ចំណីខួរក្បាល

ពិការញាណអូទីហ្សឹម (Autism) ៤ នេះជាអត្ថបទទី ៤ហើយ ដែលខ្ញុំសរសេរអំពីពិការញាណអូទីហ្សឹម ។ ភាពងប់ងល់ (Obsess) ជាមួយនិងអាការរោគអូទីហ្សឹមនេះ បានធ្វើឲ្យអ្នកផ្ទះខ្ញុំគិតថា ខ្ញុំប្រហែលជាមនុស្សរងគ្រោះរស់ជាមួយនឹងអាការរោគអូទីហ្សឹម ។ តាមពិត ខ្ញុំរស់ជាមួយនឹងកិច្ចពិភាក្សាពិការញាណមានរយៈពេលជិត ៣០ឆ្នាំហើយ ។ ខ្ញុំបានភពប្រសព្វជាមួយនឹងកិច្ចពិភាក្សាអំពី ADHD, Autism, and Down Syndrome តាំងតែពីឆ្នាំ ១៩៩៦ មកម្លេះ ។ ក្នុងចំណោមពិការញាណធំៗទាំងបី នៅមានមែកធាងតូចៗរបស់វាតទៅទៀត ។ ក៏ប៉ុន្តែ អូទីហ្សឹម គឺជាសតិបញ្ញារោគមួយ ដែលមានលក្ខណៈស្មុគស្មាញពិសេសពិបាកយល់ និងគួរឲ្យចង់ស្វែងយល់ ។ វាធ្វើឲ្យមនុស្សបាត់បង់ម្ចាស់ការលើអាកប្បកិរិយារបស់ខ្លួនផង និងលាក់បំបាំងសក្តានុពលរបស់មនុស្សផង ។ តាមពិត ខ្ញុំមិនសូវជាចាប់អារម្មណ៍ជាមួយនឹងអាការរោគពិការញាណទេ ដ្បិតខ្ញុំគិតថាមនុស្សណាក៏កើតមកពិការញាណដែរ គ្រាន់តែតិចហើយនិងច្រើន ។ ក៏ប៉ុន្តែ ទិដ្ឋិរបស់ខ្ញុំទាក់ទងនឹងពិការញាណបានផ្លាស់ប្តូរ បន្ទាប់ពីជួបនឹងយុវនារីដ៏ស្រស់សោភាមួយរូប ។ នាងជាមនុស្សពិការញាណអូទីហ្សឹម ដែលចូលមករៀបរាប់រឿងរ៉ាវជីវិតរបស់នាង ក្នុងនាមជាមនុស្សរស់ជាមួយអាការរោគអូទីហ្សឹម នៅចំពោះមុខគណកម្មាធិការសិក្សាស្រាវជ្រាវមួយ ។ ឆ្លើយតបទៅនឹងសំណួរ ថាតើនាងប្រាថ្នាឲ្យមនុស្សជុំវិញខ្លួននាងធ្វើដូចម្តេច ដើម្បីជួយសម្រួលដល់ការរស់នៅរបស់នាង ។ ចម្លើយដ៏ខ្លីរបស់នាងគឺ៖ នាងប្រាថ្នាឲ្យមនុស្សជុំវិញខ្លួននាង ព្យាយាមយល់អំពីនាងឲ្យបានប្រសើរបន្តិច (I wish people around me understand me better.) ។ គួរបញ្ជាក់ថា យុវតីនោះរៀនបានខ្ពង់ខ្ពស់ និងមានរូបឆោមល្អល្អាច់ណាស់ ។ បើនាងមិននិយាយថា នាងជាមនុស្សរស់ជាមួយនឹងអាការរោគ អូទីហ្សឹម គ្មានអ្នកណាអាចមើលដឹងឡើយ ។ អ្វីដែលជារឿងអកុសលសម្រាប់នាង គឺនាងមិនអាច ឬពិបាកសម្របខ្លួនឲ្យចុះសម្រុងនៅក្នុងសង្គម ។ រឿងរបស់នាងនិងរឿងប្រលោមលោក មិនចុះសម្រុងនឹងជីវិត មានស្ថានភាពប្រហាក់ប្រហែលគ្នា ។ គឺរឿងរបស់យុវតីនេះហើយ ដែលនាំឲ្យខ្ញុំត្រឡប់ទៅគាស់កកាយពត៌មាននានាពាក់ព័ន្ធនឹងពិការញាណ ដែលបានកប់នៅក្នុងខួរក្បាលខ្ញុំជាងពីរទសវត្សរ៍កន្លងទៅនេះ ។ អាការរោគអូទីហ្សឹម ចែកចេញជាបីកម្រិតគឺ៖ ស្រាល មធ្យម និង ធ្ងន់ ។ អត្ថបទនេះ ខ្ញុំផ្តោតតែទៅលើកម្រិត មធ្យម ទេ ដ្បិតវាហាក់ដូចជាបង្កប់នូវអាថ៌កំបាំងច្រើននៅក្នុងដំណើរលូតលាស់របស់មនុស្ស ។ តាមស្ថិតិមួយដែលខ្ញុំបានប្រទះកាលពីប៉ុន្មានឆ្នាំមុន អូទីហ្សឹម បង្កទុក្ខកង្វល់ដល់ជីវិតមនុស្សប្រមាណជា ១ កណ្តក់សញ្ញា ៤ ភាគរយ ។ ក៏ប៉ុន្តែស្ថិតិនេះ មិនបង្ហាញទិន្នន័យពេញលេញទេ ដ្បិតការសិក្សាអំពីអូទីហ្សឹមមិនទាន់ទូលំទូលាយ ហើយអ្នកជម្ងឺដែលគេយកមកបញ្ចូលក្នុងទិន្នន័យនេះ ភាគច្រើនគឺស្ថិតនៅក្នុងកម្រិតធ្ងន់ ។ បើយើងបូកបញ្ចូលកម្រិតស្រាលនិងមធ្យមផង វាអាចមានចំនួនពី ៤ ទៅ ៥ ភាគរយ ។ ដូច្នេះ ក្នុងចំណោមមនុស្ស ១០០នាក់ យ៉ាងហោចណាស់ក៏មាន ៤នាក់ កើតមកជាមួយនឹងអាការរោគ អូទីហ្សឹម ។ ការកត់សម្គាល់ ឬធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យអូទីហ្សឹម គឺងាយស្រួលនៅអំឡុងពេលមនុស្សមានអាយុពី ១ ទៅ ៣ឆ្នាំ ។ រោគសញ្ញាមួយដែលមនុស្សទូទៅអាចកត់សម្គាល់អាការរោគ អូទីហ្សឹម ដោយមិនចាំបាច់ទៅពឹងពាក់អ្នកឯកទេស គឺការក្រចេះនិយាយ ។ កុមារអូទីហ្សឹម ជាពិសេសក្មេងប្រុស អាចនឹងមិនចេះនិយាយរហូតដល់អាយុបីឆ្នាំ ។ នៅក្នុងភាសាអង់គ្លេសគេហៅប្រការនេះថា Delayed Developmet (លូតលាស់យឺត) ។ ប្រការមួយទៀតគឺការគ្រញែងខ្លួនញឹកញាប់ និងធ្វើចលនាជារឿយៗដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថា Excitable (ញញាក់ញញ័រដូចស្វាឃើញចេកទុំ) ។ ដូច្នេះ បើកុមារលូតលាស់ចូលដល់ខួបទីពីរហើយមិនទាន់ចេះនិយាយ និងមានអាការចលនាដូចរៀបរាប់ខាងលើ យើងគួរសន្មត់ថា វាអាចមានផលវិបាកជាមួយនឹងអូទីហ្សឹម ។ មូុលហេតុដែលយើងត្រូវធ្វើដូច្នេះ ពីព្រោះកុមារអូទីហ្សឹម ត្រូវការជំនួយគាំពារពិសេសនៅក្នុងដំណើរជីវិតមិនដូចកុមារដទៃទេ ។ នៅសហរដ្ឋអាមេរិក ច្បាប់មិនអនុញាតិឲ្យយកកុមារអាយុក្រោម ៥ឆ្នាំ ទៅធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យដើម្បីបញ្ជាក់អំពីអូទីហ្សឹមឡើយ ។ នៅប្រទេសដទៃក៏ប្រហែលជាដូចគ្នា ។ ដូច្នេះ បើយើងរង់ចាំបញ្ជាក់អាការរោគឲ្យបានជាក់លាក់ វាអាចយឺតពេលនៅក្នុងការបណ្តុះបណ្តាលកុមារ ក៏ដូចជាធ្វើអន្តរាគមនានាដើម្បីជួយពង្រឹកការលូតលាស់ ។ កុមារអូទីហ្សឹម មាននិន្នាការអត្តចរិតឆ្ពោះទៅរក អវិជ្ជមាននិយម នៅក្នុងដំណើរជីវិត ។ យើងអាចនិយាយថា កុមារណាក៏មានអត្តចរិតទោរទៅរកអវិជ្ជមាននិយមដែរ ប្រសិនបើយើងមិនតម្រែតម្រង់វា ។ ក៏ប៉ុន្តែ កុមារអូទីហ្សឹម មានចរិតរឹងត្អឹងមិនងាយបត់បែនឡើយ បន្ទាប់ពីវាទទួលយកកត្តាឬក៏ការអនុវត្តិអ្វីមួយនៅក្នុងដំណើរជីវិត ថាជាប្រក្រតីភាព (Daily Routine or Norms) ។ ឧទាហរណ៍ បើម្តាយជាអ្នកនាំវាអានសៀវភៅរៀងរាល់ល្ងាច សមាជិកគ្រួសារដទៃនាំវាអាន វានឹងបដិសេធមិនអានជាមួយឡើយ ។ បើចង់ឲ្យវាអានជាមួយនឹងអ្នកផ្សេង នៅក្នុងករណីម្តាយមិននៅផ្ទះ លុះត្រាណាតែយើងប្រាប់ហេតុផលនឹងទទួលបានការយល់ព្រមជាមុន ។ គឺភាពរឹងត្អឹងពិបាកបត់បែនអាកប្បកិរិយានេះហើយ ដែលធ្វើឲ្យមនុស្សរស់ជាមួយនឹងអាការរោគអូទីហ្សឹម ពិបាកសម្របខ្លួនឲ្យចុះសម្រុងជាមួយនឹងសង្គមខាងក្រៅ ។ យោងតាមរឿងរ៉ាវនានា (Testimonies) ដែលពណ៌នាដោយអ្នកអាណាព្យាបាលកុមារអូទីហ្សឹម ក៏ដូចជាមនុស្សរស់ជាមួយនឹងអាការរោគអូទីហ្សឹម កត្តាមួយចំនួនដែលនាំទៅរកផលវិបាកនៅក្នុងជីវិត គឺហាក់ដូចជាមានទម្រង់ (Patterns) ដែលយើងអាចយកមកផ្គុំគ្នាដើម្បីស្វែងយល់ ថាតើហេតុអ្វីបានជាការបណ្តុះបណ្តាល និងចិញ្ចឹមមនុស្សរស់ជាមួយនឹងអូទីហ្សឹម ជួបប្រទះឧបស័គ្គច្រើន ។ ១) ចំណាប់អារម្មណ៍ (Interest)៖ ជាទូទៅ ការផ្តួចផ្តើមអាកប្បកិរិយារបស់កុមារ ចាប់ផ្តើមអំពីការចាប់អារម្មណ៍លើរបស់ ឬសកម្មភាពអ្វីមួយ ។ ឧទាហរណ៍ មើលកុននៅក្នុងទូរទស្សន៍ អាយហ្វូន ឬ អាយផេត ។ បន្ទាប់ពីជ្រើសរើសយករឿង ឬសកម្មភាពអ្វីមួយមកអនុវត្តិ កុមារអូទីហ្សឹមនឹងផ្តោតតែទៅលើរឿង ឬសកម្មភាពមួយនោះដដែលជាដដែលមិនងាយផ្លាស់ប្តូរឡើយ ។ ភាសាអង់គ្លេសហៅថា Repetitive Activity ។ ២) ទម្លាប់ (Habit)៖ សកម្មភាព ដូចជាធ្វើអ្វីមួយដដែលៗយូរទៅ វានឹងក្លាយទៅជាទម្លាប់ ។ សម្រាប់កុមារអូទីហ្សឹម នៅពេលដែលវាចាប់យកទង្វើអ្វីមួយមកធ្វើជាទម្លាប់ ការបង្វិលអារម្មណ៍វាឲ្យទៅធ្វើអ្វីផ្សេងគឺមិនងាយទេ ។ ឧទាហរណ៍ បើវាធ្លាប់មើល អាយផេត រៀងរាល់ថ្ងៃបន្ទាប់ពីត្រឡប់មកពីសាលារៀន ប្រសិនបើយើងបញ្ឈប់ទម្លាប់នោះដើម្បីឲ្យវាអានសៀវភៅ ឬធ្វើអ្វីផ្សេង វានឹងកើតទុក្ខមិនសុខចិត្តទាល់តែសោះឡើយ ។ ពាក់ព័ន្ធនឹងទម្លាប់នេះ ប្រសិនបើវាធ្លាប់ប្រើរបស់អ្វីមួយ វាមិនងាយនឹងលះបង់របស់នោះទេ ទោះបីជាយើងយករបស់ដូចគ្នាថ្មីមួយទៀងមកផ្លាស់ប្តូរ ក៏វាមិនព្រមដែរ ។ បើរបស់វាប្រើខូច ហើយចាំបាច់ត្រូវតែប្តូរយករបស់ថ្មីមួយទៀត គប្បីពន្យល់ហេតុផលឲ្យទាល់តែវាយល់ ទើបវាសុខចិត្តប្រើរបស់ថ្មី ។ នៅក្នុងក្របខ័ណ្ឌទម្លាប់នេះដែរ ប្រសិនបើកុមារអូទីហ្សឹម យល់ព្រមទទួលយកសកម្មភាពអ្វីមួយមកអនុវត្តិ វានឹងធ្វើកិច្ចការនោះជាប្រចាំដោយមិនចាំបាច់នរណាដាស់តឿនវាទេ ។ ៣) អាកប្បកិរិយា (Behavior)៖ ចំណាប់អារម្មណ៍ ទម្លាប់ បន្ទាប់មកគឺ អាកប្បកិរិយា ។ កុមារអូទីហ្សឹមមានអាកប្បកិរិយាចម្លែកនិងពិបាកយល់ច្រើន ។ អៀនប្រៀន មិនចូលចិត្តភាពអ៊ូរអ ឬក៏ខ្លាចខុសរឿងជាដើម ។ អាកប្បកិរិយាខ្លះកើតចេញពីចំណាប់អារម្មណ៍និងទម្លាប់ ។ អាកប្បកិរិយាខ្លះទៀតកើតចេញពីកំណើតមកតែម្តង ។ ចំណុចសំខាន់មួយនៅក្នុងអាកប្បកិរិយារបស់កុមារអូទីហ្សឹម គឺភាពទន់ជ្រាយ (Sensitivity) ។ កុមារអូទីហ្សឹមមានអាកប្បកិរិយា និងឥរិយាបទទន់ជ្រាយងាយរងផលប៉ះពាល់ណាស់ (Very susceptible to adversity) ។ ឥរិយាបទទន់ជ្រាយងាយរងផលប៉ះពាល់នេះ គឺជាកត្តាស្លាប់រស់មួយដែលអាចសម្រេចជោគវាសនាមនុស្សអូទីហ្សឹម ថាតើជីវិតនាថ្ងៃអនាគតនឹងមានភ័ព្វ ឬអភ័ព្វ ។ គួរកត់សម្គាល់ដែរថា នៅក្នុងក្របខណ្ឌនៃភាព "ទន់ជ្រាយ" នេះ កុមារអូទីហ្សឹមរមែងជ្រើសរើសមនុស្សម្នាក់នៅក្នុងគ្រួសារ មកធ្វើជាបង្អែកដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថា Role model or Confidant (មនុស្សដែលទុកចិត្ត) ។ កុមារអូទីហ្សឹមជាទូទៅ ប្រព្រឹត្តិតាម