ចំណីខួរក្បាល

ទិដ្ឋិអន្ទង់អាំង (Crooked Reasoning) នយោបាយគឺជារឿងងាយរៀនងាយយល់ ។ ប៉ុន្តែ ពេលយើងព្យាយាមស្វែងយល់អំពីចរិតអ្នកធ្វើនយោបាយ វាពិបាកជាងស្វែងយល់អំពីចិត្តមនុស្សស្រីហៅមិនឮ ។ ថ្មីៗនេះ ខ្ញុំបានអង្គុយមើលការពិភាក្សាគ្នាមួយទល់នឹងមួយ រវាងអ្នកសម្របសម្រួលកម្មវិធី (Host) របស់ទូរទស្សអាមេរិកាំងមួយឈ្មោះ Firing Line ជាមួយនឹងលោក គ្រីស សូនូនូ ដែលជាអភិបាលរដ្ឋ នូហាមស៊ៀ ។ លោក សូនូនូ គឺជាសមាជិកនៃគណបក្សសាធារណរដ្ឋ ដែលមានលោកអតីតប្រធានាធិបតី ដូណាល់ ត្រាំ ជាបុគ្គលដ៏មានឥទ្ធិពលជាងគេបំផុតនៅក្នុងជួរបក្ស ។ អ្វីដែលធ្វើឲ្យលោក សូនូនូ លេចធ្លោនៅក្នុងជួរបក្សស្ទើរតែដូចលោក ត្រាំ ដែរ គឺក្នុងនាមជាអភិបាលរដ្ឋរបស់គណបក្សសាធារណរដ្ឋមួយរូប លោក សូនូនូ បានប្រកាសជាសធារណៈ មិនគាំទ្រលោក ដូណាល់ ត្រាំ ជាបេក្ខជនប្រធានាធិបតីនៅក្នុងការបោះឆ្នោតនាអាណតិនេះទេ ។ លោក សូនូនូ គាំទ្របេក្ខភាពរបស់អ្នកស្រី នីគី ហេឡី ។ ខាងក្រោមនេះគឺជាសម្រង់ពីបីឃ្លាដែលខ្ញុំស្រង់ចេញពីការពិភាក្សារវាងអ្នកសម្រួលកម្មវិធីទូរទស្សន៍ (TV Host) និងលោក សូនូនូ (Sununu)៖ TV Host: What do you think about Trump as a candidate? (តើលោកវាយតម្លៃបេក្ខភាពលោក ត្រាំ ដូចម្តេចដែរ) ។ Sununu: He is unelectable. (គាត់ជាមនុស្សមិនគួរឲ្យគាំទ្រទេ ។) កំណត់ស្មេរ៖ ពាក្យនេះ បើនិយាយឲ្យត្រង់ភ្លឹងតែម្តងគឺលោក ត្រាំ ជាមនុស្សអសមត្ថភាព ។ ប៉ុន្តែ នៅក្នុងភាសានយោបាយ គេមិននិយាយចំៗទេ ។ TV Host: If, at the end, he becomes the nominee of the Republican Party in the Presidential contest, would you vote for him or not? (ប្រសិនបើនៅទីបំផុត លោក ត្រាំ ទទួលបានការគាំទ្រពីបក្សសាធារណរដ្ឋឲ្យឈរឈ្មោះជាបេក្ខជនប្រធានាធិបតី តើលោកបោះឆ្នោតឲ្យគាត់ទេ) ។ Sununu: I would definitely vote for him. (ខ្ញុំប្រាកដជាបោះឆ្នោតគាំទ្រគាត់) ។ នៅក្នុងអក្សរសិល្ប៍ យើងមានសិល្ប៍វិធីមួយដែលហៅថា៖ បដិវាទកម្ម ឬ ទំនាស់ ។ កាលណាមានបដិវាទកម្ម ឬ ទំនាស់ វាតែងតែនាំទៅកាន់ សោកនាដកម្ម ។ នយោបាយនិងអក្សសិល្ប៍ គឺដូចគ្នា ។ វាជាសិល្បៈ ។ ក៏ប៉ុន្តែ ទម្រង់នៃសិល្បៈទាំងពីរ ផ្តល់ផលពីរផ្ទុយគ្នា ។ មួយនាំមនុស្សឲ្យរំភើបញាប់ញ័រក្នុងចិត្ត ប៉ុន្តែមិនបង្កឲ្យមានគ្រោះមហន្តរាយទេ ។ មួយទៀតនាំមនុស្សឲ្យធ្លាក់ចូលទៅក្នុងគ្រោះមហន្តរាយតែម្តង ។ ខ្ញុំសូមលើកយកបដិវាទកម្មនៅក្នុងគំនិតលោក សូនូនូ មកបង្ហាញនៅទីនេះ ។ He is unelectable Versus I would definitely vote for