ចំណីខួរក្បាល

ទុកចិត្ត (Trust) "កុំទុកចិត្តមេឃ កុំទុកចិត្តផ្កាយ ។ កុំទុកចិត្តប្រពន្ធ ថាអត់សាហាយ ។ កុំទុកចិត្តម្តាយ ថាអត់បំណុល" ។ ចម្រើនវ័យនៅក្នុងសង្គមខ្មែរ ខ្ញុំឧស្សហ៍ឮគេនិយាយ ពាក្យខាងលើនេះ ជារឿយៗ ។ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំមិនដឹងថា វាមានន័យដូចម្តេច ឲ្យប្រាកដឡើយ ។ សូម្បីតែអ្នកណា ជាអ្នកនិយាយពាក្យនេះ នៅក្នុងសម័យកាលណា ក៏ខ្ញុំមិនដឹងដែរ ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ខ្ញុំជឿជាក់ថា បុព្វបុរសខ្មែរ កត់ត្រា ឬក៏ និទានពាក្យនេះតៗគ្នា រហូតដល់សព្វថ្ងៃ គឺប្រាកដជាកើតចេញ អំពីបទពិសោធជីវិត នៅក្នុងព្រឹត្តិការណ៍ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ដែលកើតមានច្រំដែលៗ (Repeat itself) អស់ថេរវេលា ជាយូរលង់ណាស់មកហើយ ។ បើយើងសង្កេតមើល កន្សោមពាក្យប៉ុន្មានម៉ាត់ខាងលើនេះ ពាក្យមួយដែលលេចធ្លោជាងគេគឺ "កុំទុកចិត្ត" ។ "ប្រពន្ធ" និង "ម្តាយ" គឺជាបុគ្គលដែលមនុស្សក្នុងលោក ទុកចិត្តជាទីបំផុត ។ បើបុព្វបុរសខ្មែរ ទូន្មានយើង មិនឲ្យទុកចិត្តនិមិត្តរូប នៃទំនុកចិត្តដូច្នេះ វាប្រាកដណាស់ថា គាត់ចង់ដាស់តឿនយើង ឲ្យរៀន ឬចេះពិចារណា ជាមួយនឹងការ "ទុកចិត្ត" ។ នៅពេលឃើញពលរដ្ឋខ្មែរ ជាពិសេសមេដឹកនាំប្រទេសកម្ពុជា សម្តែងសេចក្តីសោមនស្ស ឬ សម្តែងការទុកចិត្ត ទៅលើការជួយជ្រោមជ្រែង របស់លោកប្រធានាធិបតី ដូណាល់ ត្រាំ នៅក្នុងការដោះស្រាយជម្លោះ ឬ សង្គ្រាម រវាងប្រទេសកម្ពុជានិងថៃ ប្រតិកម្មដំបូងបំផុតរបស់ខ្ញុំ (My guts reaction) គឺនឹកទៅដល់ពាក្យខាងលើ ដែលខ្ញុំសរសេរ ជាកិច្ចចាប់ផ្តើមនៃអត្ថបទនេះ ។ ពាក្យណែងណងកម្រងកែវ ដ៏គួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍នេះ វាគឺជាការអះអាងមួយ ដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថា៖ Timeless (មិនសាបសច្ចភាព) ។ ស្លាកស្នាមដំបៅទំនុកចិត្ត នៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ មានច្រើនរាប់មិនអស់ឡើយ ។ ទុកចិត្តកូនប្រសា ឲ្យរក្សាទឹកដីនៅខាងជើងភ្នំដងរែក វាបង្កើតនគរថ្មីយកទៅគ្រប់គ្រង ។ ទុកចិត្តយួន ឲ្យខ្ចីដីដើម្បីបង្កើតជំរំហ្វឹកទ័ព និងធ្វើជំនួញនៅចុងខាងកើតរាជបុរី វាយកដីម្តុំនោះបាត់ ។ ទុកចិត្តបារាំងឲ្យរក្សាកូសាំងសុីន ឬតំបន់កម្ពុជាផ្នែកខាងក្រោម វាដាក់ទឹកដីនោះលើជើងពាន ហុចឲ្យទៅយួនធ្វើព្រងើយ ។ល។ ដំបៅទំនុកចិត្ត ចុងក្រោយបំផុត គឺចំណាប់ខ្មាំងខ្មែរ២០នាក់ (Hostages) ដែលទាហានសៀមចាប់យកទៅ ។ នៅសល់ ១៨នាក់ មិនទាន់ត្រូវបានដោះលែងនៅឡើយទេ ។ តើខ្មែរគួរទុកចិត្តលោក ដូណាល់ ត្រាំ នៅក្នុងការដោះស្រាយជម្លោះ រវាងសៀមនិងខ្មែរដែរឬទេ??? នេះគឺជាសំណួរតែមួយគត់ ដែលខ្ញុំចង់ឲ្យមិត្តអ្នកអានឆ្លើយ ។ មិនចាំបាច់ឆ្លើយប្រាប់ខ្ញុំ ដោយផ្ទាល់ទេ ។ គឺឆ្លើយទុកនៅក្នុងចិត្ត ។ រីឯចម្លើយរបស់ខ្ញុំគឺ មិនគួរទុកចិត្តលោក ដូណាល់ ត្រាំ នៅក្នុងការដោះស្រាយជម្លោះ សៀមនិងខ្មែរ ឡើយ ។ បើមិនគួរទុកចិត្តលោក ត្រាំ តើគួរទុកចិត្តអ្នកណា? សំណួរនេះ គ្មាននរណាអាចរកចម្លើយឃើញទេ ។ ក៏ប៉ុន្តែ ព្រះពុទ្ធទ្រង់បានផ្តែផ្តាំថា៖ បុគ្គលគ្រប់ៗរូប មានខ្លួនឯងជាទីពំនាក់ ។ ខ្ញុំមិនមែនជាអ្នកវិភាគនយោបាយទេ ។ ហើយក៏មិនមែនជាអ្នកគាំទ្រ បក្សនយោបាយ ឬក៏ អ្នកនយោបាយណាមួយដែរ ។ ខ្ញុំជាមនុស្ស ដែលប្រកាន់គោលការណ៍៖ "ភ្នែកត្រង់" "មាត់ត្រង់" "ចិត្តត្រង់" ។ ក្នុងនាមជាអតីតនិស្សិត ដែលបានសិក្សាអំពីអភិបាលកិច្ច នៃរដ្ឋាភិបាលអាមេរិកាំង និង ជាអ្នកធ្លាប់ចេញចូលធ្វើការងារ ឲ្យមន្ទីរក្រសួងនានា នៅក្នុងរដ្ឋធានី វ៉ាសុីនតោន អស់រយៈកាលជិត ៣០ឆ្នាំ ខ្ញុំមានបទពិសោធច្រើនល្មម នឹងអាចលាតត្រដាងបានខ្លះៗ នូវទ្រង់ទ្រាយ ឬ ចរិតនយោបាយ របស់សហរដ្ឋអាមេរិក ក៏ដូចជា របស់ប្រធានាធិបតីអាមេរិកាំងដែរ ។ ជាទូទៅ យើងអាចចាត់ទុកប្រធានាធិបតីអាមេរិកាំង ជាពីរប្រភេទគឺ៖ ប្រភេទ ស្ទាំង និង ប្រភេទ ឥន្ទ្រី (Hawk and Eagle) ។ ប្រភេទ ស្ទាំង គឺក្រអឺតក្រទម ។ ប្រភេទ ឥន្ទ្រី គឺស្ងប់ស្ងៀម ។ លោក ត្រាំ គឺជាប្រធានាធិបតីប្រភេទ ស្ទាំង ។ ចំណុចរួមមួយនៃចរិតនយោបាយ របស់ប្រធានាធិបតីអាមេរិកាំង ទាំងពីរប្រភេទគឺ ពួកគេមិនងាយនឹងលូកដៃ ទៅជួយដោះស្រាយ ជម្លោះនៅក្នុងប្រទេសដទៃ ដែលមិនប៉ះពាល់ ឬ ពាក់ព័ន្ធដល់សន្តិសុខជាតិ អាមេរិកាំងឡើយ ។ យើងអាចសង្កេតប្រការនេះ ចាប់តាំងពីសង្គ្រាមលោកលើកទី ១ មក ។ បើនិយាយអំពីកត្តាមនុស្សធម៌វិញ ទាល់តែមានមនុស្សស្លូតត្រង់ ស្លាប់រាប់សែននាក់ ក្រោមកណ្តាប់ដៃជនអន្យតិរិ្ថយ ទើបអាចធ្វើឲ្យចិត្តប្រធានាធិបតី អាមេរិកាំង