតគាត់និងរឿងនិទាននេះ ហាក់ដូចជាបានវេញចូលគ្នាជាធ្លុងមួយ ។ លោក ដានតេ សរសេររឿង ចំអកព្រហ្មលិខិត ដោយផ្អែកលើការភ្លឹករបស់គាត់ ។ ព្រលឹងរបស់គាត់បានចាកចេញអំពីរូបទៅធ្វើទស្សនកិច្ចនៅឋាននរក រួចហើយវិលឆ្លងកាត់ឋានកណ្តាលទៅកាន់ឋានសួត៌ ។ ដោយហេតុតែរឿងនេះផ្តោតការពណ៌នាពិស្តារនៅក្នុងឋាននរក យើងមិននិយាយអំពីឋានកណ្តាលនិងឋានសួគ៌ទេ ។ តែសូមជម្រាបថា បើយើងគិតជាឋានានុក្រម ឋាននរកមាន ៩ជាន់ ឬ ៩ស្រទាប់ ។ ឋានកណ្តាលមាន ៧ជាន់ ។ ឯឋានសួគ៌ក៏មាន ៩ជាន់ដែរ ។ ជាទ្រង់ទ្រាយវប្បធម៌ ការពណ៌នាអំពីនរកទាំង៩ជាន់របស់លោក ដានតេ គឺមានលក្ខណៈស្រដៀងគ្នាទៅនឹងការពណ៌នាអំពីឋាននរកនៅក្នុងវប្បធម៌ខ្មែរ ។ សូម្បីតែដំណើរភ្លឹក ក៏យើងធ្លាប់ឮជាហូរហែនៅក្នុងដំណើរជីវិតពលរដ្ឋខ្មែរដែរ ។ នៅលើជញ្ជាំងថែវផ្នែកខាងត្បូងនៃប្រាសាទអង្គរវត្ត យើងមានចម្លាក់ដ៏ពិស្តារមួយស្តីអំពីអ្នកទោសនៅក្នុងឋាននរក ។ តាមពិត លោក ដានតេ សរសេរពណ៌នាអំពីនរក ៩ជាន់នោះគឺនៅឆ្នាំ ១៣០៨ ដែលមានរយៈពេលប្រមាណជា ២០០ឆ្នាំ ក្រោយពេលដែលខ្មែរឆ្លាក់ទិដ្ឋភាពស្ថាននរកនៅលើជញ្ជាំងប្រាសាទអង្គរវត្ត ។ មុនពេលលោក ដានតេ ភ្លឹកនិងមានឱកាសបានទៅធ្វើទស្សនកិច្ចនៅឋាននរក គាត់បានលួចស្រឡាញ់នារីម្នាក់ឈ្មោះ ប៊ៀតទ្រីស (Beatrice) ។ ជាអកុសល នាងប៊ៀទ្រីស បានស្លាប់នៅអាយុ ២៥ឆ្នាំ ដែលជាហេតុនាំឲ្យលោក ដានតេ ស្រងេះស្រងោចខ្លោចចិត្តជាខ្លាំង ។ គឺនៅក្នុងភាពត្រម៉ង់ត្រម៉ោចនោះហើយ ដែលព្រលឹងគាត់បានចាកចេញអំពីរូបទៅស្វែងរកកញ្ញា ប៊ៀទ្រីស ។ មុននឹងបានទៅជួប ប៊ៀទ្រីស ដែលស្ថិតនៅឯឋានសួគ៌ ព្រលឹងរបស់លោក ដានតេ ត្រូវធ្វើដំណើរឆ្លងកាត់ឋាននរកនិងឋានកណ្តាលជាមុនសិន ។ ដូចជាការធ្វើដំណើរឯទៀតដែរ ដំណាក់កាលទីមួយនៃដំណើរទៅកាន់ឋាននរក គឺចេញអំពីស្ថានីយ៍គមនាគមន៍ឬទីក្រុង ដែលមានឈ្មោះថា DIS (ឌីស) ។ គួរកត់សម្គាល់ថា ទីក្រុង ឌីស គឺស្ថិតនៅទីស្ថានដែលមនុស្សរស់នៅដែរ ។ ដូច្នេះ អ្វីដែលយើងហៅថា "ឋានកណ្តាល" វាក៏ជាផ្នែកមួយនៃឋាននរក ។ សូមមើលរូបភាពទីមួយដែលខ្ញុំដាក់ភ្ជាប់នឹងអត្ថបទនេះ ។ ស្រទាប់ខាងលើបំផុត ដែលមានសណ្ឋានដូចចំណតយន្តហោះនោះ វាជាស្ថានីយ៍ចេញដំណើរដែលមានឈ្មោះថា ឌីស ។ ព្រលឹងរបស់មនុស្ស និង សត្វ ព្រមទាំងខ្មោច គឺស្ថិតនៅទីនេះ ។ បន្ទាប់ពីព្រលឹងលាចាករូបនិងទទួលបានការអនុញាតឲ្យធ្វើដំណើរ យើងនឹងចាប់ផ្តើមធ្វើដំណើរទៅកាន់ជាន់ទីមួយនៃឋាននរក ដោយចុះតាមជណ្តើរដូចនៅក្នុងរូបភាព ។ មុនពេលចេញដំណើរ យមរាជ នឹងផ្តល់ទិដ្ឋាការឲ្យយើងថាតើត្រូវទៅស្នាក់នៅ ឬទទួលទោសនៅជាន់ទីប៉ុន្មាន ដោយផ្អែកលើកុសលកម្មនិងអកុសលកម្ម ដែលយើងបានប្រព្រឹក្តិកាលមានជីវិតនៅលើលោក ។ យើងអាចវិនិច្ឆ័យថា នរកជាន់ទីមួយគឺនៅក្នុងផ្នូរដែលជាតំបន់ស្ថិតនៅក្រោមឫសស្មៅបន្តិច ។ មនុស្សដែលមានគុណសម្បត្តិល្បីៗជាច្រើនដូចជា សូក្រាត អូមែរ ផ្លាតុង ពេលស្លាប់ទៅគឺត្រូវធ្លាក់នរកត្រឹមកម្រិតទីមួយនេះ ។ និយាយរួម នរកជាន់ទីមួយនេះគឺសម្រាប់ដាក់មនុស្សដែលមិនដែលស្គាល់ ឬមិនទទួលស្គាល់អត្ថិភាពអាទិទេព ។ គេហៅនរកជាន់ទីមួយនេះថា លីមបូ (Limbo) ឬទីស្ថានជនវង្វេង ។ គួរកត់សម្គាល់ដែរថា នៅលើខ្លោងទ្វារចុះមកកាន់ឋាននរក គេសរសេរពាក្យបដិសណ្ឋារកិច្ចមួយឃ្លាថា៖ "Abandon all hope, ye who enter here" (អ្នកដែលចូលមកដល់ទីនេះ លះបង់ក្តីសង្ឃឹមចោលឲ្យអស់) ។ ពាក្យនេះ មានន័យយ៉ាងសាមញ្ញថា៖ ព្រលឹងដែលធ្លាក់មកដល់ឋាននរក គ្មានផ្លូវនឹងវិលទៅកាន់ភពកំណើតវិញទេ ។ ស្រទាប់ទី២នៃឋាននរកគឺជាកន្លែងផ្តន្ទាទោសមនុស្សដែលលុះនឹងកាមរាគៈ ។ ជាន់ទីពីរនេះមានឈ្មោះថា ឡាស្ថ (Lust) សម្រាប់ដាក់មនុស្សដែលត្រេកត្រអាលនឹងកាមគុណ ។ យើងទាំងអស់គ្នា លើកលែងតែអ្នកដែលមិនដែលស្គាល់រសជាតិស្នេហ៍ ស្លាប់ទៅគឺប្រាកដណាស់នឹងធ្លាក់ចុះនរកជាន់ទីពីរនេះ ។ ស្រទាប់ទី៣នៃឋាននរកគឺសម្រាប់ផ្តន្ទាមនុស្សដែលលុះនឹងផឹកសុី ។ គេហៅជាន់ទី៣នេះថា គ្លូតតុននី (Gluttony) ។ អ្នកដែលសុីតាមឃ្លាន មិនប្រមាណដល់គ្នីគ្នា គឺត្រូវមកជាប់ទោសនៅទីនេះ ។ ឯជាន់ទី ៤ គេហៅថា ហ្គ្រីដ៍ (Greed) សម្រាប់ផ្តន្ទាទោសមនុស្សលោភលន់ផងទាំងពួង រាប់បញ្ចូលទាំងអ្នកហួងហែងឥតក្រែងរអែងចិត្តអ្នកដទៃ ។ នៅជាន់ទី ៥ គឺសម្រាប់ផ្តន្ទាទោសមនុស្សដែលពូកែខឹង ឬ អេងហ្គឺ (Anger) ។ មនុស្សប្រចណ្ឌប្រពន្ធឬប្តីទាំងអម្បាលម៉ាន ស្លាប់ទៅនឹងមកនៅរងទុក្ខក្នុងជាន់ទី ៥នេះ ។ ឯជាន់ទី ៦ យើងមិនបាច់ព្រួយទេ គេឲ្យឈ្មោះថា ហ៊ាសេ (Heresy) គឺសម្រាប់ផ្តន្ទាទោសអ្នកនិយាយដើមគេ ។ តើនរណាមួយដែលមិនធ្លាប់និយាយដើមគេនោះ! នរកជាន់ទី៧ ទី៨ និង ទី៩ គឺសម្រាប់ផ្តន្ទាទោសមនុស្សដែលទុយ៌សហួសនិស្ស័យ ។ ជាន់ទី ៧ គេឲ្យឈ្មោះថា វ៉ាយអូលេន្ស (Violence) សម្រាប់ផ្តន្ទាមនុស្សដែលលុះនឹងអំពើហឹង្សា ។ ជនផ្តាច់ការដែលសង្ហារខាងផ្តាច់ផ្តិលជីវិតអ្នកនយោបាយផងគ្នា រាប់បញ្ចូលទាំងស្រីស្នេហ៍លួចលាក់ផងដែរនោះ នឹងត្រូវធ្លាក់នរកមកដល់ជាន់ទី៧នេះ ។ ឯជាន់ទី ៨ គឺសម្រាប់ផ្តន្ទាទោសជនអន្យតិរ្ថិយទាំងឡាយណាដែលរកសុីគៃបន្លំ ឬនិយមបោកប្រាស់គេដោយប្រើពាក្យជោគជ័យ ឬយកបារមីមកធ្វើជាឡប់ឡែ ។ ជាន់ទី ៨នេះមានឈ្មោះថា ហ្វ្រោដ (Fraud) ។ នៅជាន់ទី ៩ ដែលស្ថិតនៅគៀកនឹងស្នូលផែនដី មានឈ្មោះថា ទ្រីឈឺរី (Treachery) គឺសម្រាប់ផ្តន្ទាទោសជនក្បត់ជាតិ ឬក្បត់ទំនុកចិត្តអ្នកដទៃ ។ ប្តីផិតប្រពន្ធ ឬប្រពន្ធផិតប្តី លោកសង្ឃតាំងខ្លួជាទេវតាដើរលើដី អ្នកនយោបាយបម្រើផលប្រយោជន៍ឲ្យប្រទេសដទៃ ។ល។ និង ។ល។ ស្លាប់ទៅគឺត្រូវមករងទុក្ខនៅក្នុងនរកជាន់ទី ៩នេះ ។ ខ្មែរហៅទីនេះថា ឋានបាតាល ។ ទីនេះ បើក្តៅគឺក្តៅលើសភ្លើង ។ បើត្រជាក់គឺត្រជាក់ជាងទឹកកក ។ អ្នកទោសដ៏ល្បីល្បាញបំផុតនៅទីនេះគឺ សាតាំង (Satan) ។ គាត់ជាអតីតទេវតាដែលមនុស្សនិងអាទិទេពផងទាំងពួង បរាមុខ ។ គួរកត់សម្គាល់ថា មនុស្សឬទេវតា ដែលជាទីសក្ការរឹតតែខ្ពស់ បើប្រព្រឹត្តិទោសកំហុស នឹងធ្លាក់នរករឹតតែជ្រៅ ។ ឋាននរកជាទីកន្លែងផ្តន្ទាទោស ។ ទីនេះមិនសុីសំណូកសំណែនដូចឋានសួគ៌ទេ ។ សុីតែរបស់ដែលគេក្រវាត់ចោល ។ ការផ្តន្ទាទោសគឺស្អាតស្អំ ឥតលម្អៀង និង យុត្តិធម៌ជាទីបំផុត ។ មនុស្សនិងទេវតា រាប់បញ្ចូលទាំងសមាជិកបក្សទេវតាដែលមានអកុសលកម្ម គឺត្រូវធ្លាក់នរកដូចគ្នា ។ យោងតាមរបាយការណ៍របស់លោក ដានតេ នេះ យើងមើលឃើញថា វាពាក់ព័ន្ធនឹងកម្មផលដូចរបកគំឃើញរបស់ព្រះពុទ្ធដែរ ។ ចំណុចរួមគឺការឈឺចាប់ (Suffering) ដែលកើតចេញអំពីកម្ម ។ ព្រលឹងទាំងអស់គឺត្រូវរងកម្មទៅតាមស្ថានទម្ងន់ទោស នៃកម្មរបស់ខ្លួន ។ មុននឹងបញ្ចប់អត្ថបទនេះ ខ្ញុំសូមលើកយកសំណួរមួយមកពិចារណា ថាតើឋានរកមានអត្ថិភាពដែរទេ ។ ផ្អែកលើហេតុផលមួយចំនួន ខ្ញុំទទួលស្គាល់អត្ថិភាពនៃឋាននរក ។ ការទទួលស្គាល់នេះ គឺផ្អែកលើកត្តា កម្មផល និង ភាវឈឺចាប់ ដែលព្រលឹងឬវិញ្ញាណរងទុក្ខ ។ វិញ្ញាណគឺជាឋាមពលដែលមានទំហំតូចល្អិតមិនខុសអំពីអាតូមឡើយ ។ វាអាចស្ថិតនៅក្នុងចក្រវាឡ៍ លើភព ឬនៅក្នុងភពតែម្តង ។ ដូច្នេះ ប្រការដែលព្រលឹង ឬវិញ្ញាណក្ខ័ន្ធមនុស្សធ្លាក់នរកទៅដល់ស្នូលផែនដី ដូចជាគ្មានអ្វីពិបាកយល់ ឬពិបាកស្រមើស្រមៃទេ ។ ឯកម្មក៏ជាឋាមពលដែលមានប្រភពចេញអំពីស្នូល (Core) ដ៏តូចល្អិតដូចអាតូមដែរ ។ កម្មមានបីផ្នែកគឺ មនោកម្មំ វាចាកម្មំ និង កាយកម្មំ ។ មនោកម្មំ គឺជាឋាមពលឬក៏ជាឫសគល់របស់ វាចាកម្មំ និង កាយកម្មំ ។ បើកម្មជាឋាមពល ផលរបស់វាក៏អាចមានទម្រង់ជាឋាមពលដែរ ។ ដូច្នេះ ផ្អែកលើកត្តាកម្មផល ព្រលឹង (Human souls) ដែលរងទុក្ខទោសនៅក្នុងឋាននរក គឺស្ថិតនៅក្នុងទម្រង់ឋាមពលនេះឯង ៕ Photos courtesy of: Lyusya Durasova et al. and Wikipedia

ចំណីខួរក្បាល

ចម្រៀងចំអេះចំអាសដែលគ្មាននរណាស្អប់ កាលពីសប្តាហ៍មុន ខណៈកំពុងច្រៀងការ៉ាអូឃេ កូនស្រីខ្ញុំរត់ត្រហេបត្រហបទៅប្រាប់ថាមានគេមកគោះទ្វារ ។ ខ្ញុំរត់មកបើកទ្វារក្រែងក្រុមហ៊ុនដឹកជញ្ជូនយកអីវ៉ាន់មកឲ្យ ក៏ជួបវ៉ាក់នឹងយុវជនដែលរស់នៅផ្ទះជាប់ខ្ញុំ ។ ខ្ញុំធ្លាក់ថ្លើមក្តុក ដ្បិតផ្ទះយើងមានជញ្ជាំងជាប់គ្នា ។ យុវជននេះប្រាកដជាមកស្តីឲ្យខ្ញុំ អំពីការច្រៀងអាឡេអាឡូនាំឲ្យរំខានដល់គាត់ហើយ ។ ខ្ញុំមិនទាន់ហើបមាត់ផង យុវជននោះក៏លំឱនកាយគោរពសុំទោសខ្ញុំ អំពីប្រការដែលគាត់មករំខានខ្ញុំ ។ គាត់មកនេះគឺមកសុំកត់យកចំណងជើងចម្រៀង ដែលខ្ញុំទើបនឹងច្រៀងប៉ុន្មាននាទីមុននេះ ដ្បិតអីវាពីរោះជក់ចិត្តដិតអាម្មណ៍ខ្លាំងណាស់ ។ ឮពាក្យនេះ ខ្ញុំភ្ញាក់ដូចគេជះទឹកដាក់កណ្តាលមុខ ពីព្រោះយុវជននេះមានអាយុប្រមាណជា ២០ឆ្នាំផ្លាយ ហើយជាក្មេងដែលកើតនៅស្រុកអាមេរិក និងមានឪពុកម្តាយជាជនជាតិកូរ៉េ ។ កុំថាឡើយដល់ទៅចេះស្តាប់ភាសាខ្មែរ សូម្បីតែប្រទេសខ្មែរស្ថិតនៅទីណាក៏នាយមិនស្គាល់ផង ។ អ្វីដែលធ្វើឲ្យយុវជនអ្នកជិតខាងខ្ញុំទាក់ចិត្តដិតអារម្មណ៍ គឺសម្លេងតន្ត្រីដែលប្រគុំដោយសិល្បករខ្មែរនៅក្នុងទសវត្សឆ្នាំ ១៩៧០ ។ ខ្ញុំនាំនាយទៅកាន់ស្ទូឌីយោការ៉ាអូឃេរបស់ខ្ញុំ ហើយឲ្យគាត់ធ្វើសម្លេងត្រាប់តាមបទភ្លេង ដើម្បីស្វែងរកចំណងជើងបទចម្រៀងដែលគាត់ចង់បាន ។ វាគឺជាបទ ចិត្តបងរំពឹង នៅក្នុងវេបសាយការ៉ាអូឃេអ័រកាដង់ របស់លោក គីម ដារ៉ែម ។ លោក គីម ដារ៉ែម គាត់តម្លើងសម្លេងឧបករណ៍តន្ត្រី ជាពិសេសសម្លេងស្គរដែក ឲ្យឮមុត (Sharp) ជាងសម្លេងអូរីជីណាល់ ។ គឺសម្លេងស្គរនោះហើយ ដែលពុះទម្លុះជញ្ជាំងថ្មបង្កឲ្យមានភាពរំភើបញាប់ញ័រ នៅក្នុងសោតារម្មណ៍យុវជនអ្នកជិតខាងខ្ញុំ ។ ជាអ្នកស្តាប់ចម្រៀងសម័យខ្មែរមួយរូប ខ្ញុំកត់សម្គាល់កត្តា "ឥតខ្ចោះ" មួយ (Refined) ដែលធ្វើឲ្យសម្លេងតន្ត្រីសម័យខ្មែរមានភាពទាក់ទាញ ។ កត្តានោះគឺ តុងសម្លេងឧបករណ៍ភ្លេង (Tune) ។ តន្ត្រីករខ្មែរហាក់ដូចជារឹតសម្លេងឧបករណ៍ភ្លេង ជាពិសេស ហ្គីតានិងស្គរ ឲ្យមានសំនៀងខ្ពស់ជាងគេបន្តិច (High Pitch) ។ ខ្ញុំមិនចេះលេងភ្លេងទេ ។ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំអាចស្តាប់សម្លេងឧបករណ៍ភ្លេងយកទៅផ្ទៀងផ្ទាត់គ្នា ។ បទចម្រៀងខ្មែរជាច្រើន មានបងប្អូនភ្លោះរបស់វាជាភាសាអង់គ្លេស ឬភាសាដទៃទៀត ។ ឧទាហរណ៍ បទ ស្រឡាញ់ស្រីតូច និងបទ Black Magic Woman ។ បទចម្រៀងទាំងពីរនេះ មានទម្រង់បទភ្លេងតែមួយ ។ ប៉ុន្តែ បើយើងស្តាប់ដោយផ្ទៀងផ្ទាល់ យើងអាចនឹងកត់សម្គាល់ចំណុចខ្ពស់ (High Pitch) នៅក្នុងការប្រគុំឧបករណ៍ភ្លេងជាភាសាខ្មែរ ។ ការវាយតម្លៃរបស់ខ្ញុំអាចលម្អៀងដោយសារខ្ញុំជាជនជាតិខ្មែរ ។ ក៏បុន្តែ យុវជនកូរ៉េអាមេរិកាំងដែលនៅផ្ទះជាប់ខ្ញុំនោះ មិនអាចលម្អៀងឡើយ (Unbiased) ។ គាត់មិនចេះភាសាខ្មែរទេ ។ ដូច្នេះ អ្វីដែលទាក់ចិត្តគាត់ឲ្យរំភើបញាប់ញ័រជាមួយនឹងតូរ្យ តន្ត្រីខ្មែរ គឺមានតែសម្លេងឧបករណ៍ភ្លេងតែមួយមុខគត់ ។ ឯសម្លេងឧបករណ៍ភ្លេងនេះទៀតសោត គាត់ប្រហែលជាធ្លាប់ស្តាប់ជាភាសាអង់គ្លេសរាប់សិបដងផងក៏មិនដឹង ។ សម្រាប់ខ្ញុំ ពេលស្តាប់សម្លេងហ្គីតាដែលតន្ត្រីករខ្មែរប្រគុំជាចង្វាក់ ឆា ឆា ឆា រ៉ុក ឬ ហ៊្សាក ម្តងៗ (Cha cha cha, Rock, Jerk) គឺប្រៀបបាននឹងស្តាប់សម្លេងហ្គីតារបស់លោក ជីមី ហេនរីក ជឺរី ហ្គាស៊ា និង កាឡូស សាន់តាណា ប្រគុំរួមគ្នានៅលើឆាកតែមួយ ។ តាមពិត គឺលោក កាឡូស សាន់តាណា (Carlos Santana) នេះហើយ ដែលជះឥទ្ធិពលខ្លាំងមកលើតន្ត្រីករខ្មែរ (Inspiration) ។ លោក សាន់តាណា ជាតន្ត្រីករមួយរូបដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថា Prodigy (អ្នកមានទេពកោសល្យពីកំណើត) ។ គាត់ដើរប្រគុំតន្ត្រីជាមួយនឹងឪពុកគាត់តាំងពីអាយុ ៦ឆ្នាំម្លេះ ។ និយាយអំពីទេពកោសល្យ សូមវិលទៅនិយាយអំពីប្រធានបទចំអេះចំអាសវិញម្តង ។ ក្រៅអំពីប្រគុំតន្ត្រីសម័យបានល្អឥតខ្ចោះ សិល្បករខ្មែរក៏ពូកែសរសរបទចម្រៀងចំអេះចំអាសដែរ ។ ពូកែនៅទីនេះគឺមានន័យថា អ្នកនិពន្ធចេះប្រើសិល្បវិធី មិនងាយនឹងនរណាមើលដើមដានដឹងឡើយ ។ គាត់លាក់ភាវចំអេះចំអាសនៅក្នុង "អត្ថប្បដិរូប" ឬ មេតាហ្វ័រ (Metaphor) ។ អ្នកស្តាប់ដែលមិនទាន់មានបទពិសោធជ្រៅជ្រះ (Minor) យល់នៅក្នុងន័យអត្ថានុរូប ។ អ្នកស្តាប់ដែលមានបទពិសោធជ្រៅជ្រះ (Adult) ទើបអាចយល់អំពីភាវចំអេះចំអាសនៅក្នុងន័យអត្ថប្បដិរូប ។ ខ្ញុំនឹងលើកយកចម្រៀងពីរបទមកធ្វើបទបង្ហាញនៅទីនេះ ។ ប្រណាំងទូក ង បៈ បងទៅកាប់ចេក រែកមកបន្ទុំ ដើម្បីវេចនំទៅភ្ជុំនឹងគេ (ស្ទួន) នំចេកនំគមរៀបរយហូរហែរ ស្កាត់ជួបស្រីស្នេហ៍នៅឯវត្តថ្មី វត្តថ្មីៗ ។ សៈ អូនដើរកាត់ស្លឹក ទទឹកខ្លួនជោគ ទូលស្លឹកយកមកខ្ចប់ម្ហូបចំណី (ស្ទួន) យកទៅលេងភ្ជំប្រាថ្នាជួបថ្លៃ រសៀលម៉ោងបី ប្រណាំងទូកបង ប្រណាំងទូកបង ។ បៈ ទូកបងទូកវែង កន្សែងចងក្បាល ឈរចំកណ្តាលស្រែកច្រៀងផ្តោះផ្តង (ស្ទួន) ប្រណាំងទូកអូន យកឲ្យឈ្នះម្តង ចែវផងអុំផង ខ្លាចចាញ់ទូកស្រី ខ្លាចចាញ់ទូកស្រី ។ សៈ ទូកអូនទូកខ្លី កន្សៃចងផ្កា ប្រណាំងកាលណាតែងបានជោគជ័យ (ស្ទួន) បើបងប្រណាំង ហ៊ានភ្នាល់ដាក់អ្វី បើចាញ់ទូកស្រីធ្វើប្តីអូនទៅ ធ្វើប្តីអូនទៅ ។ នៅក្នុងន័យអត្ថានុរូបនៃបទចម្រៀងនេះ គឺត្រង់ភ្លឹងគ្មានអ្វីជាអាថ៌កំបាំងឡើយ ។ អ្នកស្តាប់មើលឃើញរូបទូកប្រណាំង ដែលមានកន្សែងចងនៅផ្នែកខាងក្បាល និងកម្រងផ្កាចងនៅផ្នែកខាងកន្សៃ ។ ប៉ុន្តែ បើយើងមើលតាមន័យអត្ថប្បដិរូបវិញ យើងនឹងមើលឃើញរូបភាពមួយបន្ថែមទៀត ។ ជាបឋម យើងត្រូវកត់សម្គាល់ពាក្យគន្លឹះចំនួនបី៖ ១) ស្កាត់ជួបស្រីស្នេហ៍ ២) ប្រាថ្នាជួបថ្លៃ ៣) ធ្វើប្តីអូនទៅ ។ ឯពាក្យចំអេះចំអាសដែលអ្នកនិពន្ធបង្កប់នៅក្នុងចម្រៀងគឺចាប់ពីវគ្គទីបីចុះមកក្រោម ។ "ទូកបងទូកវែងកន្សែងចងក្បាល" និង "ទូកអូនទូកខ្លីកន្សៃចងផ្កា" ក្បាលនិងកន្សៃទូកនៅទីនេះ គឺសំដៅទៅលើទម្រង់អង្គជាតិ របស់មនុស្សប្រុសនិងរបស់មនុស្សស្រី ។ ក្បាលទូកមានទង្រង់ស្តួចវែង ។ ឯកន្សៃទូកមានទម្រង់កន្ធែកខ្លី ។ អ្នកដែលមិនសូវស្គាល់ទ្រង់ទ្រាយទូកច្បាស់លាស់ អាចចូលទៅមើលក្បាលនិងកន្សៃទូក ង ដែលគេដាក់នៅក្នុងវត្ត ។ បើទូកនោះគេផ្កាប់ វានឹងបង្ហាញទម្រងរឹតតែច្បាស់ ។ ចំណុចមួយទៀតគឺ "ចែវទូក" ។ ពាក្យនេះ ខ្មែរយើងប្រើក្នុងន័យអត្ថប្បដិរូប សំដៅទៅលើចលនាសេពសន្ធវៈ ។ ក្តាមស្រង៉ែ បៈ រន្ទះបាញ់ខ្លាំងបាញ់ផ្ទប់ លាន់សូរទាំងយប់ បាញ់ផ្ទប់ភ្លឺស្រែ ក្តាមគ្រោងនិងក្តាមស្រង៉ែ (ស្ទួន) ទម្លុះភ្លឺស្រែបញ្ចូលទឹកថ្មី ។ សៈ ស្រែខ្ញុំភ្លឺធំគ្រាក់ៗ ដាំទាំងរពាក់ បន្លាពេញដី ហ៊ានកាយត្រូវតែហ៊ានក្ស័យ (ស្ទូន) តិចថារូបស្រីមិនបានប្រាប់បង ។ បៈ រន្ធសត្វកង្កែបទេម៉ុម បងសូមសំងំផងណានួនល្អង ថ្ងៃរះចាំរូបបងឆ្លង (ស្ទួន) កុំអីស្រីបងមេត្តាបងទៅ ។ ជាថ្មីម្តងទៀត បទចម្រៀងទីពីរនេះ បើមើលតាមន័យអត្ថានុរូប គឺគ្មានអ្វីគួរឲ្យចាប់ទោសអូសដំណើរឡើយ ។ រន្ទះភ្លៀងផ្គរនិងក្តាមកង្កែបកាយរន្ធពូនដីនៅតាមភ្លឺស្រែ គឺជាអព្ភូតហេតុធម្មជាតិ ។ ជនជាតិខ្មែរយល់ដឹងអំពីប្រការនេះស្ទើរតែគ្រប់ៗគ្នា ។ ឯដើមរពាក់ដែលភាគច្រើនដុះនៅតាមកែងភ្លឺស្រែនោះ ក៏ជារឿងធម្មតាដែរ ។ ប៉ុន្តែ បើយើងមើលអត្ថន័យនៃបទចម្រៀងនេះតាមរយៈអត្ថប្បដិរូប វាបង្ហាញន័យចំអេះចំអាសច្បាស់ដូចពន្លឺថ្ងៃ ។ នៅក្នុងដំណើរសេពកាមជាសាកល គេចាប់ផ្តើមដោយទង្វើមួយដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថា Foreplay (បបោសអង្អែល) ។ នៅក្នុងនិមិត្តរូបនៃភាសាខ្មែរ យើងយកចលនាក្តាមកាយរន្ធ ជាតំណាងឲ្យការបបោសអង្អែល ។ អ្នកខ្លះប្រហែលជាឆ្ងល់ថា ក្តាមមានជើងស្រួចៗគួរឲ្យខ្លាច យកមកធ្វើជាតំណាងឲ្យការបបោសអង្អែល ដូចជាមិនសមទេ ។ តាមពិតចលនាក្តាមកាយរន្ធ មិនច្រងាប់ច្រងិលដូចសត្វពង្រូលកាយរន្ធឡើយ ។ កាលដើរឃ្វាលក្របីនៅជំនាន់ខ្មែរក្រហមត្រួតស្រុកខ្មែរ ខ្ញុំធ្លាប់អង្គុយមើលក្តាមកាយរន្ធ ។ វាមានភាពទន់ភ្លន់មិនចាញ់គូស្នេហ៍បបោសអង្អែលគ្នាទេ ។ កែងភ្លឺស្រែជាទូទៅមានទម្រង់ជាមុំទំហំ ៩០ដឺក្រេ ។ កន្លែងខ្លះ កសិករពង្រីកវាឲ្យលើសពី៩០ដឺក្រេ ដើម្បីងាយស្រួលដល់ការអូសនង្គ័លភ្ជួររាស់ ។ ដីនៅត្រង់ចំណុចកែងភ្លឺស្រែ ច្រើនមានសណ្ឋានខ្ពស់ជាងគេបន្តិច ។ ឯដើមរពាក់ ក៏ច្រើដុះនៅត្រង់ចំណុចនេះដែរ ។ បើនិយាយអំពីអត្ថប្បដិរូបវិញ ទម្រង់អវយវៈមនុស្សស្រីនៅក្នុងកិច្ចពីធីរួមភេទ គឺដូចគ្នានឹងកែងភ្លឺស្រែបេះបិទតែម្តង ។ សូមអធ្យាស្រ័យពីសំណាក់មិត្តអ្នអានផងចុះ ដែលខ្ញុំយករូបភាពមកពណ៌នាស្តែងៗ ។ ខ្ញុំគ្រាន់តែចង់បង្ហាញអំពីទេពកោសល្យរបស់កវីនិពន្ធខ្មែរ ដែលអាចបង្កប់អត្ថន័យមិនគួរគប្បី (Offensive languages) នៅក្នុងបទចម្រៀងប្រកបដោយភាពរមទមមិនគួរឲ្យជឿ ។ ចំណុចចុងក្រោយនៅក្នុងបទចម្រៀងនេះគឺ សត្វកង្កែប ។ "រន្ធសត្វកង្កែបទេម៉ុម បងសូមសំងំផងណានួនល្អង" ។ ក្នុងន័យអត្ថប្បដិរូប សត្វកង្កែបនៅក្នុងបទចម្រៀងខ្មែរ គឺយើងសំដៅដល់អង្គជាតិរបស់មនុស្សស្រី Texture (សាច់និងស្បែក) ។ ជាទម្រង់សិល្បៈចម្រៀង ជនជាតិខ្មែរយកសត្វកង្កែបមកលែបខាយ ប្រហែលជាតាំងតែពីសម័យអង្គរមកម្លេះ ។ មូលហេតុដែលខ្ញុំសន្និដ្ឋានដូច្នេះ ពីព្រោះជនជាតិខ្មែរនៅផ្នែកខាងជើងភ្នំដងរែកដែលយើងហៅរួមថា ខ្មែរសុរិន នោះ គឺនៅប្រើសត្វកង្កែបក្នុងចម្រៀងប្រជាប្រិយរហូតដល់សព្វថ្ងៃ ។ "រូបបងអាក្រក់ អូនអើយសក់បងក្រញ៉ាញ់ ស្រីៗចោមស្រឡាញ់ ព្រោះអីបងបាញ់កង្កែបត្រង់" ៕ រីករាយជាមួយនឹងទិវា បុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ!!!

ចំណីខួរក្បាល

ខ្មោច ខ្ញុំចង់សរសេរអំពី ខ្មោច យូរហើយ តែវាជាប្រធានបទដែលខ្ញុំខ្លាចខ្លាំង ។ ដែលខ្លាចនោះមិនមែនខ្ញុំខ្លាចខ្មោចទេ គឺខ្ញុំខ្លាចបង្កឲ្យមានការថ្នាំងថ្នាក់ចិត្តជាមួយសាច់ញាតិខ្មោច ។ សាច់ញាតិខ្មោចនេះទៀតសោតក៏មិនមែននរណាក្រៅអំពីសាច់ញាតិខ្ញុំដែរ ។ វាគ្មានអ្វីលំបាកជាងសរសេរអត្ថបទ ពន្យល់ណែនាំអំពីសុជីវធម៌នៃការគោរពខ្មោច ដែលធ្វើឲ្យញាតិសន្តាននិងមិត្តភក្តិ អាក់អន់ស្រពន់ចិត្តនោះទេ ។ តែបើយើងមិននិយាយ វិចារណញ្ញាណវាចេះតែរុកគួនសតិសម្បជ្ជញ្ញឥតឈប់ឈរ ។ ខ្មោចនៅទីនេះ គឺខ្ញុំសំដៅដល់សាកសពមនុស្សដែលបានចែកឋានទៅ ។ បច្ចុប្បន្ន វាស្ទើរតែមិនចាំបាច់នរណានិយាយទេ ។ ឲ្យតែមានញាតិសន្តានចែកឋាន ភាគច្រើនគឺយើងបង្ហោះរូបភាព ឬក៏រូបថតរបស់បុគ្គលដែលបានចែកឋានទៅនៅក្នុងបណ្តាញសង្គម ដើម្បីឲ្យសាធារណជនដឹងឮនិងចូលរួមមរណទុក្ខ ។ ប្រការនេះហាក់ដូចជាបានក្លាយទៅជារឿងធម្មតា ។ គ្មាននរណាគិតថាមានភាពឆ្គាំឆ្គងអ្វីឡើយ ។ សម្រាប់ខ្ញុំ ខ្ញុំមើលឃើញភាពឆ្គាំឆ្គង ។ ក៏ប៉ុន្តែសូមទុកសិទ្ធិឲ្យបុគ្គលនីមួយៗ វាយតម្លៃភាវខុសនិងត្រូវដោយខ្លួនឯង ។ ខ្ញុំគ្រាន់តែសុំអនុញាត លើកយកក្រមសីលធម៌មួយ នៃការផ្សាយដំណឹងមនុស្សស្លាប់ជាសាធារណៈ មកធ្វើជាការពិចារណាខាងក្រោមនេះ ។ នៅក្នុងសុភាវធម៌ផ្សព្វផ្សាយដំណឹង គេមានក្រមសីលធម៌ដាច់ខាតមួយ (Absolute Rule) គឺមិនបង្ហាញមុខសាកសពទេ ទោះបីសាកសពនោះជាមនុស្សអាក្រក់ជួរជាតិ ឬក៏ជាទីគោរពសក្ការដូចទេវតាក៏ដោយ ។ ទង្វើនេះគឺស្រដៀងគ្នាទៅនឹងក្រមសីលធម៌របស់គ្រូពេទ្យដែរ ដែលត្រូវតែព្យាបាលមនុស្សរងគ្រោះនៅនឹងមុខ មិនថាមនុស្សនោះជាមិត្ត ឬជាសត្រូវឡើយ ។ យើងមិនដឹងថា គេគោរពគោលការណ៍មិនបង្ហាញមុខសាកសពនេះ ចាប់ពីពេលណាមកទេ ។ ប៉ុន្តែ បើយើងសង្កេតមើលគោលការណ៍សុជីវធម៌នៅក្នុងសង្គមមនុស្ស ប្រការនេះប្រហែលជាកើតមានមុនពេលមនុស្សចេះផ្សាយពត៌មាន ។ ហេតុផលនៃការមិនបង្ហាញមុខសព ឬមនុស្សដែលបានចែកឋានទៅហើយជាសាធារណៈ ប្រហែលជាមានច្រើន ។ ក៏ប៉ុន្តែ ប្រការតែមួយគត់ដែលធំធេងជាងអ្វីៗទាំងអស់គឺ៖ សេចក្តីគោរព (Respect) ។ "គោរពវិញ្ញាណក្ខន្ធ" ជាពាក្យដែលខ្មែរយើងប្រើ ពាក់ព័ន្ធនឹងមនុស្សចែកឋាន ។ វប្បធម៌ដទៃក៏មានពាក្យគារវកិច្ចស្រដៀងគ្នានេះដែរ ។ ការគោរពនេះទៀតសោត មិនថាបុគ្គលដែលចែកឋាននោះ ជាមិត្ត ឬជាសត្រូវឡើយ គឺធ្វើទៅនៅក្នុងទម្រង់ "អហោសិកម្ម" ។ អហោសិកម្មនៅទីនេះ គឺសំដៅដល់ការកាត់ផ្តាច់ទំនាក់ទំនងគ្នា រវាងមនុស្សដែលបានរលត់ជីវិត (ចែកឋាន) និងមនុស្សដែលនៅមានជីវិត ។ នៅពេលមនុស្សចែកឋាន អត្តសញ្ញាណគ្មានតទៅទៀតទេ ។ មុខតំណាងឲ្យអត្តសញ្ញាណ ហើយក៏ជាតំណាងឲ្យជីវិតនិងវិញ្ញាណក្ខន្ធដែរ ។ ដូច្នេះ ដើម្បីជាកិច្ចគោរពដល់វិញ្ញាណក្ខន្ធរបស់បុគ្គលដែលចែកឋាន គេមិនបង្ហាញមុខបុគ្គលនោះជាសាធារណៈឡើយ ។ គួរកត់សម្គាល់ថា ការគោរពនៅក្នុងទម្រង់អហោសិកម្មនេះ គឺគោរពជីវិតឬដួងព្រលឹងដែលផុតរលត់ ។ មិនមែនគោរពកេរ្តិ៍ឈ្មោះ ឬទង្វើនានារបស់បុគ្គលដែលចែកឋានទេ ។ កាលឪពុកខ្ញុំចែកឋាននៅជំនាន់ ប៉ុល ពត ខ្ញុំបានឃើញទង្វើពីរយ៉ាងដែលម្តាយខ្ញុំធ្វើ ។ កំឡុងពេលឪពុកខ្ញុំដកចង្កាមាន់ត្រដរខ្យល់ ម្តាយខ្ញុំឱនទៅក្បែរត្រចៀកឪពុកខ្ញុំហើយបន្លឺពាក្យមួយម៉ាត់ថា៖ ពុទ្ធោ! មួយសន្ទុះក្រោយមកឪពុកខ្ញុំក៏ផុតដង្ហើមទៅ ។ ម្តាយខ្ញុំក៏ងើបទៅស្រាយបង្វេចខោអាវ រាវរកបានកូនកន្សែងដៃពណ៌សតូចមួយ យកមកគ្របលើផ្ទៃមុខរបស់ឪពុកខ្ញុំ ។ យើងមិនមានលទ្ធភាពនឹងទៅរកកំណាត់សឯណា យកមកបិទបាំងសាកសពឪពុកខ្ញុំបានទេនាសម័យនោះ ។ គឺមានតែកូនកន្សែងប្រវែងជាងមួយចំអាមបួនជ្រុងនោះ ដែលជួយបិទបាំងអត្តសញ្ញាណឲ្យសាកសពឪពុកខ្ញុំ ។ ទង្វើរបស់ម្តាយខ្ញុំនៅក្នុងព្រឹត្តិការណ៍នោះ ហាក់ដូចជាសាមញ្ញពេកណាស់ ។ គ្មាននរណាម្នាក់នៅក្នុងចំណោមពួកយើងដែលជាកូនៗ ចាប់អារម្មណ៍នឹងសួរម្តាយខ្ញុំអំពីអត្ថន័យរបស់វាឡើយ ។ ដប់ប្រាំឆ្នាំក្រោយមក គឺនៅឆ្នាំ ១៩៩២ ខ្ញុំបានជួបនឹងប្រធានបទបិទបាំងមុខសាកសពម្តងទៀត ខណៈដែលខ្ញុំសិក្សាវិជ្ជាជីវសារពត៌មាននៅសហរដ្ឋអាមេរិក ។ គ្រូបង្រៀនបានប្រាប់ពួកយើងមួយម៉ាត់យ៉ាងខ្លីថា៖ មិនត្រូវបង្ហាញមុខសាកសពនៅក្នុងការផ្សព្វផ្សាយឡើយ ។ និស្សិតជាច្រើនបានលើកយកសំណួរមកសួរដុកដាន់រកហេតុផល ។ ចម្លើយរបស់គាត់ក៏មានតែមួយម៉ាត់យ៉ាងខ្លីដែរគឺ៖ Respect for human soul (គោរពវិញ្ញាណក្ខន្ធមនុស្សដែលបានចែកឋានទៅ) ។ ពេលនោះ ខ្ញុំនឹកទៅដល់ទង្វើរបស់ម្តាយខ្ញុំកាលពី ១៥ឆ្នាំកន្លងទៅ ។ ម្តាយខ្ញុំមិនបានរៀនសូត្រជ្រៅជ្រះទេ ។ ដូច្នេះ ទង្វើរបស់គាត់ប្រាកដជាចេញអំពីទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ដែលមនុស្សអនុវត្តិតៗគ្នាជារៀងរាបមក ។ ចំណែកឯហេតុផលដែលសាស្ត្រាចារ្យសារពត៌មាន លើកយកមកហាមប្រាមមិនឲ្យបង្ហាញមុខសាកសពជាសាធារណនោះ បើនឹងថាដកស្រង់ចេញអំពីទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ក៏មិនត្រឹមត្រូវដែរ ដ្បិតសាស្ត្រាចារ្យនោះ មិនទាំងស្គាល់ប្រទេសខ្មែរបែរមុខទៅទិសខាងណាផង កុំថាឡើយដល់ទៅស្គាល់ទំនៀមទម្លាប់និងវប្បធម៌ខ្មែរ ។ បើយើងផ្គុំកត្តាទាំងពីរនេះ យើងអាចសន្និដ្ឋានបានថា ការអនុវត្តិកិច្ចគោរពមុខសាកសព គឺអាចមានលក្ខណៈជាសាកល ។ ចំអកព្រហ្មលិខិតមួយដែលខ្ញុំគួរលើកយកមកបរិយាយនៅទីនេះ គឺដំណើរចែកឋានរបស់ម្តាយខ្ញុំ ។ ម្តាយខ្ញុំបានចែកឋានទៅជិត ២០ឆ្នាំហើយ ។ គ្រានោះ គាត់រស់នៅស្រុកខ្មែរ ។ ឯកូនៗទាំងអស់របស់គាត់រស់នៅឯសហរដ្ឋអាមេរិក ។ នៅក្នុងទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ នៅពេលអ្នកមានគុណហៀបនឹងចែកឋាន យើងរមែងរួតរះធ្វើដំណើរទៅជួបគាត់ដើម្បីឲ្យទាន់ដង្ហើមចុងក្រោយ ។ ករណីរបស់ពួកយើង យើងគ្មានលទ្ធភាព ឬមធ្យោបាយនឹងធ្វើដូច្នោះកើតឡើយ ។ ដូច្នេះ សាច់ញាតិដែលនៅជិតគាត់ សម្រេចចិត្តជួលជាងថតវីឌីអូដំណាក់កាលចុងក្រោយនៃជីវិតនោះ ដើម្បីទុកជានិមិត្តរូបឲ្យយើងបានឃើញ ។ ជាងថតរូប គាត់មិនយល់អំពីកិច្ចគោរពមុខមនុស្សចែកឋានទេ ។ គាត់ថតពង្រីកមុខម្តាយខ្ញុំប្រៀបដូចជាតួឯកកុន ។ ពេលខ្ញុំឃើញទិដ្ឋភាពនោះ ខ្ញុំតក់ស្លុតសង្វេគចិត្តឥតឧបមា ។ ប៉ុន្តែ អ្វីៗវាបានកន្លងផុតហួសអស់ទៅហើយ (The damage has already been done) ។ ក្រៅអំពីឲ្យប្អូនខ្ញុំបំផ្លាញ ឬក៏កាត់រូបភាពមិនគួរគប្បីនៅក្នុងខ្សែវីឌីអូចោល យើងមិនអាចធ្វើអ្វីដើម្បីលុបលាងទោសកំហុសបានឡើយ ។ ខ្ញុំជឿថា ប្រសិនបើម្តាយខ្ញុំអាចនិយាយបាន គាត់ប្រាកដជាមិនអនុញ្ញាតិឲ្យនរណាម្នាក់ថតរូបគាត់នៅក្នុងកាលទេសៈនោះទេ ។ គឺចំណុចចុងក្រោយនេះហើយដែលយើងត្រូវពិចារណាឲ្យបានល្អិតល្អន់ មុននឹងបង្ហោះ ឬបង្ហាញរូបភាពមនុស្សជាទីស្រឡាញ់របស់យើង ដែលបានចែកឋានទៅ ជាសាធារណៈ ។ បុគ្គលដែលបានចែកឋានទៅ គ្មានលទ្ធភាពប្រាប់យើងអំពីបំណងប្រាថ្នារបស់ខ្លួនទេ ។ ឯយើងដែលនៅរស់ (Survivors) ក៏មិនអាចស្វែងយល់អំពីបំណងប្រាថ្នារបស់គាត់ដែរ ។ ហេតុផលនេះ គឺជាអ្វីដែលយើងគួរយល់ដឹង មុននឹងសម្រេចចិត្តផ្សាយរូបមនុស្សចែកឋានជាទីស្រឡាញ់ ឬជាទីរាប់អានរបស់ពួកយើងជាសាធារណ ៕