him. (គាត់ជាមនុស្សមិនគួរឲ្យគាំទ្រទេ ។ ខ្ញុំប្រាកដជាបោះឆ្នោតគាំទ្រគាត់) ។ បើយើងយកពាក្យពីរឃ្លានេះ មកត្រួតពិនិត្យឲ្យសុីជម្រៅបន្តិច វាហាក់ដូចជាខួរក្បាលរបស់លោក សូនូនូ មិនស្ថិតនៅក្នុងលលាដ៍ជាមួយគ្នាទេ ។ បដិវាទកម្ម ឬ ទិដ្ឋិអន្ទង់អាំង គឺជាកត្តាដ៏ធំបំផុតដែលធ្វើឲ្យមនុស្សឆ្លាតវាងវៃ ក្លាយទៅជាទាសកររបស់មនុស្សអសមត្ថភាព ឬក៏ជនផ្តាច់ការ ។ នៅក្នុងវិស័យនយោបាយ គ្មាននរណានាំគ្រោះមកឲ្យយើងក្រៅអំពីគំនិតបដិវាទកម្មរបស់យើងទេ ។ ខ្ញុំសូមអនុញ្ញាតយកទិដ្ឋិនយោបាយផ្ទាល់ខ្លួនមកលាតត្រដាងនៅទីនេះបន្តិចដែរចុះ ។ ខ្ញុំមិនមែនជាសមាជិកគណបក្សសាធារណរដ្ឋ ហើយក៏មិនមែនជាសមាជិករបស់គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យដែរ ។ ថាខ្ញុំជាបុគ្គលឯករាជ្យ ក៏មិនត្រឹមត្រូវដែរ ។ នៅក្នុងការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសអ្នកដឹកនាំប្រទេសជាតិ ខ្ញុំប្រកាន់យកគោលការណ៍មួយគឺ បំបែកអំណាចប្រមូលផ្តុំ ។ នៅក្នុងរបៀបគ្រប់គ្រងនិងដឹកនាំប្រទេសរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក មានស្ថាប័នបីជាអ្នកចាត់ចែងគឺ ប្រធានាធិបតី រដ្ឋសភា និង ព្រឹទ្ធសភា ។ ស្ថាប័នទាំងបីនេះ កើតចេញអំពីការបោះឆ្នោត ។ ដូច្នេះ នៅក្នុងការបោះឆ្នោតរៀងរាល់អាណត្តិ ខ្ញុំតែងតែបែងចែងការគាំទ្ររបស់ខ្ញុំទៅឲ្យតំណាងបក្សនីមួយៗ ដើម្បីរក្សាតុល្យភាព ។ បើស្ថាប័នទាំងបីត្រូវបានគណបក្សមួយគ្រប់គ្រងទាំងស្រុងនៅក្នុងអាណត្តិណាមួយ ខ្ញុំនឹងព្យាយាមបំបែកអំណាចឯកបក្សនោះនាគ្រាបោះឆ្នោតពាក់កណ្តាលអាណត្តិ (២ឆ្នាំក្រោយមក) ។ សម្រាប់ខ្ញុំ គណបក្សឬមនោគមវិជ្ជា មិនសំខាន់ទេ ។ អ្វីដែលសំខាន់បំផុត គឺការពារកុំឲ្យអំណាចប្រមូលផ្តុំវាកកើតឡើងបាន ៕

ចំណីខួរក្បាល

សុបិនអាមេរិកាំង (American Dream) ក្នុងមួយជីវិតមនុស្សដែលរស់នៅក្នុងស្រុកអាមេរិក មិនថាជាអ្នកមានកំណើតកើតជានៅទីនោះ ឬក៏អ្នកចំណូលថ្មីឡើយ គេមានពាក្យមួយឃ្លាសម្រាប់ធ្វើជាគោលដៅជីវិតគឺ American Dream (សុបិនអាមេរិកាំង) ។ ពាក្យនេះមានន័យយ៉ាងខ្លីថា៖ រស់តាមចំណង់របស់ខ្លួន ។ ចំណង់មនុស្សមានគ្រប់រសជាតិ ។ ខ្លះចង់រស់របៀបអភិជន តួកុន នាយទុន អ្នកជួយទុគ៌តជន ឬក៏ជាសាមញ្ញជន ជាដើម ។ល។ និយាយរួមចំណង់មនុស្សមានរាប់រយលាន ។ ដើម្បីបំពេញចំណង់ចំណូលចិត្តមនុស្សរាប់មិនអស់នេះ សហរដ្ឋអាមេរិកប្រកាន់យកគោលនយោបាយគ្រឹះមួយគឺ ឱកាសស្មើភាព (Equal Opportunity) ។ មិនថាកូនគេ ឬក៏កូនខ្ញុំឡើយ ។ បើវាចង់ធ្វើជាប្រធានាធិបតីនៃសហរដ្ឋអាមេរិក វាអាចប្រឹងប្រែងទៅតាមចំណូលចិត្ត ។ ជោគជ័យឬបរាជ័យ ជារឿងមួយផ្សេងទៀត ។ ពលរដ្ឋខ្មែរដែលធ្វើអន្តោប្រវេសមករស់នៅក្នុងស្រុងអាមេរិកដំបូងៗ ទាំងគេទាំងខ្ញុំ មិនសូវជ្រួតជ្រាបអំពីទិដ្ឋិសុបិនអាមេរិកាំងទេ ។ យើងត្រេកត្រអាលតែជាមួយនឹងឱកាសរៀនសូត្រនិងរកប្រាក់កាក់ដ៏ទូលំទូលាយ មិនធ្លាប់ជួបប្រទះសោះឡើយនៅក្នុងជីវិត ។ សម្រាប់ពួកយើង ថ្វីដ្បិតតែជួបនូវឧបស័គ្គខ្លះៗជាមួយនឹងភាសានិងវប្បធម៌រស់នៅ អ្វីៗគឺងាយស្រួលនៅក្នុងការរស់នៅស្ទើរតែរកពាក្យមកថ្លែងមិនបាន ។ យើងមានត្រឹមតែកម្លាំងបាយធ្វើការងារដូចសត្វពាហនៈ ក៏អាចមានលទ្ធភាពរស់នៅស្មើមុខស្មើមាត់នឹងមនុស្សដទៃទៀតដែរ ។ នេះគឺជាកត្តាមួយដែល សុបិនអាមេរិកាំង ភាគច្រើនក្លាយមកជាការពិត ទោះបីមានអ្វីធ្វើឲ្យយើងភ្ញាក់ពីដំណេកកណ្តាលទីក៏ដោយ ។ បច្ចុប្បន្ន ជនជាតិខ្មែរដែលធ្វើអន្តោប្រវេសមករស់នៅសហរដ្ឋអាមេរិក មានកំណើនប្រហែលជាជិតមួយលាននាក់ហើយ ។ ភាគច្រើន ពួកយើងរស់នៅក្នុងរដ្ឋ កាលីហ្វ័នីញ៉ា និង ម៉ាសាឈូសិត នាទីក្រុង ឡុងប៊ិច និង ឡូវែល ។ ឯរដ្ឋដទៃផ្សេងទៀតក៏មានខ្មែរយើងរស់នៅដែរ គ្រាន់តែមិនច្រើនដូចរដ្ឋទាំងពីរ ។ បើគិតចាប់ពីទសវត្សឆ្នាំ ១៩៨០មក ជនអន្តោប្រវេសខ្មែរចំនួនច្រើនលើសលប់ ដែលចូលមករស់នៅក្នុងស្រុកអាមេរិក គឺមានរយៈពេលជាង ៤០ឆ្នាំហើយ ។ មនុស្សជំនាន់ទីមួយដែលចូលមកកវែកកឆ្នាំនាគ្រានោះ ឥឡូវនេះក៏ដល់ពេលចូលនិវត្តន៍ហើយដែរ ។ ពួកគេក៏យល់ដឹងច្រើនគួរសម អំពីសុបិនអាមេរិកាំង ។ ដោយហេតុតែមនុស្សជំនាន់ទីមួយនោះ ជាក្រុមកវែកកឆ្នាំង ពួកគេត្រូវចំណាយពេលជាច្រើនឆ្នាំនៅក្នុងដំណើរជីវិត ដើម្បីស្វែងរកលំនឹងរស់នៅ ។ ទម្រាំដល់តែពេលមានឱកាសរស់នៅក្នុងសុបិនអាមេរិកាំង អ្នកខ្លះក៏បានចែកឋានទៅហើយ ។ ខ្លះក៏នៅសល់ពេលត្រឹមបួបដប់ឆ្នាំ ។ ជនជាតិខ្មែរជាអម្បូរប្រកបរបរកសិកម្មនៅក្នុងដំណើរជីវិត ។ ដូច្នេះ វាស្ទើរតែមិនពិបាកសន្និដ្ឋានទេថា សុបិនអាមេរិកាំង របស់ជនជាតិខ្មែរគឺទៅរស់នៅក្នុងទីណាដែលអាចដាំដុះដំណាំបន្លែបង្កាដើម្បីលម្ហែអារម្មណ៍កំដរជីវិតចុងក្រោយ ។ នេះគឺជាជម្រើសរបស់បងជីទួតមួយខ្ញុំពីរនាក់ ជាមួយនឹងជនជាតិខ្មែរមួយចំនួនទៀត ។ ផ្ទះចម្ការរបស់បងជីទួតមួយខ្ញុំស្ថិតនៅតំបន់ចុងកាត់មាត់ញកនៃរដ្ឋ ផ្លរីដា ភាគខាងត្បូង ។ គ្មានប៉ុស្តិទូរទស្សន៍ផ្សាយទៅដល់ទេ ។ ហើយក៏គ្មានប្រព័ន្ធទឹកភ្លើងដែរ ។ គាត់ជីកអណ្តូងនិងដាក់ពាងត្រងទឹកភ្លៀង ដើម្បីយកទឹកមកប្រើប្រាស់និងស្រោចដំណាំ ។ ដើម្បីមានឋាមពលអគ្គិសនីសាកថ្មទូរសព្ទក៏ដូចជាបំភ្លឺផ្ទះនិងទ្រទ្រង់ទូរទឹកកករក្សាចំណីអាហារ គាត់ដាក់ផ្ទាំងសូឡាមួយចំនួនសម្រាប់តម្រូវការទាំងនោះ ។ និយាយរួម ផ្ទះរបស់គាត់គឺមិនខុសអំពីផ្ទះខ្មែរនៅទីជនបទប៉ុន្មានឡើយ ។ ពេលខ្ញុំទៅលេងផ្ទះគាត់ម្តងៗ គាត់គ្មានម្ហូបអាហារអ្វីធំដុំទទួលពួកយើងទេ គឺមានតែផ្អកជូរដែលគាត់យកត្រីសាលម៉ុនមកច្នៃធ្វើ ផ្ទាប់ជាមួយនិងប្រពាយឬត្រសក់ដែលដាំនៅក្បែរផ្ទះ ស្ទៃជ្រក់ និងសម្លម្ជូរគ្រឿងឆ្អឹងជំនីជ្រូកឬសាច់គោដែលគាត់ទិញយកមកបង្កកទុកក្នុងទូរទឹកកក ជាមួយនឹងល្ហុងឬត្រកួន ។ វាជារឿងមួយមិនគួរឲ្យជឿ ដែលជនជាតិខ្មែរនៅស្រុកខ្មែរភាគច្រើននាំគ្នាលក់ស្រែចម្ការមកទិញផ្ទះបុរីរស់នៅក្នុងទីក្រុង ។ ឯខ្មែររស់នៅក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិក នាំគ្នាលក់ផ្ទះនៅទីក្រុង ទៅរស់នៅក្នុងទីជនបទដាច់ស្រយាល ។ ការជ្រើសរើសរស់នៅក្នុងសុបិនអាមេរិកាំង តាមទំនៀមទម្លាប់ដូនតាខ្លួន ប្រហែលជាមិនមែនមានតែជនជាតិខ្មែរទេ ។ ក្រៅអំពីបងជីទួតមួយខ្ញុំ ជនជាតិ យួន លាវ ថៃ ហ្វីលីពីន និងសាសន៍អាស៊ីដទៃទៀតក៏នាំគ្នាទៅតាំងទីលំនៅនៅទីនោះច្រើនដែរ ។ ពួកគេភាគច្រើនរស់នៅជាលក្ខណៈភូមិកតូចៗលើដីទំហំប្រហែលកន្លះហិចតាទៅពីរហិចតា ដែលមានដំណាំហូបផ្លែមកពីតំបន់ត្រូពិកនៅជុំវិញផ្ទះ ។ ផលដំណាំជុំវិញផ្ទះទាំងនោះ ត្រូវបានប្រមូលទិញជាលក្ខណៈបណ្តាញ (Network) ពីសំណាក់ក្រុមហ៊ុនចែកចាយដែលបង្កើតឡើងដោយជាតិសាសន៍នីមួយៗ ។ បើតាមពត៌មានដែលខ្ញុំដឹងល្ហៀងៗ ក្រុមគ្រួសារលោក អុិត ប្រាង ដែលទៅធ្វើចម្ការជាលក្ខណៈឧស្សាហកម្មនៅទីនោះ ក៏ជាអ្នកប្រមូលទិញភោគផលចម្ការតាមផ្ទះមួយដែរ ។ បងជីទួតមួយខ្ញុំទាំងពីរនាក់និងកូនចៅរបស់ពួកគាត់ដែលនាំគ្នាទៅរស់នៅទីនោះ មានចម្ការប្រចាំគ្រួសារតូចៗចំនួន ៨ ។ ពួកគេអាចប្រមូលផលដំណាំលក់ឲ្យក្រុមហ៊ុនចែកចាយជាប្រចាំ ទោះបីចម្ការមួយប្រមូលផលបានត្រឹមមួយកេះ ឬមួយជាលក្តី ដ្បិតយើងប្រមូលចូលគ្នាទៅក៏បានជិត ១០កេះដែរ ។ ប្រាក់ចំណូលតិចតួចនេះ គឺគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ទិញសម្ភារៈធ្វើចម្ការក៏ដូចជាថែទាំដំណាំ ដោយមិនចាំបាច់ប្រើថវិការបស់និវត្តជនឡើយ ។ នេះគឺជាជម្រើសរស់នៅក្នុងសុបិនអាមេរិកាំងដ៏សាមញ្ញមួយ ដែលពលរដ្ឋខ្មែរមួយចំនួននៅក្នុងស្រុកអាមេរិក កំពុងអនុវត្តិ ៕

ចំណីខួរក្បាល

ចិត្តរាយមាយ កាលពីក្មេង ខ្ញុំធ្លាប់ឮពត៌មាននិយាយអំពីស្តេចឬមន្ត្រីខ្មែរ ធ្វើដំណើរលំហែឬទៅពិនិត្យសុខភាពនៅបស្ចឹមប្រទេស ក៏តែងតែកោតសសើរភ័ព្វវាសនាមនុស្សទាំងនោះ ។ ជាមួយនឹងការកោតសសើរ ខ្ញុំក៏មានកូនចិត្តប្រាថ្នាចង់មានវាសនាដូចអ្នកទាំងនោះដែរ ។ តាមពិតទៅ ជីវិតមនុស្សមិនខុសគ្នាទេ ។ ឯភ័ព្វវាសនា ក៏មិនអាស្រ័យលើភាវជាស្តេច មន្ត្រី ឬក៏រាស្ត្រក្រីក្រដែរ ។ អ្វីៗគឺអាស្រ័យនៅលើទេសកាលនិងការសម្រេចចិត្តសាងកម្មរបស់មនុស្សម្នាក់ៗ ។ ជួលកាល ជីវិតដែលហាក់ដូចជាធ្លាក់ទៅដល់ផ្លូវទាល់ តែបែរជាមានអ្វីមួយមកជម្រុញស្ថានភាពទាល់ច្រកនោះ ឲ្យក្លាយទៅជាភ័ព្វសំណាងទៅវិញ ។ និយាយតាមត្រង់ ខ្ញុំមិនដែលដេកយល់សប្តិថាអាចមានលទ្ធភាពធ្វើតម្រាប់តាមពួកអភិជនខ្មែរ ដែលខ្ញុំធ្លាប់ឃើញតាមទំព័រសារពត៌មានកាលពីក្មេងនោះទេ ។ ក៏ប៉ុន្តែ កាលទេសៈនិងកម្មផលបានរុញច្រានជីវិតខ្ញុំឲ្យធ្លាក់ចូលទៅក្នុងគន្លងមួយ ដែលធ្វើឲ្យការយល់សប្តិអាចក្លាយមកជាការពិត ។ ដំណើរដើមទងកើតចេញអំពីគ្រោះកាចមួយដែលមានឈ្មោះថា ក៥ ឬកំណែនកាប់ព្រៃឈើធ្វើរបងការពារប្រទេសកម្ពុជា ។ ខ្ញុំសម្រេចចិត្តមិនចូលរួមនៅក្នុងកំណែននោះទេ ។ ក៏ប៉ុន្តែ វាជាកំណែនដែលមិនអាចប្រកែកបាន ។ ដូច្នេះ មធ្យោបាយតែមួយគត់សម្រាប់ខ្ញុំគឺ រត់ចោលស្រុក ។ ខ្ញុំបានក្លាយជាមនុស្សរត់ចោលស្រុកចាប់តាំងពីពេលនោះមក ។ សម្រាប់ខ្ញុំ ខ្ញុំមិនប្រាកដក្នុងចិត្តថា តើខ្ញុំជាមនុស្សរត់ចោលស្រុក ឬក៏ស្រុករត់ចោលខ្ញុំឡើយ ដ្បិតអីនាសម័យកាលនោះ ស្រុករបស់ខ្ញុំហាក់ដូចជាលះបង់ខ្ញុំមុនខ្ញុំលះបង់ស្រុក ។ ទុករឿងរត់ចោលស្រុកមួយអន្លើ ។ និយាយអំពីចិត្តរាយមាយវិញម្តង ។ កាលខ្ញុំចែចូវអ្នកផ្ទះខ្ញុំ យើងបានសន្យានឹងគ្នាថាយើងនឹងប្រឹងប្រែងស្វែងរកទ្រព្យធន ដើម្បីកសាងលំនៅដ្ឋាននៅស្រុកខ្មែរមួយ និងនៅស្រុកអាមេរិកមួយ ។ វាជាអ្វីដែលពួកយើងចាត់ទុកក្នុងចិត្តថា សុបិនកម្ពុជា (Cambodian dream) ។ កិច្ចសន្យានោះ មិនមានចារជាលាយល័ខអក្សរដូចសន្ធិសញ្ញាទេ ។ វាជាចំណុចរួមមួយដែលជម្រុញឲ្យយើងយកគ្នាជាប្តីប្រពន្ធ ។ ហើយក៏ជាគោលដៅអនាគតសម្រាប់ជីវិតយើងដែរ ។ ប៉ុន្តែ មកដល់ថ្ងៃនេះ សុបិនកម្ពុជា របស់ពួកយើងបានក្លាយទៅជាសុបិនរបស់មនុស្សដែលភ្ញាក់ពីដំណេក ។ កត្តាធំបំផុតដែលធ្វើឲ្យពួកយើងលះបង់សុបិនកម្ពុជាគឺដំណើរ កើត ចាស់ ឈឺ ស្លាប់ ។ ទម្រាំតែយើងរកប្រាក់កាក់បានគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីកសាងលំនៅដ្ឋាននៅក្នុងប្រទេសទាំងពីរ អាយុយើងឈានទៅដល់ ៥០ ឬ ៦០ ឆ្នាំហើយ ។ ទុពលភាពក៏ចូលមកដល់ដែរ ។ ចម្ងាយពីលំនៅដ្ឋានរបស់ពួកយើងនៅស្រុកអាមេរិកទៅដល់ទីក្រុងភ្នំពេញ គឺមានប្រវែងមួយចំហៀងផែនដី ដែលត្រូវចំណាយពេលធ្វើដំណើរតាមយន្តហោះមិនតិចជាង ២០ម៉ោងឡើយ ។ សម្រាប់មនុស្សដែលមានអាយុលើស ៦០ឆ្នាំ ការធ្វើដំណើរប្រចាំឆ្នាំប្រភេទនេះ វាមិនមែនជារឿងគួរឲ្យត្រេកត្រអាលទេ ។ ខ្ញុំធ្លាប់ធ្វើដំណើរចុះឡើងប្រភេទនេះ ប្រមាណជាដប់ដងហើយនៅក្នុងជីវិតនេះ ។ បទពិសោធពេញខ្លួនហើយក៏លែងសូវត្រេកត្រអាលជាមួយនឹងការជិះយន្តហោះធ្វើដំណើរឆ្លងទ្វីបទៀតដែរ ។ កត្តាមួយទៀតដែលធ្វើឲ្យចិត្តខ្ញុំនឿយណាយអំពីសុបិនកម្ពុជាគឺ សតិសម្បជញ្ញៈ ។ សំបុត្រយន្តហោះសម្រាប់ធ្វើដំណើរទៅស្រុកខ្មែរម្តង ត្រូវចំណាយប្រមាណជា ១៥០០ដុល្លារ ។ បើខ្ញុំបង្វិលប្រាក់នេះទៅធ្វើជាអាហារូបករណ៍ សម្រាប់និស្សិតក្រីក្ររៀនវិជ្ជាជីវៈនៅក្នុងស្រុកខ្មែររយៈពេលបួនឆ្នាំ អាចនឹងជួយកែប្រែអនាគតរបស់មនុស្សម្នាក់បាន ។ ឧបមាថា ខ្ញុំមានលទ្ធភាពធ្វើដំណើរចុះឡើងពីស្រុកអាមេរិកទៅស្រុកខ្មែរបានចំនួន ១០ដង ទម្រាំដល់ពេលខ្ញុំស្លាប់ ។ ដូច្នេះ ប្រាក់សម្រាប់ទិញសំបុត្រយន្តហោះទាំងដប់ដងនេះ អាចយកទៅកែប្រែអនាគតនិស្សិតក្រីក្របាន ១០នាក់ តើខ្ញុំគួរជ្រើសរើសមួយណា៖ ជីវិតអត្តទត្ថបុគ្គលនិយមរបស់ខ្ញុំ ឬក៏សាងកុសលកម្ម? ចម្លើយរបស់ខ្ញុំប្រហែលជាមិនពិបាកទាយទេ ។ ក្រៅអំពីកត្តាពីរនេះ នៅមានកត្តាមនោសច្ចេតនារវាងកូនចៅថែមទៀត ។ តើកូននិងចៅរបស់ពួកយើងមានអារម្មណ៍យ៉ាងណា នៅពេលដែលយើងទៅរស់នៅឆ្ងាយអំពីពួកគេ ។ ទោះបីយើងមានលទ្ធភាពរស់នៅឯករាជ្យពីគ្នា ដោយមិនចាំបាច់ពឹងពាក់គ្នាទៅវិញទៅមកក៏ដោយ ក៏ចំណងមនោសច្ចេតនានៅតែតាមរុកគួនសតិអារម្មណ៍យើងមិនឈប់ឈរដែរ ។ ក្រៅអំពីនេះ យើងត្រូវការមនុស្សថែទាំផ្ទះយើង កំឡុងពេលដែលយើងទៅស្នាក់នៅឯជើងមេឃម្ខាងទៀតផង ។ សរុបសេចក្តីមក ការរៀបចំគម្រោងអនាគតជីវិត ហាក់ដូចជាមិនចាំបាច់ទេ ។ ជីវិតមនុស្សនិងសត្វ មានធម្មជាតិជាអ្នកតាក់តែង ។ នៅក្នុងដំណើរជីវិត អ្វីៗមិនទៀតទាត់ឡើយ ។ ដូច្នេះ នៅពេលដែលយើងយកអ្វីដែលទៀតទាត់ (គម្រោងអនាគតជីវិត) មកផ្គុំជាមួយនឹងភាវមិនទៀងទាត់ នៅទីបំផុតភាវមិនទៀងទាត់ប្រាកដជាសម្រេចកិច្ចការជំនួសយើង ។ ចិត្តរាយមាយរបស់ខ្ញុំ សន្មត់ថាចប់ត្រឹមនេះ ។ ប៉ុន្តែ គម្រោងអនាគតរបស់យើងនៅមិនទាន់បិទទំព័រនៅឡើយទេ ។ ពេលខ្ញុំយកភាវមិនទៀងទាត់មកប្រើការបាន ខ្ញុំនឹងយកចិត្តរាយមាយរបស់ខ្ញុំមកបរិយាយបន្តទៅទៀត ៕

ចំណីខួរក្បាល

អំណាចអង្គការ (The Power of an Organization) សម្រាប់អ្នកដែលមិនធ្លាប់រស់នៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ពួកកុម្មុយនីស្តខ្មែរក្រហម ពាក្យអំណាចអង្គការប្រហែលជាគ្មានអ្វីគួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍ ឬក៏បារម្ភភ័យខ្លាចឡើយ ។ ប៉ុន្តែ អ្នកដែលធ្លាប់ឆ្លងកាត់របបនោះ ពាក្យនេះប្រាកដជារម្លេចចេញមកនូវទិដ្ឋភាពមួយពាក់ព័ន្ធនឹងការភ័យព្រួយឥតល្ហែ ។ អង្គការ ឬ Organization (ជាភាសាអង់គ្លេស) គឺជាការរៀបចំប្រព័ន្ធទំនាក់ទំនងរវាងស្ថាប័ន ឬក៏មនុស្សដើម្បីបំពេញកិច្ចការងារ ចាប់ពីការប្រវាស់ដៃគ្នាធ្វើស្រែចម្ការរហូតដល់ការទាក់ទងគ្នាជាលក្ខណៈអន្តរជាតិ ។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅក្នុងលទ្ធិកុម្មុយនីស្ត ឬរបបផ្តាច់ការ គេយកពាក្យអង្គការមកប្រើនៅក្នុងន័យមួយផ្សេងទៀត គឺការគំរាមកំហែងអាយុជីវិតដើម្បីបណ្តុះភាវភ័យខ្លាចនៅក្នុងចិត្តមនុស្ស ។ អង្គការមានពីរប្រភេទគឺ អង្គការសម្ងាត់ និង អង្គការសាធារណៈ ។ អង្គការសាធារណគ្មានអ្វីគួរឲ្យខ្លាចទេ ដ្បិតពត៌មាននានាពាក់ព័ន្ធនឹងអង្គការ យើងអាចដឹងឮគ្រប់ៗគ្នា ។ ឯអង្គការសម្ងាត់គឺជាបិសាចដែលឥតស្គាល់ម្ចាស់ (Frankenstein) ។ វាប្រល័យមិនរើសមុខ ។ សូម្បីតែអ្នកបង្កើតវា ក៏ត្រូវខ្លាចវាដែរ ។ នៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រទំនើបនេះ មេដឹកនាំប្រទេសកម្ពុជានិងសង្គមខ្មែរ បានប្រឡែងលេងជាមួយនឹងអង្គការសម្ងាត់ប្រមាណជាជិតមួយសតវត្សកន្លងមកហើយ ។ លទ្ធផលគឺយើងបានក្លាយទៅជាមនុស្សបាក់បបខ្លបខ្លាចស្ទើរតែគ្រប់ៗគ្នា ។ តើនរណាមួយដែលអាចធ្វើឲ្យខ្មែរពូជអ្នកចម្បាំងធ្លាក់ខ្លួនដល់កម្រិតនេះ ? ចម្លើយប្រហែលជាមានច្រើន ។ ក៏ប៉ុន្តែ បើយើងបើកទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្រមើលត្រឡប់ក្រោយប្រហែលជា ៩០ឆ្នាំ យើងនឹងមើលឃើញមនុស្សម្នាក់ដែលមានស្នាដៃលេចធ្លោជាងគេ ។ ម្នាក់នោះគឺ ហូ ជីមីញ ។ ដើម្បីរំដោះឧបទ្វីប ឥណ្ឌូចិន ដែលមានប្រទេស យួន លាវ និង ខ្មែរ ចេញអំពីកណ្តាប់ដៃអាណានិគមបារាំង ហូ ជីមីញ បានកៀរគរលាវនិងខ្មែរបង្កើតអង្គការសម្ងាត់មួយដោយដាក់ឈ្មោះថា បក្សកុម្មុយនីស្តឥណ្ឌូចិន ។ នៅក្នុងអង្គការសម្ងាត់នេះ យួនជាអ្នកហ្វឹកហ្វឺននិងបង្ហាត់បង្ហាញអំពីរបៀបប្រត្តិបត្តិយុទ្ធសាស្ត្រនានាដល់សហការីរបស់ខ្លួន គឺលាវនិងខ្មែរ ។ មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ថ្វីដ្បិតតែអ្វីៗបានផ្លាស់ប្តូរជាច្រើនអន្លើ រាប់បញ្ចូលទាំងទម្រង់នៃរដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសទាំងបីផង អង្គការសម្ងាត់ដែលគេបានបង្កើតឡើងជិតមួយសតវត្សកន្លងមកនោះ ហាក់ដូចជាមិនបាត់បង់ទៅណាឡើយ ។ ដោយហេតុតែវាជាអង្គការសម្ងាត់ យើងមិនអាចមើលឃើញទ្រង់ទ្រាយរបស់វាទេ ។ ហើយក៏មិនដឹងថាវត្តមានរបស់វានៅទីណាដែរ ។ ពលរដ្ឋខ្មែរជាទូទៅគ្រាន់តែមានអារម្មណ៍ថា វានៅក្បែរៗខ្លួន ។ បើគិតចាប់តាំងពីថ្ងៃបង្កើត រណសិរ្ស ២ធ្នូ ឆ្នាំ ១៩៧៨ មក ទំនាក់ទំនងអង្គការសម្ងាត់រវាងមេដឹកនាំខ្មែរនិងយួនបច្ចុប្បន្ន ដែលជាមែកធាង ឬក៏ពន្លកថ្មីនៃបក្សកុម្មុយនីស្តឥណ្ឌូចិន