ចំណីខួរក្បាល

វិបត្តិអាមេរិក ការរុករានទន្ទ្រានមន្ទីររដ្ឋសភាសហរដ្ឋអាមេរិកដោយកុប្បករអនាធិបតេយ្យ(thugs)នាថ្ងៃទី៦មករាកន្លងទៅនេះ បានធ្វើឲ្យមនុស្សជាច្រើននៅសហរដ្ឋអាមេរិកក៏ដូចជានៅជុំវិញពិភពលោក ភ្ញាក់ផ្អើលយ៉ាងខ្លាំង ។ វាជាព្រឹត្តិការណ៍ដ៏រន្ធត់មួយដែលពលរដ្ឋអាមរិកាំងមួយចំនួនចាំបាច់ត្រូវតែជញ្ជត់ព្រលឹងស្វែងរកចម្លើយ ក៏ដូចជាពន្យល់ពិភពលោកអំពីប្រការដែលថា ហេតុអ្វីបានជាប្រទេសមហាអំណាចលេខ១នៅក្នុងពិភពលោក អន់ខ្សោយរហូតដល់បណ្តោយឲ្យកុប្បករចូលលុកលុយជាន់ឈ្លីស្ថាប័នកំពូលរបស់ខ្លួន ។ ក្នុងនាមជាអតីតនិស្សិតមួយរូប ដែលបានចំណាយពេលសិក្សាប្រព័ន្ធរដ្ឋបាលអាមេរិកាំង អស់រយៈពេលប្រាំឆ្នាំកាលពី៣០ឆ្នាំមុន ខ្ញុំសូមអនុញាតបកស្រាយបំភ្លឺមូលហេតុខ្លះៗ ដែលទាញសហរដ្ឋអាមេរិកឲ្យរងគ្រោះព្រោះតែឧត្តមគតិរបស់ខ្លួន ។ ប៉ុន្តែ មុននឹងបកស្រាយបំភ្លឺអង្គហេតុនៅពីក្រោយកុប្បកម្មគួរឲ្យស្អប់ខ្ពើមនេះ ខ្ញុំសូមលំអោនកាយគោរពវីរភាពរបស់ប៉ូលីសសហព័ន្ធ ដែលបានអត់ធ្មត់ដល់កម្រិតសុខចិត្តទទួលក្តីអមាសឲ្យកុប្បករអន្យតេរ្ថីយ័ទាំងនោះ ជាន់ឈ្លីកិត្តិយសរបស់ខ្លួនក៏ដូចជាកិត្តិយសសហរដ្ឋអាមេរិក ។ សូមកុំភ្លេចថា ពួកគេមានកាំភ្លើងគ្រប់ដៃ រួមទាំងកាំភ្លើងពិឃាតផងដែរ (Assault rifles) ដែលអាចបាញ់សម្លាប់កុប្បករដែលចូលទៅគម្រាមជីវិតសមាជិកសភាឲ្យស្លាប់គរជើងលើគ្នាដោយគ្មានទោសពៃអ្វីឡើយ ។ ប្រការនេះ អ្នកដែលត្រូវដឹងគុណប៉ូលីសទាំងនោះ គឺពួកកុប្បករដែលសម្រុកចូលទៅក្នុងសាលប្រជុំរបស់ព្រឹទ្ធសភានិងតំណាងរាស្ត្រ ។ សហរដ្ឋអាមេរិក ផ្តល់សិទ្ធិឲ្យពលរដ្ឋរបស់ខ្លួន ជាពិសេសសិទ្ធិធ្វើបាតុកម្មទូលំទូលាយណាស់ ។ មាត្រាបន្ថែមទី ១ (First Amendment) បានដាក់កំហិតមិនឲ្យនរណាសរសេរច្បាប់ប៉ះពាល់សិទ្ធិនេះឡើយ ។ មាត្រាបន្ថែមទីមួយនេះមានពាក្យតែ ៤៥ម៉ាត់ទេ ដែលគាំពារគោលការណ៍ធំៗបីគឺ៖ បញ្ចេញមតិ គោរពសាសនានានា និងប្រមូលផ្តុំគ្នាទាមទារស្ថាប័នរដ្ឋាភិបាលកែតម្រូវអ្វីមួយដោយសន្តិវិធី ។ សិទ្ធិធ្វើបាតុកម្មគឺនៅក្នុងការប្រមូលផ្តុំគ្នានេះឯង ។ ក៏ប៉ុន្តែ សូមកត់សម្គាល់ពាក្យ "សន្តិវិធី" ។ លោក ចច មេសុន (George Mason) ដែលជាអ្នកដឹកនាំបង្កើតមាត្រាបន្ថែមនេះ ខ្វល់ខ្វាយយ៉ាងខ្លាំងអំពីមនុស្សអប្រីយ៍យកសិទ្ធិនេះទៅជាន់ឈ្លី ។ ដូច្នេះ គាត់បញ្ចូលពាក្យ "សន្តិវិធី" នៅក្នុងវាក្យខណ្ឌបន្ទាប់ពីហាមរដ្ឋសភាមិនឲ្យបង្កើតច្បាប់ប៉ះពាល់សិទ្ធិ ដែលគេទុកស្មើអាយុជីវិតនេះ ។ កាលសិក្សានៅសាកលវិទ្យាល័យ ខ្ញុំនិងមិត្តរួមថ្នាក់ព្រមទាំងសាស្ត្រាចារ្យជំនាញខាងរដ្ឋធម្មនុញ្ញបានជជែកវែកញែក (Debates) រាប់សិបដងអំពី "សិទ្ធិ" របស់ពលរដ្ឋអាមេរិកាំង ។ សំណួរដ៏លំបានមួយដែលយើងត្រូវលើកយកមកដោះស្រាយគឺដែនកំណត់នៃសិទ្ធិ ។ ជាគោលការណ៍មូលដ្ឋាន ពលរដ្ឋអាមេរិកមានសិទ្ធិប្រព្រឹត្តិអ្វីៗសព្វបែបយ៉ាង ដរាបណាការប្រព្រឹត្តិនោះមិននាំទុក្ខទោសដល់អ្នកដទៃ ។ ឧទាហរណ៍ អ្នកអាចអង្គុយផឹកសុីក្នុងផ្ទះដោយសន្តិវិធីរហូតដល់ស្លាប់ខ្លួនក៏គ្មាននរណាមានសិទ្ធិទៅឃាត់អ្នកដែរ ។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅពេលដែលអ្នកស្រវឹងសុរា ហើយបោះដបស្រាមកលើផ្លូវសាធារណដែលអាចបង្កគ្រោះថ្នាក់ដល់អ្នកដទៃ សិទ្ធិផឹកសុីរបស់អ្នកនឹងត្រូវហាមឃាត់ ។ សិទ្ធិធ្វើបាតុកម្មក៏ដូចគ្នាដែរ ។ អ្នកអាចដើរធ្វើបាតុកម្មរហូតដល់ហត់ដួលដាច់ខ្យល់ស្លាប់ ក៏អាជ្ញាធរគ្មានអំណាចអ្វីនឹងមកត្រួតត្រាអ្នកដែរ ។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅពេលដែលបាតុកម្មរបស់អ្នកនាំទុក្ខទោសឬក៏បង្កហានិភ័យដល់ជីវិតអ្នកដទៃ សកម្មភាពនោះនឹងក្លាយទៅជាសកម្មភាពខុសច្បាប់ ។ សិទ្ធិធ្វើបាតុកម្មត្រូវរលត់ត្រឹម "ហានិភ័យដល់ជីវិតអ្នកដទៃ" នេះឯង ។ បើមានការប៉ុនប៉ង បំផ្លាញទ្រព្យសម្បត្តិ ឬក៏ជីវិតអ្នកដទៃត្រូវបានផ្តាច់ផ្តិលដោយសកម្មភាពនោះ អ្នកប្រព្រឹត្តិនិងស្ម័គ្របក្ខពួកត្រូវក្លាយជាពិរុទ្ធជន ដែលមានទោសទៅតាមស្ថានទម្ងន់របស់វា ។ កុប្បករដែលសម្រុកចូលទៅក្នុងសាលប្រជុំរបស់ព្រឹទ្ធសភានិងតំណាងរាស្ត្រនាថ្ងៃទី ៦មករា នោះ គ្មានទោសដល់ប្រហារជីវិតទេ ។ ក៏ប៉ុន្តែ ប្រសិនបើប៉ូលីសបាញ់ពួកគេស្លាប់នៅទីនោះ វាគឺជាការស្លាប់ដ៏ថោកទាបនិងឥតន័យជាទីបំផុត ។ ស្លាប់ក្នុងនាមជាជនល្មើសច្បាប់ គ្មាននរណាគេកោតឬក៏អាណិតអាសូរឡើយ ។ ខ្ញុំអង្គុយមើលព្រឹត្តិការណ៍ថ្ងៃ ៦មករានោះយ៉ាងយកចិត្តទុកដាក់ ។ នៅពេលឃើញរូបភាពប៉ូលីស៤រូបតម្រង់ចុងកាំភ្លើងដាក់ចំកែវភ្នែកកុប្បករដែលកំពុងវាយបំបែកកញ្ចក់ទ្វារចូលទៅក្នុងសាលប្រជុំ ខ្ញុំស្រៀវឆ្អឹងខ្នង (It sent the chill up my spine) ។ វាជាសំណាងមួយនៅក្នុងចំណោម១០០លានសំណាង ដែលសកម្មភាពនោះ មិនឈានដល់ការបង្ហូរឈាម ។ ប្រការនេះហើយដែលខ្ញុំកោតសរសើបូលីសសហព័ន្ធដែលការពារមន្ទីររដ្ឋសភានាថ្ងៃនោះ ។ ប៉ូលីសសហព័ន្ធដែលការពារមន្ទីររដ្ឋសភាសហរដ្ឋអាមេរិក ជាប៉ូលីសពិសេសស្ថិតនៅក្រោមការគ្រុបគ្រងផ្ទាល់របស់រដ្ឋសភា ។ តួនាទីរបស់ពួកគេគឺការពារសុវត្ថិភាពរបស់សមាជិករដ្ឋសភា និងបាតុករដែលចូលមកធ្វើបាតុកម្មនៅជុំវិញមន្ទីររដ្ឋសភាជារឿយៗ ។ គេហៅបាតុកម្មនេះថា៖ បាតុកម្មមាត្រាបន្ថែមទី១ (First Amendment Protest) ។ ដូចដែលបានរៀបរាប់ខាងលើ រដ្ឋធម្មនុញ្ញតម្រូវឲ្យបាតុកម្មប្រព្រឹត្តិទៅដោយសន្តិវិធី ។ ឯអ្នកដែលមានតួនាទីគ្រុបគ្រងបាតុករ ក៏ត្រូវរក្សាគោលការណ៍សន្តិវិធីនេះដែរ ។ ដូច្នេះហើយបានជាប៉ូលីសដែលការពារមន្ទីររដ្ឋសភានាថ្ងៃនោះ សុខចិត្តរងរបួសខ្លួនឯងដើម្បីរក្សាការពារអាយុជីវិតកុប្បករអនាធិបតេយ្យ ។ ជាគោលការណ៍ច្បាប់របស់សហរដ្ឋអាមេរិក នៅពេលជីវិតរបស់ខ្លួនត្រូវបានគម្រាមកំហែង អ្នករងគ្រោះអាចរកមធ្យោបាយបង្រាបឬសម្លាប់ជនបង្កដោយគ្មានទោសពៃ ។ ឧទាហរណ៍ បើមានជនចម្លែកសម្រុកចូលមកក្នុងផ្ទះយើងដោយគ្មានការអនុញាត យើងអាចបាញ់ឬវាយសម្លាប់ជននោះ ។ ប្រការនេះមានប្រភពចេញមកពីមាត្រាបន្ថែមទី២ (Second Amendment) ដែលអនុញាតិឲ្យពលរដ្ឋគ្រប់រូបមានសិទ្ធិរក្សាអាវុធដើម្បីការពារខ្លួន ។ ស្ថិតិចុងក្រោយបន្ទាប់ពីព្រឹត្តិការណ៍ប្រកបដោយគ្រោះថ្នាក់បំផុតនោះគឺ មានមនុស្សបួននាក់ស្លាប់៖ ម្នាក់ស្លាប់ដោយសារគាំងបេះដូង ប៉ូលីសម្នាក់ស្លាប់ដោយសារកុប្បករវាយ កុប្បករម្នាក់ស្លាប់ដោយសារប៉ូលីសបាញ់ និងកុប្បករម្នាក់ទៀតស្លាប់ដោយមិនទាន់ដឹងមូលហេតុ ។ ប៉ូលីសប្រមាណជាង៥០នាក់រងរបួស ។ វាគឺជាការបាត់បង់ដ៏ទាបបំផុតសម្រាប់ព្រឹត្តិការណ៍ដ៏គ្រោះថ្នាក់គួរឲ្យខ្លាចនោះ ។ មានសំណួរមួយដែលមនុស្សជាច្រើនកំពុងពិចារណា ថាតើលោក ត្រាំ អាចមានទោសដែរទេនៅពេលដែលបាតុករដែលគាត់ហៅមកប្រមូលផ្តុំនៅក្រោយផ្ទះគាត់ (សេតវិមាន) ហើយញុះញង់ឲ្យទៅកកូរកកាយបំផ្លាញមន្ទីររដ្ឋសភា ក៏ដូចជាគម្រាមកំហែងជីវិតសមាជិកសភា ។ ចម្លើយរបស់ខ្ញុំផ្អែកលើការយល់ដឹងអំពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញគឺ គ្មានទេ ។ ស្រុកអាមេរិកគ្មានច្បាប់ហាមការញុះញុងឡើយ ។ មានតែការពារដែលស្ថិតនៅក្នុងក្របខ័ណ្ឌបញ្ចេញមតិ ។ យើងអាចបែងចែកការប្រព្រឹត្តិ ឬកម្មគ្រប់បែបយ៉ាងជាបីតំណាក់កាលគឺ៖ កាយ វាចា និង ចិត្ត (Physical, Vocal, and Mental actions) ។ លោកត្រាំគាត់ធ្វើសកម្មភាពតែពីរដំណាក់កាលទេ ។ ទី ១ គាត់គិត ។ ទី ២ គាត់ហៅបាតុករឲ្យមកជួបជុំគ្នានៅក្រោយផ្ទះគាត់រួចពន្យុះពួកគេឲ្យទៅរុកគួនរដ្ឋសភា ។ "តស់ពួកយើង! ទៅមន្ទីររដ្ឋសភា ។ យើងនឹងដើរទៅជាមួយគ្នា" ជាសម្តីរបស់លោកត្រាំ ។ ក៏ប៉ុន្តែ លោកត្រាំមិនបានទៅជាមួយពួកបាតុករទេ ។ ដូច្នេះ សកម្មភាពរបស់គាត់គឺចប់ត្រឹមពាក្យសម្តី ដែលស្ថិតនៅក្រោមការគាំពាររបស់រដ្ឋធម្មនុញ្ញ ។ ទោះជាយ៉ាណាក៏ដោយ អ្នកជំនាញខាងច្បាប់អាចរកហេតុផលនានា ដើម្បីតភ្ជាប់សកម្មភាពដោយចិត្តនិងវាចារបស់លោកត្រាំទៅនឹងសកម្មភាពដោយកាយ (Physial action) របស់ពួកបាតុករ ។ មុននឹងបញ្ចប់ ខ្ញុំសូមនិយាយអំពីផលវិបាកនៃការគាំទ្របុគ្គលនយោបាយបន្តិច ។ សហរដ្ឋអាមេរិកលើកទឹកចិត្តពលរដ្ឋឲ្យគោរពបូជាខ្លួនឯងលើសអំពីបុគ្គលដទៃ ។ នៅក្នុងកម្មវិធីទូរទស្សសាធារណសម្រាប់កុមារប្រចាំថ្ងៃ គេតែងលើកយកពាក្យមួយឃ្លាមកផ្សាយ៖ "You can be anything you want to be" (អ្នកមានសក្តានុពលចង់ធ្វើអ្វីក៏បានដែរ) ។ ពាក្យនេះមានអត្ថន័យស្រដៀងគ្នានឹងពាក្យមួយឃ្លាដែលលោកប្រធានាធិបតីទី១៦ អាប្រាហាម លីងខុន បាននិយាយថា៖ "Life could rise from logs cabin to the White House" (ជីវិតអាចធ្វើដំណើរពីភាពតោកយ៉ាកទៅដល់សេតវិមាន) ។ ទោះបីមានការអប់រំប្រភេទនេះរាប់សិបឆ្នាំមកហើយក៏ដោយ ក៏មនុស្សជាច្រើននៅតែចាត់ទុកបុគ្គលដទៃថាគាប់ប្រសើរជាងខ្លួន ។ កុប្បករដែលចូលទៅបំផ្លាញមន្ទីររដ្ឋសភាគឺជាតឹកតាង ។ អំណាចនៃភក្តីភាពចំពោះលោក ត្រាំ បានធ្វើឲ្យពួកគេភ្លេចគិតដល់ឥស្សរភាពរបស់ខ្លួន ។ សូម្បីតែពាក្យ ៤៥ម៉ាត់ ដែលផ្តល់សិទ្ធិឲ្យពួកគេបញ្ចេញកំហឹងដោយសន្តិវិធីនោះ ក៏ពួកគេយកទៅជាន់ឈ្លីដែរ ។ បើមិនឲ្យតម្លៃខ្លួនឯងក៏ហីទៅចុះ ។ ក៏ប៉ុន្តែ រវាងលោក ត្រាំ និង រដ្ឋធម្មនុញ្ញ តើមួយណាសំខាន់ជាង?? ខ្ញុំសូមឆ្លើយជំនួសចុះ ។ មន្ត្រីរដ្ឋការសហរដ្ឋអាមេរិកគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ ចាប់ពីប្រធានាធិបតីរហូតដល់កូនប៉ូលីសយាមទ្វារអគារ គេតម្រូវឲ្យលើកដៃស្បថសច្ចាការពាររដ្ឋធម្មនុញ្ញតែមួយមុខគត់ ។ អត់មានតួអង្គមនុស្សនៅក្នុងការសច្ចានោះទេ ។ អ្វីដែលពលរដ្ឋអាមេរិកចងចាំរត់មាត់នៅក្នុងកាតព្វកិច្ចរបស់ខ្លួនគឺ៖ ទីមួយ បូជាជីវិតដើម្បីការពាររដ្ឋធម្មនុញ្ញ ។ ទីពីរ ការពារទង់ជាតិ ។ និងទីបី ការពារសហរដ្ឋអាមេរិក ៕ Long live the rule of laws!