ចំណីខួរក្បាល

ឱកាសនៅក្នុងឧបស័គ្គ (Opportunity inside Obstacle) នៅក្នុងរង្វង់ជនអន្តោប្រវេសដែលទៅរស់នៅក្នុងប្រទេសថ្មី មានពាក្យមួយឃ្លាដែលគេតែងពោលថា៖ ជនអន្តោប្រវេសជម្រុះចោលអ្វីៗសព្វបែបយ៉ាង លើកលែងតែតុងសំនៀង (An immingrant left behind everything except for his/her accent) ។ ការជម្រុះចោលនេះ មិនត្រឹមតែមិត្តភក្តិញាតិសន្តានដែលរស់នៅឯប្រទេសកំណើតនោះទេ សូម្បីតែអាជីពការងារក៏ត្រូវបានលះបង់ចោលដែរ ។ ជារឿយៗ ខ្ញុំបានជួបនឹងជនជាតិខ្មែរដែលមានអាជីពជា គ្រូពេទ្យ សាស្ត្រាចារ្យ ឬក៏មុខងារដទៃទៀតជាច្រើនធ្វើអន្តោប្រវេសមករស់នៅក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិក ។ ឧបស័គ្គមួយដែលអន្តោប្រវេសជនទាំងនោះប្រឈម គឺមិនអាច ឬមិនមានឱកាសប្រកបការងារនៅក្នុងអាជីព ទៅតាមចំណេះជំនាញរបស់ខ្លួន ។ ដើម្បីទ្រទ្រង់ការរស់នៅនៅក្នុងប្រទេសថ្មី ពួកគេធ្វើការងារក្រៅជំនាញរបស់ខ្លួន ។ ចំណេះជំនាញផងទាំងពួងដែលពួកគេចំណាយប្រាក់និងពេលវេលាសិក្សាស្ទើរតែកន្លះជីវិត បានក្លាយទៅជារបស់អត់ប្រយោជន៍ ។ ប្រការមួយដែលជាឧបស័គ្គធំជាងគេ គឺយើងត្រូវទៅរៀនសាឡើងវិញ ដ្បិតនិយាម ឬក៏ស្តង់ដារវិជ្ជាជីវរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក វាមិនច្រឡំនឹងគេទេ ។ និយាយឲ្យងាយយល់ អាមេរិកមិនផ្តល់តម្លៃដល់ចំណេះជំនាញដែលមិនបានឆ្លងកាត់ការហ្វឹកហាត់នៅក្នុងប្រទេសនេះ ឬក៏ចេញពីស្ថាប័ននៅក្រៅប្រទេសដែលប្រទេសនេះទទួលស្គាល់ឡើយ (Accreditation) ។ អន្តោប្រវេសជនមួយចំនួន ដែលមកពីប្រទេសនិយាយភាសាអង់គ្លេសដូចជា កាណាដា អូស្ត្រាលី និង អង់គ្លេស អាចមានវាសនាគ្រាប់បើជាងគេបន្តិច ជាមួយនឹងការរកការងារអាជីពនៅស្រុកអាមេរិក ។ កត្តាមួយដែលធ្វើឲ្យខ្ញុំមិនអស់ចិត្តជាមួយនឹងការមិនផ្តល់តម្លៃ ឬរើសអើងអាជីពរបស់មនុស្សដែលហ្វឹកហ្វឺននៅក្រៅស្រុកអាមេរិក គឺអាជីពខ្លះមានការហ្វឹកហ្វឺនជាលក្ខណៈសាកល (Universal knowledge) ។ ឧទាហរណ៍ គណិតវិជ្ជា និង គណនេយ្យ ជាដើម ។ អាជីពទាំងពីរមានរូបមន្តជាលក្ខណៈសាកល ។ ក៏ប៉ុន្តែរបៀបរកដំណោះស្រាយរបស់វា មានទម្រង់ខុសគ្នាខ្លះៗរវាងសហរដ្ឋអាមេរិកនិងប្រទេសដទៃ ។ ឧទាហរណ៍ X - 1 = 2 ។ សមីការនេះ បើយើងដោះស្រាយតាមរបៀបខ្មែរ គឺយើងរុញលេខ (-1) ឆ្លងទៅផ្នែកម្ខាងទៀតនៃសញ្ញា (=) ដោយប្តូររូបភាពរបស់វាពី (-1) ឲ្យទៅជា (+1) វិញ ។ យើងបាន X = 2 + 1 ។ បន្ទាប់មក X = 3 ។ ប៉ុន្តែ អាមេរិកាំងគេមិនធ្វើដូច្នេះទេ ។ គេធ្វើរបៀប Process of Elimination ។ X + 1 - 1 = 2 + 1 => X + 1 - 1 = 3 => X = 3 ។ លទ្ធផលដូចគ្នា ។ តែបើយើងមើលជាជំហាន គឺដោះស្រាយរបៀបខ្មែរមានពីរជំហាន ។ របៀបអាមេរិកាំងមានបីជំហាន ។ ទង្រង់ខុសគ្នាមួយទៀតដែលខ្ញុំកត់សម្គាល់គឺរបៀបចែកលេខ ។ ខ្មែរយើងគូសបន្ទាត់បញ្ឈរមួយ និងគូសបន្ទាត់ផ្តេកមួយចេញពីពាក់កណ្តាលបន្ទាត់បញ្ឈរមកខាងស្តាំ ។ យើងដាក់លេខតួចែកនៅខាងលើបន្ទាត់ផ្តេក និងលេខតំណាងចែកនៅខាងឆ្វេងបន្ទាត់បញ្ឈរ ។ ឯផលចែកយើងដាក់នៅផ្នែកខាងក្រោមបន្ទាត់ផ្តេក ។ ចំណែករបៀបចែកលេខរបស់អាមេរិកាំង គេគូសសញ្ញា រ៉ាឌីកាល់ ហើយដាក់លេកតួចែកនៅខាងមុខសញ្ញារ៉ាឌីកាល់ តំណាងចែកនៅខាងក្នុងសញ្ញារ៉ាឌីកាល់ និង ផលចែកនៅផ្នែកខាងលើសញ្ញារ៉ាឌីកាល់ ។ ខ្ញុំវង្វេងច្រើនដងហើយពេលរៀនចែកលេខរបៀបអាមេរិកាំងនេះ ។ គឺភាពខុសគ្នាទាំងនេះហើយដែលយើងត្រូវទៅរៀន ឬក៏ហ្វឹងហ្វឺនផ្នែក ប៉េដាហ្គូហ្សី សាឡើងវិញប្រសិនបើយើងជាអតីតគ្រូបង្រៀនហើយចង់ចាប់យកអាជីពនេះជាថ្មី ។ កាលរៀននៅថ្នាក់ទីបញ្ចប់នៅវិទ្យាល័យមួយក្នុងស្រុកអាមេរិក ខ្ញុំធ្លាប់ចងមិត្តនឹងគ្រូគណិតវិទ្យាវ័យក្មេងមួយរូប ហើយបង្ហាញគាត់អំពីវិធីដោះស្រាយចំណោទគណិតសាស្ត្រតាមរបៀបខ្មែរ ដែលហាក់ដូចជាស្រណុកចងចាំជាង ។ គាត់យកវិធីនោះទៅបង្រៀនកូនសិស្សគាត់ ។ ពួកគេវិលក្បុងឡប់អាចម៍ខ្សៀ ។ គាត់មកប្រាប់ខ្ញុំវិញថា វិធីសាស្ត្រដោះស្រាយគណិតសាស្ត្រតាមរបៀបអ្នកពន្យល់នោះ អនុវត្តិទៅមិនរួចទេ ។ និយាយរួម កូនសិស្សអាមេរិកាំងចាប់ពីកម្រិតបឋមសិក្សាឡើងទៅ ដោះស្រាយចំណោទគណិតសាស្ត្រតាមរបៀបមួយដែលគេហៅថា PEMDAS (Parentheses, Exponent, Multiplication, Division, Addition, and Substraction) ។ វាជាលំដាប់លំដោយដោះស្រាយលំហាត់គណិតសាស្ត្រជាជំហានៗ ទោះបីលំហាត់ងាយស្រួលយ៉ាងណាក៏គេមិនផ្គុំជំហានរបស់វាដែរ ។ សូមនិយាយអំពីឱកាសនៅក្នុងឧបស័គ្គវិញម្តង ។ ឱកាសនៅទីនេះ គឺខ្ញុំចង់និយាយអំពីអាជីពជាគណនេយ្យករ ។ អ្នកដែលមានអាជីពជាគណនេយ្យករ មិនចាំបាច់ទៅរៀនសាឡើងវិញទេ ប្រសិនបើយើងដឹងអំពីទីផ្សារការងារមួយដែលមនុស្សភាគច្រើនមើលរំលង ។ សំបុកការងារនោះគឺនៅក្នុងស្ថាប័ន មូលនិធិ (Foundations) ។ នៅស្រុកអាមេរិកមានមូលនិធិតូចធំរាប់ពាន់ ឬរាប់មិនអស់ ។ គេហៅស្ថាប័នទាំងនេះថា អង្គការមិនរកកម្រៃ (Non-Profit Organizations) ដែលមានមុខងារស្រដៀងគ្នានឹងអង្គការ NGO នៅស្រុកខ្មែរដែរ ។ មូលនិធិមានបីប្រភេទគឺ Foundation, Charitable Trust, and Endowment ។ ចំណុចរួមរបស់មូលនិធិទាំងបីនេះគឺបរិច្ចាគប្រាក់កាក់ធ្វើការងារមនុស្សធម៌ ។ មូលនិធិទាំងបីប្រភេទនេះប្រៀបដូចជាឃ្លាំងប្រាក់ដែលមិនចេះរីងស្ងួត ទោះបីសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកជួបនឹងវិបត្តិយ៉ាងណាក៏ដោយ ។ ដោយហេតុតែគោលដៅចម្បងរបស់មូលនិធិគឺធ្វើកិច្ចការមនុស្សធម៌ ដូច្នេះការជ្រើសរើសបុគ្គលិកគឺមិនសូវមានការរើសអើងរឿងសញ្ញាប័ត្រទេ ។ បើយើងមានសមត្ថភាពធ្វើកិច្ចការបានសមរម្យល្មម គឺគេទទួលយកយើងឲ្យធ្វើការងារនៅក្នុងស្ថាប័នគេហើយ ពីព្រោះជួយមនុស្សដែលជួបឧបស័គ្គនៅក្នុងដំណើរជីវិត ក៏ជាកិច្ចការមនុស្សធម៌ដែរ ។ តាមពិតទង្វើមនុស្សធម៌នេះគឺទទួលបានផលទ្វេគុណ ។ ទីមួយ ជួយមនុស្សដែលជួបឧបស័គ្គទទួលបានការងារស្របតាមអាជីពរបស់ខ្លួន ។ ទីពីរ បុគ្គលិកដែលគេសង្គ្រោះចេញពីឧបស័គ្គបាត់បង់អាជីពនេះ នឹងធ្វើការងារក្នុងបេសសកកម្មជួយមនុស្សដែលជួបឧបស័គ្គមួយជាន់ទៀត ។ មូលនិធិដែលពិភពលោកស្គាល់ច្រើនជាងគេគឺ World Wildlife Fund and Gate Foundation ។ តើមូលនិធិទាំងនេះបានប្រាក់មកពីណា ។ និយាយឲ្យងាយយល់គឺបានមកអំពីប្រាក់ចំណេញរបស់ពាណិជ្ជករនិងមហាសេដ្ឋី ដែលមិនចង់បង់ពន្ធលើប្រាក់ចំណូលរបស់ខ្លួន ទៅឲ្យរតនាគារជាតិ ។ អាមេរិកមានច្បាប់មួយដែលគេហៅថា 501C(3) ។ មូលនិធិទាំងអស់គឺចុះបញ្ជីក្រោមច្បាប់នេះឯង ។ អ្នកដែលជាប់ពន្ធប្រាក់ចំណូលប្រចាំឆ្នាំ អាចបង្វិលប្រាក់បង់ពន្ធនោះ ទៅបរិច្ចាគឲ្យមូលនិធិ ។ រដ្ឋតម្រូវឲ្យមូលនិធិចំណាយថវិការបស់ខ្លួនពី ៣ ទៅ ៥ ភាគរយរៀងរាល់ឆ្នាំ ។ គួរកត់សម្គាល់ថា ថវិការបស់មូលនិធិជាទូទៅស្ថិតនៅក្នុងធនាគារឯកជនដែលយកថវិការទាំងនោះទៅប្រើជាប្រាក់កម្ចី ។ ការប្រាក់មួយផ្នែកដែលបានមកអំពីប្រាក់កម្ចីទាំងនោះ ត្រូវបានគេបង្វិលចូលទៅក្នុងថវិការបស់មូលនិធិជាប្រចាំ ។ បើយើងបូកបញ្ចូលការប្រាក់ជាមួយនឹងប្រាក់ដែលទទួលបានពីការបរិច្ចាគ វាមិនតិចជាង ៣ ទៅ ៥ ភាគរយទេ ។ គឺចំណុចនេះហើយ ដែលថវិការបស់មូលនិធិភាគច្រើន មិនចេះរីងស្ងួតនោះ ។ បើនិយាយអំពីសុវត្ថិភាពការងារវិញ គ្មានទីណាមានសុវត្ថិភាពជាងនៅក្នុងមូលនិធិទេ ។ ស្ថាប័នដទៃអាចដាច់ប្រាក់ខែ ។ ប៉ុន្តែ បុគ្គលិកធ្វើការនៅក្នុងមូលនិធិមិនងាយដាច់ប្រាក់ខែឡើយ ។ បើនិយាយអំពីបន្ទាត់បៀវត្សរ៍វិញ វាក៏មានភាពទូលំទូលាយ (Generous) ជាងគេដែរ ៕

ចំណីខួរក្បាល

គ្រាប់ស្រូវ និង អង្ករ ថ្ងៃមុន ខ្ញុំអានអត្ថបទបកប្រែរបស់អ្នកគ្រូ ប៉ែន សេដ្ឋារិន ស្តីអំពីគោលគំនិតនៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយាន និយាយអំពីសារប្រយោជន៍និងភាពខុសគ្នារវាង គ្រាប់ស្រូវមួយគ្រាប់និងអង្កររាប់ម៉ឺនការុង ។ វាជាការប្រៀបធៀបក្នុងន័យ មេតាហ្វ័រ (Metaphor) ពាក់ព័ន្ធនឹងសភាវទ្រទ្រង់ជីវិត ថាតើរវាងគ្រាប់ស្រូវមួយគ្រាប់និងអង្កររាប់ម៉ឺនការុង មួយណាមានសក្តានុពល ឬសារប្រយោជន៍ជាង ។ ការប្រៀបធៀបនោះគឺសំដៅដល់សារសំខាន់នៃដំណើរបានដល់ បរិនិព្វាន នៃបុគ្គលត្រាសដឹង និង ការលះបង់បរិនិព្វាន ដើម្បីបន្តស្ថិតនៅជាមួយនឹងសត្វលោករបស់បុគ្គលដែលអាចត្រាសដឹង ។ ដំណើរលះបង់បរិនិព្វាន គឺប្រៀបបាននឹងគ្រាប់ស្រូវមួយគ្រាប់ ដែលជួយផ្តល់លទ្ធភាពឲ្យមនុស្សយកទៅដាំដុះពង្រីកផលទ្រទ្រង់ជីវិត ។ បរិនិព្វានគឺប្រៀបបានទៅនឹងអង្កររាប់ម៉ឺនការុងនៅក្នុងឃ្លាំងសម្រាប់ទ្រទ្រង់ជីវិតមនុស្ស ។ វាជាសភាវទ្រទ្រង់ដូចគ្នា គ្រាន់តែមួយស្ថិតនៅជាមួយនឹងជីវិតមនុស្សជានិរន្ត និង មួយទៀតនឹងផុតរលត់អស់រលីងទៅនៅថ្ងៃមួយ ។ នៅពេលយើងនិយាយអំពីព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយាន គឺយើងនិយាយអំពីព្រះពោធិសត្វ ដែលមានលទ្ធភាពឆ្លងទៅកាន់បរិនិព្វាន ប៉ុន្តែមិនធ្វើដំណើរទៅកាន់បរិនិព្វានទេ ។ គោលបំណងរបស់ព្រះពោធិសត្វគឺបន្តជីវិតកើតរលត់ៗជាមួយនឹងសត្វលោកជានិរន្ត ដើម្បីធ្វើជាប្រទីបបំភ្លឺផ្លូវដំណើរសត្វលោកទៅរកសេចក្តីសុខ ។ ឯព្រះពុទ្ធដែលជាបរមគ្រូរបស់សាសនិកព្រះពុទ្ធសាសនា ហីនយាន ក៏ដូចជាមហាយានដែរនោះ ព្រះអង្គបានសម្រេចផ្តាច់ជីវិតចេញអំពីសត្វលោកដោយបន្សល់ទុកនូវព្រះគម្គីរ ឬពុទ្ធោវាទនានាសម្រាប់ធ្វើជាប្រទីបបំភ្លឺផ្លូវដំណើរសត្វលោកទៅរកសេចក្តីសុខដែរ ។ ព្រះពុទ្ធទ្រង់មានពុទ្ធដីការថា គម្ពីរឬពុទ្ធោវាទរបស់ទ្រង់នឹងរលាយសូន្យសុងទៅនៅរយៈពេល ៥០០០ឆ្នាំ ។ នេះហើយគឺជាភាពខុសគ្នារវាងគ្រាប់ស្រូវមួយគ្រាប់នៅក្នុងទិដ្ឋិនៃព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយាននិយម និង អង្កររាប់ម៉ឺនការុងនៅក្នុងទិដ្ឋិនៃព្រះពុទ្ធសាសនាហីនយាននិយម ។ ទស្សនព្រះពុទ្ធសាសនាកើតចេញអំពីការត្រាសដឹងរបស់បុគ្គលមួយរូប គឺសមណ សិទ្ធត្ថ គោតម ឬព្រះពុទ្ធ ។ បន្ទាប់ពីព្រះអង្គចូលបរិនិព្វានទៅ សាវ័ករបស់ទ្រង់បានធ្វើ មុខបាឋសង្គាយនាភ្លាមៗ ដើម្បីកត់ចំណាំនិងថែរក្សាពុទ្ធវចនឲ្យនៅដូចដើម ។ និយាយឲ្យចំគឺ ដើម្បីរក្សាទិដ្ឋិរបស់ព្រះអង្គកុំឲ្យវៀចវេរអត្ថន័យ ។ កាលនោះ មិនទាន់មានមធ្យោបាយកត់ត្រាជាលាយលក្ខអក្សរទេ ។ ដូច្នេះ អ្វីៗគឺអាស្រ័យដោយការចងចាំរបស់មនុស្ស ។ ដំណើរបែបបទតាំងសីល សមាធី និងភាវនាតាមមាគ៌ាទៅដល់នាទីជា ព្រះអរហន្ត និង ព្រះពោធិសត្វ គឺមាននៅក្នុងការចងចាំសាវ័កទាំងនោះ ។ ក៏ប៉ុន្តែ ប្រការដែលថាបុគ្គលដែលអាចទៅដល់និព្វាន តែសម្រេចចិត្តរស់នៅក្នុងភាវកើតរលត់ៗបន្តទៅទៀត គឺជាប្រការមួយដែលស្ថិតនៅក្នុងភាពចម្រូងចម្រាស ។ ដោយហេតុតែព្រះពោធិសត្វជាបុគ្គល ដែលមានការយល់ដឹងខ្ពស់ជាងគេបំផុតនៅក្នុងឋានានុក្រមព្រះពុទ្ធសាសនា ដូច្នេះគ្មាននរណាអាចវាស់កម្រិត ឬមើលយល់ថាបុគ្គលនោះអាចឈោងទៅដល់បរិនិព្វានឡើយ ។ ជាលទ្ធផល បុគ្គលដែលតាំងខ្លួនជាព្រះពោធិសត្វនឹងអាចកើតមានពាសវាលពាសកាល ។ ទុករឿងចម្រូងចម្រាសនេះមួយកណ្តុប ។ និយាយអំពីព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយាននិងហេតុផលនៃការបង្កើតទិដ្ឋិ គ្រាប់ស្រូវនិងអង្ករវិញម្តង ។ ព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយានកើតចេញអំពីការយល់ឃើញរបស់បុគ្គលពីររូបគឺ នាគជន (Nagarjuna) និង សន្តិទេវ (Shantideva) ។ ពួកគាត់មានជីវិតរស់នៅក្នុងសតវត្សទី ២ និង ទី ៧ នៃគ្រីស្តសករាជ ។ បើតាមការសង្កេតអំពីទិដ្ឋិរបស់បុគ្គលទាំងពីររូបនេះ យើងអាចសន្និដ្ឋានបានថា ពួកគេគឺជាកូនសិស្សឬសាវ័កដែលមិនសូវបានបទរបស់ព្រះពុទ្ធ (Non-conformist students) ។ ឯប្រការដែលពួកគេបង្កើតគំនិតព្រះពោធិសត្វមិនលុះនៅក្នុងការត្រាច់ចរទៅកាន់បរិនិព្វាននោះ ក៏ប្រហែលជាស្ថិតនៅក្នុងការមិនទទួលស្គាល់ថា ព្រះពុទ្ធសាសនានឹងរលាយរលត់ផុតអសង្ខេយ្យ នៅនាទីចុងក្រោយនៃថ្ងៃគម្រប់ ៥០០០ឆ្នាំ ។ តើទស្សន ឬ ទិដ្ឋិ ឬក៏របកគំហើញមួយដែលមានសច្ចភាពជាស្នូល អាចរលត់រលាយទៅវិញបានដែរទេ ? ដាច់ខាតគឺមិនអាចឡើយ ។ សច្ចៈ មិនអាចរលុបរលាយទៅវិញទេ ។ វាអាចរលាយទៅបាន តែនៅក្នុងករណីមួយគត់ ។ គឺភពផែនដីនេះរលាយបាត់រូបរាងទៅវិញដោយប្រការណាមួយ ។ ឯរឿងគ្រាប់ស្រូវនិងអង្ករ មេតាហ្វ័រ ក៏ប្រហែលជាផ្អែកលើមូលដ្ឋាននៃភាវអមតនៃសច្ចភាពនេះដែរ ។ ប្រការនេះ យើងត្រូវរង់ចាំរហូតដល់ព្រះពុទ្ធសាសនាមានអាយុគ្រប់ ៥០០០ឆ្នាំទើបអាចរកខុសត្រូវឃើញ ។ ទំរាំតែដល់ថ្ងៃនោះ ស្មេរខ្ញុំមិនដឹងជាក្លាយទៅជាអ្វីទេ ។ ក៏ប៉ុន្តែ ខ្ញុំជឿជាក់ថា ព្រះពុទ្ធសាសនាមិនរលាយរលត់ត្រឹមរយៈពេល ៥០០០ឆ្នាំទេ ដរាបណាភពផែនដីនេះមិនរលាយទៅវិញ ។ គ្រាប់ស្រូវនៅក្នុងទិដ្ឋិព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយាន នឹងនៅតែបន្តអត្ថិភាពដុះលូតលាស់របស់ខ្លួនរៀងរហូតទៅមុខទៀត ៕