មានរយៈពេលជិតកន្លះសតវត្សហើយ ។ ស្ថាបនិកបឋមនិងអ្នកបន្តវេននៃអង្គការសម្ងាត់នេះ ក៏បានស្លាប់អស់ជាច្រើនជំនាន់ហើយដែរ ។ ក៏ប៉ុន្តែ អង្គការនេះអត់ស្លាប់ទេ ។ វានៅតែបន្តរស់រាប់សិបឆ្នាំទៅមុខទៀត ដរាបណាគ្មានព្រឹត្តិកាណ៍អ្វីមួយមកបំផ្លាញវា ។ អ្វីដែលជាភាពអមត (Resilience) របស់វាគឺ អាថ៌កំបាំង ។ គឺភាពអាថ៌កំបាំងនេះហើយដែលការពារអំណាចនិងជីវិត នៃអង្គការសម្ងាត់នេះមិនឲ្យសាបសូន្យ ។ ផ្អែកលើអ្វីដែលយើងអាចមើលឃើញនិងលើកយកមកត្រិះរិះពិចារណា ដើម្បីធ្វើការសន្និដ្ឋានអំពីទំនាង់ទំនងរវាងរដ្ឋាភិបាលខ្មែរនិងវៀតណាម ប្រទេសទាំងពីរមានទំនាក់ទំនងពីរស្រទាប់ ។ ស្រទាប់ទីមួយគឺរដ្ឋាភិបាលនិងរដ្ឋាភិបាល (អង្គការសាធារណៈ) ។ ស្រទាប់ទីពីរគឺ បក្សនិងបក្ស (អង្គការសម្ងាត់) ។ ទំនាក់ទំនងបក្សនិងបក្ស គឺមានទម្រង់ជា នីរសារ ។ អ្នកដែលមានតួនាទីទទួលនិងនាំសារទៅវិញទៅមក មិនមានតួនាទីអ្វីជាដុំកំភួននៅក្នុងជួររដ្ឋាភិបាលទេ ។ ក៏ប៉ុន្តែ សារឬសំណូមពរដែលបញ្ជូនដោយភ្នាក់ងារអង្កាច់អង្កោចនេះ មានឥទ្ធិពលខ្ពស់នៅក្នុងការតម្រង់ទិសដៅគោលនយោបាយនានា ពាក់ព័ន្ធនឹងកិច្ចការងារនៃរដ្ឋាភិបាលប្រទេសទាំងពីរ ។ វាក៏ជាអំណាចអរូបមួយ ដែលសូម្បីតែនាយករដ្ឋមន្ត្រី ឬស្តេចផែនដី ក៏ត្រូវគោរពវាដែរ ។ ការរស់នៅក្នុងសង្គមមួយ ដែលស្ថិតនៅក្រោមឥទ្ធិពលនៃអង្គការសម្ងាត់ ជីវិតគឺពោរពេញទៅដោយស្វ័យគ្រប់គ្រង (Self-censored) ។ ពលរដ្ឋខ្មែរជាទូទៅ ចាប់ពីអ្នកបោសសំរាមសម្អាតផ្លូវសាធារណរហូតដល់នាយករដ្ឋមន្ត្រី មិនសូវហ៊ានសួរនាំអំពីអ្វីដែលពាក់ព័ន្ធកិច្ចការរបស់អង្គការសម្ងាត់ទេ ។ ឧទាហរណ៍មួយនៃអំណាចអរូបនិងភាវអាថ៌កំបាំងរបស់អង្គការចាត់តាំងនេះ គឺស្តូបមិត្តភាពកម្ពុជាវៀតណាម ។ ស្តូបនេះ យើងអាចមើលបាន តែមិនអាចសួរនាំអំពីមូលហេតុនៃការសាងសង់វានៅទូទាំងប្រទេសខ្មែរឡើយ ។ សូម្បីតែអ្នកណាជាអ្នកអនុម័តិឲ្យសាងសង់ ក៏ស្ថិតនៅក្នុងភាពអាថ៌កំបាំងដែរ ។ ផ្អែកលើពត៌មានប៉ុន្មានទសវត្សកន្លងទៅនេះ ពលរដ្ឋខ្មែរមួយចំនួនដែលសួរនាំអំពីវត្តមាននៃស្តូបមិត្តភាពកម្ពុជាវៀតណាមនៅក្នុងទឹកដីកម្ពុជា រមែងត្រូវបានតុលាការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ ។ វាគឺជារឿងមួយមិនគួរឲ្យជឿទាល់តែសោះ ដែលស្តូបឬវិមានអនុស្សាវរីយ៍តំណាងឲ្យមិត្តភាពនៃប្រជាជាតិពីរ ត្រូវបានក្លាយទៅជានិមិត្តរូបនៃការកៀបសង្កត់ជីវិតមនុស្សទៅវិញ ។ អំណាចនៃអង្គការពិតជាមិនធម្មតាមែន! វាអាចប្រែក្លាយអ្វីដែលជាតំណាងមិត្តភាពនិងភាតរភាពរបស់មនុស្សជាតិ ឲ្យទៅជាបិសាចមួយគួរឲ្យស្អប់ខ្ពើម ៕