កម្រើក ។ ឆ្អឹងមនុស្ស ដែលស្លាប់ជាមួយនឹងក្តីរំពឹង ថាអាមេរិកាំង នឹងចូលមកជួយសង្គ្រោះ បើរើសយកមកគរជាភ្នំ ប្រហែលជាអាចបង្កើតបានកូនភ្នំមួយ ។ ប្រការនេះ យើងមិនអាចបន្ទោស សហរដ្ឋអាមេរិក ទេ ។ វាកើតចេញអំពីការបរាជ័យ នៃប្រទេសនីមួយៗ ដែលមិនបានយកចិត្តទុកដាក់ អប់រំបង្រៀនប្រៀនប្រដៅ ពលរដ្ឋរបស់ខ្លួន អំពីសារសំខាន់នៃគុណធម៌ (Virtue) ឲ្យបានខ្ជាប់ខ្ជួន ។ សហរដ្ឋអាមេរិក ជាប្រទេស ឯកោនិយម (Isolationism) ។ ប្រធានាធិបតីអាមេរិកាំង រមែងដើរតាមគោលការណ៍ ឯកោនិយម នេះ ជានិច្ចជាកាល ។ នៅពេលប្រធានាធិបតីណាម្នាក់ ដើរចេញពីគោលការណ៍ ឯកោនិយម មកធ្វើអន្តរាគមនៅក្នុងប្រទេស ឬ ជម្លោះនៅក្នុងប្រទេសដទៃ ប្រទេសដែលពាក់ព័ន្ធ គប្បីគិតពិចារណា នៅក្នុងទម្រង់សំណួរ ជាជាងគិតនៅក្នុងទម្រង់ចម្លើយ ដើម្បីតម្រូវតាម សេចក្តីរំពឹងរបស់ខ្លួន ។ ពាក់ព័ន្ធនឹងជម្លោះ ឬ សង្គ្រាម រវាងសៀមនិងខ្មែរ សំណួរមួយដែលពលរដ្ឋខ្មែរ ជាពិសេសមេដឹកនាំវ័យក្មេងរបស់ខ្មែរ ត្រូវលើកយកមកពិចារណា រហូតទាល់តែជ្រុះសក់អស់ពីក្បាលគឺ៖ ហេតុអ្វីបានជាលោក ដូណាល់ ត្រាំ ឈឺឆ្អាលជាមួយនឹងបញ្ហានេះ??? ខ្ញុំមិនផ្តល់ចម្លើយឲ្យទេ ។ តែខ្ញុំសូមបោះ ព្រុយយ៉ុង ឲ្យមួយ ។ លោក ដូណាល់ ត្រាំ ជាម្តាយដែលមានបំណុល ។ បំណុលដ៏ធំបំផុតរបស់គាត់ គឺសង្គ្រាមរវាង រ៉ុស៊្សី និង អ៊ុយក្រេន ។ ការធ្វើអន្តរាគមនៅ អ៊ីស្រាអែល និង ប៉ាលេស្ទីន ក្តី នៅ អាមេនី និង អាហ៊្សឺបៃហ៊្សង់ ក្តី នៅ ឥណ្ឌា និង ប៉ាគីស្ថាន ក្តី នៅ ថៃ និង កម្ពុជា ក្តី វាគឺជាដំណើរដោះបំណុលរបស់គាត់ ។ ពាក់ព័ន្ធនឹងជម្លោះរវាងខ្មែរនិងថៃ យើងក៏គួរតែគិតផងដែរ អំពីកត្តាសម្ព័ន្ធភាព ឬ កូនជឹង ។ ខ្ញុំសូមនិយាយឲ្យត្រង់ដូចបន្ទាត់ទៅចុះ (Let me be blunt) ។ ថៃគឺជាកូនជឹងរបស់អាមេរិក ។ ខ្មែរជាកូនជឹងរបស់ចិន ។ អស់រយៈកាល ជិតមួយសតវត្សកន្លងមកហើយ ថៃតែងតែទុកអាមេរិក ជាមិត្តដែកថែប ។ ឯខ្មែរតែងតែទុកចិន ជាមិត្តដែកថែប ។ ចិននិងអាមេរិក មើលមុខគ្នាមិនចំទេ ។ ដូច្នេះ នៅពេលដែលលោក ដូណាល់ ត្រាំ ចូលមកធ្វើអន្តរាគម នៅក្នុងជម្លោះខ្មែរថៃ តើគាត់នឹងលម្អៀងទៅខាងណា?? ជាថ្មីម្តងទៀត ខ្ញុំមិនផ្តល់ចម្លើយឲ្យទេ ។ ហើយក៏មិនបោះ ព្រុយយ៉ុង ឲ្យដែរ ។ ដ្បិតសំណួរនេះ វាភ្ជាប់មកជាមួយនឹងចម្លើយ ដោយស្វ័យប្រវត្តិ ។ ថ្មីៗនេះ ខ្ញុំឃើញមានយុទ្ធនាការ ចេញពីប្រទេសខ្មែរ ស្នើដាក់បេក្ខភាពលោក ដូណាល់ ត្រាំ ឲ្យទទួលរង្វាន់ ណូបែលសន្តិភាព ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ យើងចង់ដាក់ឈ្មោះផ្លូវជាតិលេខ ៤ ជាផ្លូវ ដូណាល់ ត្រាំ ទៀតផង ដើម្បីជាកិច្ចដឹងគុណដល់គាត់ ។ ដូណាល់ ត្រាំ ជាកូនសិស្សដែលមិនទាន់ធ្វើលំហាត់រួចរាល់ ហើយមិនដឹងថាលំហាត់នោះ ខុសឬត្រូវផង យើងឲ្យពិន្ទុគាត់មុនទៅហើយ ។ នៅក្នុងភាសាអង់គ្លេស គេហៅថា៖ Desperate (អន្ទះសាជ្រួលច្របល់) ។ ប្រការដែលធ្វើឲ្យ សកម្មភាពការទូតរបស់យើង រឹតតែយ៉ាប់ ជាមួយនឹងសហរដ្ឋអាមេរិកថែមទៀតនោះ គឺអាមេរិកបានជួយសាងសង់ផ្លូវជាតិលេខ ៤ តាំងតែពីទសវត្សឆ្នាំ ១៩៥០ ម្លេះ ។ ហេតុអ្វីក៏យើង ទើបនឹងនឹកឃើញគុណស្រ័យរបស់គេ នៅគ្រានេះ ។ យើងមានផ្លូវ រ៉ុស៊្សី ផ្លូវ ម៉ៅ សេទុង ផ្លូវ ហាណូយ ។ ប៉ុន្តែ មិនដែលមានផ្លូវ វ៉ាសុីនតោន ឬ ផ្លូវ អ៊ុយអេស ឬ អាមេរិកាំងឡើយ ។ ក្រៅពីនេះ យើងបានឈូសកម្ទេចអាគារ ដែលសាងសង់ដោយជំនួយអាមេរិកាំង នៅកំពង់ផែររាមចោល ហើយគៀបសង្កត់ប៉ុស្តិ៍វិទ្យុ វីអូអេ និង អាសុីសេរី ដែលជាក្បាលម៉ាសុីន ផ្សព្វផ្សាយវប្បធម៌អាមេរិកាំង ទៅកាន់ពិភពលោក ឲ្យវិនាសអន្តរាយ ។ តើយើងអាងអីនឹងរំពឹងថា ដូណាល់ ត្រាំ នឹងជួយរកយុត្តិធម៌ឲ្យខ្មែរ ពាក់ព័ន្ធនឹងជម្លោះជាមួយនឹងសៀមនោះ ។ ខ្មែរយើងមានពាក្យមួយឃ្លាដែលពោលថា៖ "សម្តីសជាតិ មាយាទសពូជ" ។ ទុករឿងគំនិតមារយាទនេះដោយឡែក កត្តាស្មុគស្មាញបំផុត ដែលត្រូវលើកយកមកគិតគូរជាបន្ទាន់នោះ គឺថា តើយើងត្រូវដើរលើខ្សែរពួរការទូតនេះ (Tight rope walking) ដោយរបៀបណា ដើម្បីកុំឲ្យធ្លាក់បាក់កងាប់ ។ ក្នុងនាមជាពលរដ្ឋអាមេរិកាំងម្នាក់ ខ្ញុំហ៊ានអះអាងថា សហរដ្ឋអាមេរិក មិនជាអាក្រក់ណាស់ណាទេ ។ បើយើងយល់អំពីចរិតនយោបាយទូទៅ របស់ប្រធានាធិបតីអាមេរិកាំងនីមួយៗ យើងអាចទាញយកសារប្រយោជន៍ ឬក៏ គេចវេះពីហានិភ័យនយោបាយបានច្រើន ។ ចំណុចមួយ ដែលខ្ញុំសូមលើកយកមកលាតត្រដាង ឲ្យបានឃើញច្បាស់ដូចពន្លឺថ្ងៃ គឺថា លោក ដូណាល់ ត្រាំ មិនមែនជាអ្នកនយោបាយ ប្រកបដោយបទពិសោធ ជ្រៅជ្រះទេ ។ ឯកត្តា គុណធម៌ សច្ចធម៌ និង យុត្តិធម៌ ក៏មិនមែនជាចំណុចខ្លាំងរបស់គាត់ដែរ ។ គាត់ធ្វើអ្វីៗ តាមតែទំនើងចិត្ត ។ ដូច្នេះ នៅក្នុងកិច្ចអន្តរាគមរបស់គាត់ ដើម្បីជួយដោះស្រាយជម្លោះរបស់ខ្មែរនិងសៀមនោះ យើងមិនត្រូវរំពឹងខ្ពស់ពេកឡើយ (Hope for the best, prepare for the worst) ។ អនុញាតឲ្យខ្ញុំនិយាយ ពាក្យក្នុងចិត្តមួយឃ្លា៖ "បើលោក ដូណាល់ ត្រាំ មានឆន្ទៈនឹងដោះស្រាយជម្លោះរវាង សៀម និង ខ្មែរ គាត់អាចធ្វើកិច្ចការនេះរួចរាល់ត្រឹមតែ ២៤ម៉ោង ប៉ុណ្ណោះ ។ មិនមែនអូសក្រឡា រហូតមកដល់ថ្ងៃនេះទេ" ។ ចំណុចសំខាន់ដែលត្រូវយល់ គឺថា របៀបវារៈ ឬ ការចង់បាន របស់ ដូណាល់ ត្រាំ អាចនឹងមិនសុីសង្វាក់ ជាមួយនឹងរបៀបវារៈរបស់ ខ្មែរ ឬ សៀម ឡើយ ។ ខ្ញុំនឹងមិនភ្ញាក់ផ្អើលទេ ប្រសិនបើលោក ត្រាំ អនុញាតិឲ្យសៀមរក្សាទុក របងលួសបន្លា ដែលពួកគេយកមកពង្រាយ នៅតាមបណ្តោយព្រំដែនខ្មែរថៃ ឲ្យនៅនឹងកន្លែង ដើម្បីរក្សាគម្លាត ភាគីទាំងសងខា ក៏ដូចជាជៀសវាង ការប៉ះទង្គិចគ្នាទៅថ្ងៃមុខ ។ ក្នុងដំណើរដោះស្រាយជម្លោះ ឬក៏ ទំនាស់ នៅក្នុងភាសាអង់គ្លេស គេមានពាក្យទូន្មានមួយឃ្លា ដែលពោលថា៖ If you are not at the table, you will be in the menu or on the table (ប្រសិនបើអ្នកមិនត្រូវបានគេអញ្ជើញ ឲ្យចូលរួមសុីបាយជាមួយនឹងគេទេ អ្នកគឺជា មើនុយ ឬក៏ ជាម្ហូបនៅលើតុ) ។ ឧទាហរណ៍ដ៏ច្បាស់លាស់ជាទីបំផុត នៃដំបូន្មាននេះ គឺលោក ហ៊្សេឡិនស្គី និង ប្រទេស អ៊ុយក្រេន ។ នៅក្នុងជំនួបរបស់លោក វ៉្លាឌីមៀ ពូទីន និង លោក ដូណាល់ ត្រាំ នៅ អាឡាស់ស្កា កន្លងទៅថ្មីៗនេះ លោក ហ៊្សេឡិនស្គី គឺជា មើនុយ ។ ឯប្រទេស អ៊ុយក្រេន គឺជាម្ហូបដែលនៅលើតុ ។ ភ្ជាប់ប្រការនេះ ទៅនឹងដំណើរស្វែងរកដំណោះស្រាយ ជម្លោះរវាង សៀមនិងខ្មែរ ខ្ញុំសូមផ្តល់នូវទស្សនផ្ទាល់ខ្លួនមួយ គឺថា៖ មិនត្រូវយកកត្តា យុត្តិធម៌ សច្ចធម៌ និង គុណធម៌ មកដាក់នៅក្នុងសមីការ ដើម្បីគណនាឡើយ ។ លោក ត្រាំ គាត់ប្រើពាក្យ Deal ជាជាង Agreement ។ ត្រូវស្វែងយល់អំពីអត្ថន័យ នៃពាក្យទាំងពីរនេះ ឲ្យបានច្បាស់លាស់ ជាទីបំផុត ។ នៅក្នុងដំណើររកដំណោះស្រាយជម្លោះ ជាលក្ខណៈអន្តរជាតិ គ្មានកត្តា យុត្តិធម៌ សច្ចធម៌ និង គុណធម៌ នៅក្នុងនោះទេ ។ មានតែកត្តា ខាត និង ចំណេញ មួយមុខគត់ ។ ជាកិច្ចបញ្ចប់អត្ថបទនេះ ខ្ញុំសូមភ្ជាប់ជាមួយនូវលិខិតរបស់ទ្រង់ សុីសុវត្ថិ សិរិមតៈ ដែលសរសេរផ្ញើជូន លោកអគ្គរដ្ឋទូតនៃសហរដ្ឋអាមេរិក ហ្គាន់ស៊ឺ ឌីន (Gunther Dean) នៅក្នុងខែ មេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥ ។ អត្ថន័យជាភាសាខ្មែរ ខ្ញុំបកប្រែត្រួសៗ នៅផ្នែកខាងក្រោម ។ "I thank you very sincerely for your letter and for your offer to transport me towards freedom. I cannot, alas, leave in such a cowardly fashion. As for you and in particular for your great country, I never believed for a moment that you would have this sentiment of abandoning a people which has chosen liberty. You have refused us your protection and we can do nothing about it. You leave us and it is my wish that you and your country will find happiness under the sky. But mark it well that, if I shall die here on the spot and in my country that I love, it is too bad because we are all born and must die one day. I have only committed the mistake of believing in you, the Americans. Please accept, Excellency, my dear friend, my faithful and friendly sentiments. Prince Sirik Matak” "ខ្ញុំសូមថ្លែងអំណរគុណលោក ដោយសុទ្ធចិត្ត ចំពោះការផ្តល់លទ្ធភាព ឲ្យខ្ញុំអាចគេចចេញអំពីគ្រោះភ័យ ។ គួរឲ្យស្តាយណាស់ ខ្ញុំមិនអាចរត់គេច ក្នុងស្ថានភាពកំសាកបែបនេះទេ ។ ចំពោះរូបលោក ជាពិសេសមហាប្រទេស ដ៏មានអំណាចរបស់លោក ខ្ញុំមិនដែលសូម្បីតែគិតទេថា លោកលះបង់ចោលមិត្តភក្តិ ដែលខិតខំតស៊ូក្នុងបុព្វហេតុសេរីភាព ។ លោកបានបដិសេធ មិនការពារពួកយើងតទៅទៀតទេ ។ ហើយយើងក៏គ្មានអ្វី នឹងនិយាយដែរ ។ លោកបានបោះបង់ពួកយើងចោល ។ ខ្ញុំរំពឹងថា លោកនិងមហាប្រទេសរបស់លោក នឹងរកឃើញសុភមង្គល នៅក្រោមផ្ទៃមេឃ ដ៏ធំល្វឹងល្វើយនេះ ។ សូមអនុញាតិឲ្យខ្ញុំ និយាយពាក្យក្នុងចិត្តផងថា ប្រសិនបើខ្ញុំត្រូវស្លាប់នៅទីនេះ ក្នុងវេលានេះ នៅក្នុងប្រទេសដែលខ្ញុំស្រឡាញ់ស្មើជីវិត វាគឺជារឿងអកុសល ដ្បិតមនុស្សគ្រប់ៗរូប ដែលកើតមក ត្រូវតែស្លាប់ទៅវិញ នៅថ្ងៃណាមួយ ។ កំហុស ដ៏គួរឲ្យសោកស្តាយជាទីបំផុតរបស់ខ្ញុំ គឺខ្ញុំជឿទុកចិត្ត លើភាពស្មោះស របស់រដ្ឋាភិបាល និងពលរដ្ឋអាមេរិកាំង ។ សូមឯកឧត្តម ទទួលយកនូវគារវភក្តី ដ៏ជ្រាលជ្រៅអំពីខ្ញុំ ។ ទ្រង់ សិរិ មតៈ ។"