ចំណីខួរក្បាល

អត្ថន័យជីវិត ជីវិតគ្មានន័យអ្វីទេ ។ មានតែពាក្យសម្តីប៉ុណ្ណោះ ដែលមានន័យ ។ "Life doesn't have any meaning; only word has meaning." ពាក្យពីរឃ្លានេះ អាចចាត់ទុកថាជាកម្មសិទ្ធិបញ្ញារបស់ខ្ញុំ ដ្បិតវាមានលក្ខណៈរឡិករឡក់ (Silly) គ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ពិចារណារកហេតុផល ។ អត្ថិភាពជីវិត បើគិតឲ្យវែងឆ្ងាយគឺគ្មានន័យអ្វីទាំងអស់ ។ ហេតុអ្វីបានជាយើងអះអាងដូច្នេះ ។ ពីព្រោះអត្ថិភាពនៃជីវិត គឺគ្មានអ្វីក្រៅតែអំពីភាវ កើតរលត់ៗ នៅក្នុងដំណើរធម្មជាតិនោះទេ ។ ទាំងសត្វតិរច្ឆាន ទាំងមនុស្ស មិនថាជាស្តេច មន្ត្រី សេដ្ឋី ឬក៏រាស្ត្រក្រីក្រតោកយ៉ាកឡើយ សុទ្ធតែស្ថិតនៅក្នុងភាវ កើតរលត់ៗដូចគ្នា ។ បើគិតឲ្យល្អិតទៅ អត្ថិភាពនៃជីវិតដែលអាចមានថេរវេលាពី ១ថ្ងៃ ទៅ ១០០ឆ្នាំ (លើសខ្វះតិចតួច) គឺគ្មានអ្វីវិសេសវិសាលដែលអាចចាត់ទុកថា មានន័យឡើយ ។ កត្តាតែមួយគត់ដែលជាមែកធាងនៃអត្ថិភាពជីវិត គឺការបន្តពូជ ឬការបន្តភាវកើតរលត់ៗ ។ ការបន្តពូជ ឬភាវកើតរលត់ៗនេះទៀតសោត ក៏មិនមែនជាស្នាដៃ ឬក៏តាក់តែងចេញអំពីជីវិតដែរ ។ វាគ្រាន់តែជាសភាវគតិដែលធម្មជាតិតាក់តែងឡើង ដើម្បីដាក់ទណ្ឌកម្មលើជីវិតមនុស្សនិងសត្វជានិរន្ត (Perpetually) ឲ្យបន្តអត្ថិភាពរបស់ខ្លួនកំដរភពផែនដីកុំឲ្យស្ងាត់តែប៉ុណ្ណោះ ។ មនុស្សជាច្រើនយល់ច្រឡំថា ជីវិតមានន័យ ដ្បិតខ្លួនរកបានសុភមង្គល និងបានចែករំលែកសុភមង្គលទៅដល់អ្នកដទៃ ។ តាមពិត រកបានសុភមង្គលនិងចែករំលែកសុភមង្គល គឺអាស្រ័យដោយកម្ម ឬទង្វើ ដែលជាកត្តាមួយដាច់ដោយឡែកអំពីជីវិត ។ ថ្វីដ្បិតតែជីវិត និងកម្មហាក់ដូចជាមានរូបតែមួយក្តី ប៉ុន្តែអត្ថិភាពរបស់វាគឺមានលក្ខណៈជាភាវទ្រទ្រង់គ្នាទៅវិញទៅមក (Symbiotic Existence) ។ ជីវិតបង្កើតកម្ម ។ កម្មផ្តល់លទ្ធភាពឲ្យជីវិតមានអត្ថិភាព (Life creates action; action gives existence to life) ។ គួរកត់សម្គាល់ថា កម្មផ្តល់ត្រឹមតែលទ្ធភាពឲ្យជីវិតមានអត្ថិភាពប៉ុណ្ណោះ ។ អត្ថន័យផងទាំងពួងគឺស្ថិតនៅជាមួយនឹងកម្មទាំងអស់ ។ គួរកត់សម្គាល់ថែមទៀតថា កម្មប្រព្រឹត្តិទៅបានដោយមានភ្នាក់ងារបីជាជំនួយគឺ៖ កាយ វាចា និង ចិត្ត ។ គួរកត់សម្គាល់ដែរថា វាចា ឬពាក្យសម្តី ដែលខ្ញុំពណ៌នានៅចំណុចចាប់ផ្តើមនៃអត្ថបទនេះ គឺជាផ្នែកមួយនៃកម្ម ។ ទាំងមនុស្ស ទាំងសត្វ ពេលយើងកើតចេញពីផ្ទៃម្តាយ ឬចាប់កំណើតភ្លាមគឺយើងកម្រើងដៃជើងនិងស្រែកយំ ។ នេះគឺជាភស្តុតាងនៃកម្មកាយនិងវាចា ។ កម្មកាយនិងវាចានេះគឺត្រូវបានបញ្ជាឬដឹកនាំដោយចិត្ត ។ ដូច្នេះ កាយកម្មំ និង វាចាកម្មំ កើតចេញអំពី មនោកម្មំ ។ ដើម្បីងាយស្រួលនៅក្នុងការស្វែងយល់ នៅពេលយើងនិយាយអំពី កម្ម ឬ ទង្វើ ដែលជាភ្នាក់ងារ ឬក៏ដៃគូនៃជីវិត យើងគួរកត់សម្គាល់ថា រាល់ទង្វើនានាមានប្រភពចេញមកពីក្នុងចិត្ត ឬមនោ ។ ជីវិតជាជម្រករបស់ចិត្ត ឬមនោ ។ ចិត្តកម្ម ឬ មនោកម្មំ ជាជម្រកឬជាឫសគល់របស់ វាចាកម្មំ និង កាយកម្មំ ។ នៅវគ្គខាងលើ ខ្ញុំអះអាងថា ជីវិត និង ទង្វើ ឬកម្ម ជាសភាវពីរដាច់ដោយឡែកពីគ្នា ។ វាមានទំនាក់ទំនងនឹងគ្នាជាលក្ខណៈ "ទ្រទ្រង់ ឬពឹងទៅពឹងមក" (Symbiosis) ។ តើយើងញែកភាវពីរដែលមានទំនាក់ទំនងនឹងគ្នា (Interdependent) ដោយរបៀណា ? ប្រការនេះ ប្រហែលជាត្រូវពឹងលើកម្មហើយ ។ នៅក្នុងកម្មមានភាវពីរដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថា Dichotomy (អង្គភាពភ្លោះ) ។ ថ្វីដ្បិតតែពាក្យ Symbiosis and Dichotomy មិនមានអត្ថន័យដូចគ្នាបេះបិទក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្តែវាមានទម្រង់ជាគូនិងមានមុខងារស្រដៀងគ្នា ។ យើងអាចហៅអង្គភាពភ្លោះនេះថា Good and Evil (កុសលកម្ម និង អកុសលកម្ម) ។ និយាយឲ្យងាយយល់មែនទែនគឺ ទង្វើគុណធម៌ និង ទង្វើអគុណធម៌ ។ មកដល់ចំណុចនេះ យើងប្រហែលជាមិនចាំបាច់វែកញែកវែងឆ្ងាយតទៅទៀតទេ ។ កុសលកម្ម និង អកុសលកម្ម ប្រៀបបានទៅនឹង ទឹក ហើយនិង ប្រេង ។ វាជាវត្ថុរាវដូចគ្នា ។ អាចមានអត្ថិភាពនៅជាមួយគ្នាបាន ។ ក៏ប៉ុន្តែ សារធាតុរបស់វា មិនអាចជ្រាបចូលគ្នាបានឡើយ ។ យ៉ាងណាមិញ ជីវិត និង កម្ម ក៏មិនអាចច្របូកចូលគ្នាបានដែរ ។ ជីវិត មានកម្មជាដៃគូ ។ កម្ម មានកុសលនិងអកុសលជាកូន ។ ជីវិតនិងកម្មជ្រកនៅក្នុងរូប ។ កុសលនិងអកុសលជ្រកនៅក្នុងកម្ម ។ ភាវទាំងអស់នេះ ប្រៀបបាននឹងសមាជិកគ្រួសារនៅក្នុងផ្ទះតែមួយ ប៉ុន្តែមានអត្តសញ្ញាណនិងអាកប្បកិរិយា (Characters) ដាច់ដោយឡែកអំពីគ្នា ។ ដូច្នេះ នៅពេលដែលយើងពិនិត្យពិចារណាឲ្យបានល្អិតល្អន់ យើងនឹងមើលឃើញថា ភាវរបស់ជីវិតគឺ កើតរលត់ៗ ។ នោចន្លោះពេលកើតរលត់នេះ ជីវិតបង្កើតជីវិតថ្មីដើម្បីបន្តអត្ថិភាពនៃភាវកើតរលត់ៗនៅលើភពផែនដីតរៀងទៅ ។ នៅចំពោះមុខភាវកើតរលត់ៗនេះ យើងអាចសួរខ្លួនឯងថា តើជីវិតមានន័យនៅត្រង់ណា ។ បើយើងរកអត្ថន័យមិនឃើញទេ នោះជីវិតពិតជាគ្មានន័យអ្វីឡើយ ៕

ចំណីខួរក្បាល

ខូចភ្នែក និង ភ្នែកខូច បច្ចុប្បន្ន យើងយល់ដឹងស្ទើរតែគ្រប់ៗគ្នាថា ឲ្យកូនក្មេងមើលអាយផេត ឬក៏អាយហ្វូនច្រើនពេក មិនល្អទេ ។ ប៉ុន្តែ មិនល្អត្រង់ណា គ្មាននរណាដឹងឲ្យប្រាកដឡើយ ។ យើងគ្រាន់តែដឹងថា វាបង្កឲ្យឆាប់ខូចភ្នែក ។ ចុះមនុស្សពេញវ័យសព្វថ្ងៃ ដែលមើលកញ្ជក់ទូរសព្ទឬក៏កំព្យូទ័រស្ទើរតែរាល់ថ្ងៃ ម្តេចក៏មិននិយាយអំពីរឿងខូចភ្នែកផង ។ ភ្នែកចាស់ភ្នែកក្មេង មានអ្វីខុសគ្នាទៅ ។ តែខូចហើយ គឺវេទនាដូចតែគ្នាហ្នឹង ។ សូមកុំភ្លេចថា ពន្លឺភ្នែកនិងរូបរបស់យើង គឺស្ថិតនៅក្នុងដំណើរ កើត ចាស់ ឈឺ ស្លាប់ ដូចគ្នា ។ ពេលយើងចាស់ជរាដល់ដំណាក់កាលចុងក្រោយនៃជីវិត ភ្នែកយើងក៏ងងឹតមើលអ្វីលែងឃើញដែរ ។ ដើម្បីថែរក្សារូបឲ្យរឹងមាំបានយូរ យើងហាត់ប្រាណ ។ ដូចគ្នាដែរ ភ្នែកដែលស៊ាំជាមួយនឹងពន្លឺអេក្រង់ឧបករណ៍នានា អាចនឹងធន់ប្រើការបានយូរជាងភ្នែកដែលមិនស៊ាំផងក៏មិនដឹង ។ សព្វថ្ងៃ សម្ភារៈប្រើប្រាស់និងសម្រាប់ប្រកបការងារជាច្រើន សុទ្ធតែប្រើអេក្រង់សម្រាប់មើល ។ អ៊ីចឹងទេ ចង់គេចទៅរស់នៅក្នុងរន្ធក្តាម ក៏គេចអំពីពន្លឺចេញពីក្នុងកញ្ចក់អេក្រង់ឧបករណ៍មិនរួចដែរ ។ កូនខ្ញុំទាំងពីរនាក់ ត្រូវបានអនុញាតិឲ្យប្រើអាយផេត ឬថេបឡិត តាំងតែពីពួកគេមានអាយុពីរឆ្នាំម្លេះ ។ មូលហេតុដែលយើងសម្រេចចិត្តធ្វើដូច្នេះ មិនមែនដោយសារតែយើងសម្បូរប្រាក់ទិញសម្ភារឲ្យកូនប្រើទេ ។ គឺដោយសារតែអព្ភូតហេតុមួយដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថា Imprinting (យកតម្រាប់តាម ឬរៀនធ្វើតាម) ។ នៅក្នុងដំណើរធម្មជាតិនៃជីវិតមនុស្សនិងសត្វ យើងរៀនរស់នៅដោយយកតម្រាប់តាម ឬធ្វើតាមឪពុកម្តាយនិងមនុស្សនៅជុំវិញខ្លួន ។ ក្មេងដែលមានឪពុកម្តាយធ្វើស្រែចម្ការ ពួកគេនឹងរៀនភ្ជួររាស់ដាំដុះដកស្ទូង នៅពេលដែលពួកគេចម្រើនវ័យធំល្មមនឹងធ្វើកិច្ចការទាំងនោះកើត ។ ដូចគ្នាដែរ ក្មេងដែលមានឪពុកម្តាយប្រកបការងារ ឬលេងហ្វេសប៊ុក ជាមួយនឹងអាយហ្វូន ឬអាយផេតជាប្រចាំ ពួកគេប្រាកដជាធ្វើតាមយើងជៀសមិនរួចឡើយ ។ នេះគឺជាកត្តាមួយដែលយើងសម្រេចឲ្យកូនប្រើអាយផេត ។ កត្តាមួយទៀតគឺ អាយផេតវាមានទំហំធំជាងអាយហ្វូន ៦ដង ។ ដូច្នេះ ទំហំរូបនិងអក្សរនៅក្នុងអាយផេតក៏វាធំៗជាងនៅក្នុងអាយហ្វូន ៦ដងដែរ ។ ទំហំខុសគ្នានេះ អាចជួយកាត់បន្ថយល្បឿននៃការខូចភ្នែក ។ ម៉ែឪ ដែលមិនអាចទប់ស្កាត់ ឬក៏កាត់បន្ថយមិនឲ្យកុមារប្រើអាយហ្វូន ឬអាយផេត ប្រហែលជាមានច្រើន ។ រឿងក្តៅក្រហាយជាមួយនឹងក្មេងជក់មើលអាយហ្វូន ឬអាយផេត ភ្លេចការរៀនសូត្រក៏ប្រហែលជាមានច្រើនដែរ ។ អត្ថបទនេះ គ្រាន់ជាបទពិសោធមួយចេញអំពីគ្រួសារខ្ញុំតែប៉ុណ្ណោះ ។ មធ្យោបាយគ្រប់គ្រងក្មេង និងជម្រុញឲ្យក្មេងទាញយកសារប្រយោជន៍អំពីការមើលថេបឡិត ប្រហែលជាមានច្រើនសណ្ឋាន ។ សម្រាប់កូនខ្ញុំដែលប្រើភាសាអង់គ្លេសជាយាន យើងព្យាយាមលើកទឹកចិត្តពួកគេឲ្យមើលកម្មវិធីពាក់ព័ន្ធនឹងការអប់រំច្រើន ដោយផ្អែកលើការអភិវឌ្ឃរបស់កុមារ (Child developmental progress) ។ ពេលពួកគេមិនទាន់ចាប់ផ្តើមការសិក្សាជាផ្លូវការនៅក្នុងសាលា យើងដោនឡូតកម្មវិធីកុនតុក្កតារបស់ទូរទស្សន៍សាធារណឲ្យពួកគេមើល ។ បន្ទាប់មកគឺកម្មវិធីនានាដែលពាក់ព័ន្ធនឹងការសិក្សាចាប់ពីថ្នាក់មតេយ្យឡើងទៅ ។ ចំណុចដ៏សាមញ្ញមួយដែលអ្នកប្រើ អាយហ្វូន ឬឧបករណ៍វៃឆ្លាតសម័យនេះគួរដឹងគឺ ទំនាក់ទំនងប្រធានបទ (Related contents) ។ នៅពេលដែលយើងស្រាវជ្រាវរាវរក ឬក៏ដោនឡូតប្រធានបទឬមុខវិជ្ជាអ្វីមួយនៅក្នុងយូធ្យូប មកដាក់ក្នុងឧបករណ៍របស់យើង មុខវិជ្ជាស្រដៀងគ្នានោះជាច្រើនទៀតនឹងលោតមកតម្រៀបជួរគ្នាឲ្យយើងមើលជាបន្តបន្ទាប់ ។ ដូច្នេះ បញ្ហាដែលក្មេងចូលទៅមើលកម្មវិធីដែលយើងមិនចង់ឲ្យពួកគេមើលអាចកាត់បន្ថយបានច្រើន ។ ចំណុចសំខាន់មួយទៀត គឺទង្វើរបស់ឪពុកម្តាយ ។ បើយើងមិនចង់ឲ្យក្មេងលេងហ្គេម យើងមិនត្រូវលេងហ្គេមទេ ។ ការគ្រប់គ្រងកម្មវិធីដែលក្មេងមើលក៏ដូចគ្នាដែរ ។ មិនត្រូវតាមជិះជាន់សង្កត់សង្កិនបិទសិទ្ធិពួកគេដោយចំហទេ ។ នៅក្នុងកម្មវិធីប្រើប្រាស់ឧបករណ៍វៃឆ្លាត (Smart devices) មានសំណល់ដានរបស់វាដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថា Threads or Cookies ។ ពេលកុមារទៅរៀនបាត់ ឬក៏ស្ងាត់កំបាំងអំពីពួកគេ យើងអាចចូលមើលនៅក្នុងសំណល់ដានទាំងនោះ ហើយលុបចោល ឬដកចេញកម្មវិធីណាដែលយើងមិនចង់ឲ្យក្មេងមើលជាប្រចាំ ។ វាមិនអាចលុបបំបាត់ចោលបានទាំងស្រុងទេ តែអាចកាត់បន្ថយបានច្រើន ។ ការអនុវត្តិនេះ គឺត្រូវធ្វើតាំងតែពីកុមារនៅតូចក្រូចឆ្មាររហូតដល់ពេញវ័យ ។ ពេលពួកគេអាយុ ១៥ ឬ ១៦ឆ្នាំ អ្វីៗលែងសំខាន់ហើយ ដ្បិតបើចង់ត្រួតត្រាពួកគេអំពីការប្រើប្រាស់ឧបករណ៍ឆ្លាតវៃ ក៏ទៅលែងរួចដែរ ។ និយាយអំពីសារប្រយោជន៍ ដែលក្មេងទទួលបានអំពីការប្រើឧបករណ៍ឆ្លាតវៃវិញម្តង ។ កូនរបស់ខ្ញុំយល់ដឹងអំពីការប្រើប្រាស់ឧបករណ៍ឆ្លាតវៃ ច្បាស់លាស់ជាងខ្ញុំ ។ បើនិយាយអំពីវាយអង្គុលីលេខវិញ វាអាចវាយបានលឿនជាងខ្ញុំទ្វេដង ។ ខ្ញុំមិនចាំបាច់ចំណាយប្រាក់ឲ្យពួកគេរៀនវាយអង្គុលីលេខទេ ។ ពួកគេដឹងអំពីរបៀបវាយអង្គុលីលេខច្បាស់លាស់ជាងខ្ញុំទៅទៀត ។ តាមពិត ចំណេះជំនាញជាច្រើន ពួកគេរៀនដោយខ្លួនឯងតាមរយៈអ៊ីនថឺណិត ដោយមិនចាំបាច់មានគ្រូបង្វឹកឡើយ ។ កត្តាមួយដែលយើងអាចទាញយកសារប្រយោជន៍អំពីការប្រើឧបករណ៍ឆ្លាតវៃបានច្រើនដោយមិនបាច់ប្រឹង គឺលើកទឹកចិត្ត ឬជម្រុញក្មេងឲ្យប្រើឧបករណ៍ដែលវាមាននៅក្នុងដៃ ជាជាងចំណាយពេលទេសនាបង្រៀន ឬក៏ប្រដែប្រដៅវាដោយខ្លួនឯង ។ យើងដឹងហើយថា ចំណេះដឹងរបស់យើងមិនសុក្រឹតទេ ។ ដូច្នេះ ពេលមានទំនាស់ទស្សនៈនឹងកូនក្មេងដោយប្រការណាក៏ដោយ ជម្រុញពួកគេឲ្យចូលទៅស្រាវជ្រាវស្វែងយល់ថាតើនរណាខុសនរណាត្រូវនៅក្នុងប្រព័ន្ធ Google ។ នៅក្នុងប្រព័ន្ធ Google ក៏ដូចជា Youtube ដែរ ពេលយើងស្វែងរកប្រធានបទអ្វីមួយ អត្ថបទពាក់ព័ន្ធនឹងប្រធានបទនោះនឹងលោតចេញមកបន្តកន្ទុយគ្នា ។ សារធាតុរបស់ក្មេង វាតែងតែចង់ឈ្នះមនុស្សចាស់ ។ អ៊ីចឹងទេ វានឹងព្យាយាមស្រាវជ្រាវរាវរកអានទស្សននានា ដែលអាចយកមកតតាំងនឹងយើងវិញបាន ។ ជាលទ្ធផល ចំណេះដឹងជាច្រើននឹងជ្រួតជ្រាបដល់ក្មេងដោយស្វ័យប្រវត្តិ ។ បើពួកគេរកបានចំណុច ឬទស្សនណាមួយគាប់ប្រសើរជាងអ្វីដែលយើងប្រាប់វា យើងគ្រាន់តែនិយាយថា៖ OK, you win! (ឯងឈ្នះហើយ!) វានឹងរីកមុខប៉ុនគ្រាប់ជីរ ហើយរីកថ្លើមប៉ុនមេដៃ ។ ថ្ងៃក្រោយ មិនចាំបាច់ជម្រុញពួកគេទេ ។ ឲ្យតែមានការខ្វែងគំនិតគ្នា កុមារនឹងស្រាវជ្រាវស្វែងយល់ដោយខ្លួនឯងជាប្រចាំ ។ ការសិក្សារៀនសូត្រនៅក្នុងសម័យទំនើបនេះ ខុសគ្នាអំពីសម័យមុនឆ្ងាយណាស់ ។ នៅសហរដ្ឋអាមេរិកដែលជាប្រទេសឈានមុខគេផ្នែកបច្ចេកវិជ្ជា កូនសិស្សចាប់ពីថ្នាក់ទី ៣ ឡើងទៅ គេឲ្យប្រើអាយផេត ឬថេបឡិត សម្រាប់ធ្វើកិច្ចការសាលាបណ្តើរៗហើយ ។ ទៅដល់អនុវិទ្យាល័យនិងវិទ្យាល័យ ចាប់ពីថ្នាក់ទី ៦ ដល់ថ្នាក់ទី ១២ កិច្ចការសាលាស្ទើរតែទាំងអស់ ទាំងលំហាត់ក្នុងថ្នាក់ និងក្រៅថ្នាក់ (Homeworks) គឺប្រព្រឹត្តិទៅតាមរយៈថេបឡិត ។ ដូច្នេះ ការយល់ដឹងអំពីរបៀបប្រើប្រាស់ថេបឡិតច្បាស់លាស់ វានឹងជួយសម្រួលដល់ការរៀនសូត្ររបស់ក្មេងច្រើនណាស់ ។ ឯការឃាឃាំងមិនឲ្យក្មេងប្រើថេបឡិត ដើម្បីការពារកុំឲ្យខូចភ្នែកនោះ វាប្រហែលជាមិនចាំបាច់ទេ ។ កម្មវិធីនិងការប្រើឧបករណ៍ដើម្បីសិក្សានាសម័យទំនើបនេះ វានឹងបញ្ជាក់ (Determine) អំពីផលវិបាកពន្លឺភ្នែក មិនយូរមិនឆាប់ឡើយ ។ មុននឹងបញ្ចប់អត្ថបទនេះ ខ្ញុំសូមលើកយកបទពិសោធផ្ទាល់ខ្លួនមួយមកឡកឡាយឲ្យសប្បាយដួងចៃទាំងអស់គ្នា ។ កាលខ្ញុំរៀនវាយអង្គុលីលេខនិងប្រើកំព្យូទ័រនាគ្រាដំបូងនៅឆ្នាំ ១៩៩០ ខ្ញុំឡេឡឺដូចត្រីជាប់ក្នុងលប ។ អត់ដឹងថាអ្វីជាអ្វីឡើយ ។ បើកុំតែបានក្មេងស្រីវៃឆ្លាតម្នាក់ជួយបង្ហាត់បង្ហាញខ្ញុំ ខ្ញុំមិនដឹងជាទៅភ្លឺឯណាទេ ។ បទពិសោធនោះ វាតាមលងខ្ញុំរហូតដល់សព្វថ្ងៃ ៕