ឬក៏ស្វែងរកដំបូន្មានពីសំណាក់មនុស្សដែលគេផ្តល់ទំនុកចិត្តឲ្យ ច្រើនលើសលុប ។ ដូច្នេះ តួនាទីរបស់មនុស្សដែលទទួលបានទំនុកចិត្តខ្ពស់នេះ ក៏ជាកត្តាស្លាប់រស់មួយដែរ នៅក្នុងការបណ្តុះបណ្តាលអត្តចរិតរបស់មនុស្សអូទីហ្សឹម ។ ៤) ទទួលស្គាល់ភាវត្រឹមត្រូវ (Accepting Norms)៖ នៅក្នុងសង្គមមនុស្ស យើងរស់នៅក្រោមការគ្រុបគ្រងនៃច្បាប់ទម្លាប់សង្គមដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថា Social Norms ។ ថ្វីដ្បិតតែមនុស្សទូទៅគោរពច្បាប់ទម្លាប់សង្គម ក៏មានមនុស្សខ្លះប្រព្រឹត្តិខុស ឬក៏ផ្ទុយអំពីច្បាប់ទម្លាប់សង្គមដែរ ។ ឧទាហរណ៍ យកកាំភ្លើងទៅបាញ់គេឯងនៅក្នុងទីផ្សារ ឬក៏បំផ្លិចបំផ្លាញទ្រព្យសម្បត្តិសាធារណជាដើម ។ ដូចដែលខ្ញុំបានលើកឡើងខាងលើ ។ អត្តចរិតកុមារអូទីហ្សឹម ហាក់ដូចជាមានទំនោរទៅរកអវិជ្ជមាននិយម ។ ដូច្នេះ សកម្មភាពផ្ទុយនឹងច្បាប់ទម្លាប់សង្គម (Anti-social behaviors)ជាទូទៅរមែងទទួលបានចំណាប់អារម្មណ៍ខ្ពស់ពីសំណាក់កុមារអូទីហ្សឹម ។ ប្រការនេះ ប្រសិនបើមិនមានការបន្ទុចបង្អាក់ (Interrupt or Divert)នៅក្នុងដំណើរ ចំណាប់អារម្មណ៍ ទម្លាប់ និង អាកប្បកិរិយា ទេ វានឹងឈានចូលទៅដល់ ទទួលស្គាល់ភាវត្រឹមត្រូវ (Accepting Norms) ។ នៅពេលដែលផ្នត់គំនិតអវិជ្ជមានណាមួយត្រូវបានកុមារអូទីហ្សឹមទទួលស្គាល់ថា ជាភាវត្រឹមត្រូវ ការអប់រំណែនាំឲ្យវាកែប្រែចិត្តគំនិត គឺពិបាកមិនខុសអំពី សុីសុីហ្វុស (Sisyphus) លីដុំថ្មឡើងទៅលើកំពូលភ្នំឡើយ ។ វាជាការព្យាយាមមួយ ដែលពិបាកនឹងរកជោគជ័យឃើញ ។ សង្ខេបមកវិញ ការអប់រំបណ្តុះបណ្តាលកុមារអូទីហ្សឹម គឺត្រូវសង្កេតឲ្យបានដិតដល់ជាប្រចាំ ។ សកម្មភាព ឬអត្តចរិតអវិជ្ជមាន ដែលយើងមិនចង់ឲ្យដិតជាប់នៅក្នុងផ្នត់គំនិត គឺចាំបាច់ត្រូវតែបន្ទុចបង្អាក់ ឬក៏បង្វែបង្វិលបំបរបង់នៅក្នុងដំណាក់កាលទី ១ ទី ២ ឬ ទី ៣ ។ នៅពេលភាវអវិជ្ជមានឈានចូលដល់ដំណាក់កាលទី ៤ ការកែប្រែផ្នត់គំនិតគឺពិបាកនឹងធ្វើណាស់ សម្រាប់មនុស្សអូទីហ្សឹម ។ ដូចគ្នាដែរ នៅពេលដែលកុមារចម្រើនវ័យលើស ១៨ឆ្នាំ ការអប់រំចិត្តនិងផ្នត់គំនិតឲ្យឃ្លាតចេញអំពីភាវអវិជ្ជមាននានាក៏លំបាកនឹងធ្វើ ។ ដូច្នេះ ពេលវេលាមូលដ្ឋាន សម្រាប់តម្រង់ទិសដៅជីវិតរបស់មនុស្ស ដែលរស់ជាមួយនឹងអាការរោគអូទីហ្សឹម មានមិនច្រើនទេ ។ មុននឹងបញ្ចប់អត្ថបទនេះ ខ្ញុំសូមនិយាយអំពីចំណុចដ៏សំខាន់មួយពាក់ព័ន្ធនឹងការថែទាំគាំពារកុមារអូទីហ្សឹម ។ នៅក្នុងសង្គមខ្មែរ ការវាយប្រដៅកូនក្មេងដើម្បីហាត់ពត់លត់ដំអត្តចរិតរបស់វា ដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថា Corporal punishment គឺជាការអនុវត្តិតជំនាន់ (Acceptable Norms) ។ សម្រាប់កុមារអូទីហ្សឹម ការប្រើអំពើហឹង្សា ដោយកាយក្តី ដោយវាចាក្តី ដោយចិត្តក្តី គឺមិនប្រាកដថា អាចអូសទាញវាឲ្យដើរទៅរកផ្លូវដែលយើងចង់ឲ្យវាទៅនោះទេ ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ វាអាចនឹងផ្តល់លទ្ធផលផ្ទុយពីអ្វីដែលយើងចង់បាន ។ នៅក្នុងភាសាអង់គ្លេស គេហៅថា Adverse Effects ។ ឧទាហរណ៍ បន្ទាប់ពីរងការវាយប្រដៅជាប្រចាំ ឥទ្ធិពលនៃការវាប្រដៅនោះនឹងដក់ជាប់ក្នុងផ្នត់គំនិតរបស់កុមារអូទីហ្សឹម ចាប់ពីដំណាក់កាលទី ១ ដល់ទី ៤ ដែលនៅទីបំផុតត្រូវបានទទួលស្គាល់ថា "ជាភាវត្រឹមត្រូវ" (Acceptable Norms) ។ នៅពេលកុមារអូទីហ្សឹមទទួលស្គាល់ថា អំពើហឹង្សា ជាភាវត្រឹមត្រូវសម្រាប់ប្រដែប្រដៅមនុស្ស វានឹងប្រើវិធីនោះទៅលើមនុស្សដទៃ ដែលមានទំនាក់ទំនងជាមួយវា ។ បើជាកូនសិស្ស វាអាចក្លាយទៅជាអ្នកលេង (Bully) ។ ផ្នត់គំនិតហឹង្សានិយមនេះ ក៏អាចរាលដាលទៅភពប្រសព្វ ជាមួយនឹងប្រពន្ធកូនថែមទៀតផង ។ មនុស្សអូទីហ្សឹម អាចវាយដំច្រំធាក់ប្រពន្ធកូន នៅពេលដែលអ្នកទាំងនោះធ្វើអ្វីមួយឃ្នើសចិត្ត ។ លទ្ធផលក្រឡាប់ចាក់មួយទៀតដែលអំពើហឹង្សាធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ផ្នត់គំនិតកុមារអូទីហ្សឹម គឺការចុះចាញ់ (Submissive attitude) ។ ពេលខ្លះ កុមារអូទីហ្សឹមដែលរងការវាយប្រដៅជាប្រចាំ អាចក្លាយទៅជាមនុស្សចុះចាញ់ គ្មានទឹកចិត្តប្រឈមតតាំង ជាមួយនឹងការបំពារបំពានមកលើផ្លូវកាយនិងផ្លូវចិត្ត ពីសំណាក់អ្នកដទៃទេ ។ លទ្ធផលចុងក្រោយ កុមារអូទីហ្សឹមអាចក្លាយទៅជាគោលដៅនៃការមាក់ងាយ (Bullying target) ពីសំណាក់មនុស្សផងទាំងពួង ។ សម្រាប់ក្មេងឬមនុស្សស្រីដែលមានអាការរោគអូទីហ្សឹម ផលប៉ះពាល់ទៅលើអត្តចរិតក៏ដូចគ្នាទៅនឹងមនុស្សប្រុសដែរ គ្រាន់តែផ្ទុយអាកប្បកិរិយា (Reverse Condition) ។ កុមារីភាគច្រើនទទួលយកការចុះចាញ់ (Submissive attitude) មកធ្វើជាបង្អែក ។ ករណី "អ្នកលេង" នៅក្នុងជីវិតកុមារីអូទីហ្សឹម មិនសូវមានទេ ។ ជារឿយៗ យើងរមែងបានជួបនឹងករណីមនុស្សស្រីត្រូវបានប្តី ឬគូសង្សារវាយធ្វើបាប ក៏ប៉ុន្តែមិនព្រមចាកចេញគេចអំពីអំពើហឹង្សានោះឡើយ ទោះបីជាមានអន្តរាគមនិងជំនួយគាំពារពីសំណាក់ញាតិមិត្ត ច្រើនយ៉ាងណាក៏ដោយ ។ ផ្នត់គំនិតចុះចាញ់និយម (Submissive Syndrome) នេះ ប្រៀបបានទៅនឹងគុកងងឹត ដែលបិទមិនឲ្យជនរងគ្រោះសម្លឹងរកហេតុផលឃើញ ។ និយាយអំពី អូទីហ្សឹម នៅក្នុងជីវិតកុមារី គួរកត់សម្គាល់ថា ជាទូទៅកុមារីមិនបង្ហាញរោគសញ្ញាអូទីហ្សឹម ងាយស្រួលកត់សម្គាល់ដូចកុមារាឡើយ ។ ជាលទ្ធផល អាការរោគអូទីហ្សឹមរបស់កុមារីច្រើនតែត្រូវបានគេមើលរំលង (Go Undetected) ។ ដើម្បីជៀសវាងការមើលរំលងនេះ បើយើងមានកូនប្រុសរងគ្រោះដោយសារអាការរោគអូទីហ្សឹម ដែលត្រូវការការគាំពារពិសេស គួរផ្តល់ការគាំពារនោះទៅដល់កូនស្រីដែរទៅ ។ វាមិនចង្រៃអ្វីទេ ។ ថ្វីដ្បិតតែមិនទាន់មានភស្តុតាងច្បាស់លាស់ អូទីហ្សឹមជាជម្ងឺពូជពង្សវង្សត្រកូល យ៉ាងហោចណាស់ក៏មានកម្រិត ៥០% ដែរ ។ វាមិនរើសអើងភេទប្រុសឬស្រីទេ ។ មកដល់ចំណុចនេះ ខ្ញុំសូមបង្វែអារម្មណ៍មិត្តអ្នកអានទៅកាន់យុវតី ដែលខ្ញុំយកមកធ្វើជាប្រធានបទ នៅខាងដើមអត្ថបទនេះវិញម្តង ។ ករណីរបស់នាងគឺគ្មានអ្វីក្រៅអំពីការមើលរំលងនេះឡើយ (No telltale signs) ។ ប្រសិនបើនាងមានរោគសញ្ញាអូទីហ្សឹមដូចកុមារា ជីវិតរបស់នាងប្រហែលជាអាចជៀសវាងជោគវាសនាអភ័ព្វជាច្រើន ៕

ចំណីខួរក្បាល

ជំនឿលើព្រលឹងដូនតា (Spiritual Belief) មុនពេលបានភពប្រសព្វជាមួយនឹងសាសនានានាដូចជា ព្រហ្មញ្ញសាសនា ព្រះពុទ្ធសាសនា និង គ្រីសសាសនា ពលរដ្ឋខ្មែរគោរពបូជាអ្នកតា ។ ភូមិខ្មែរនីមួយៗ ជាទូទៅច្រើនមានខ្ទមអ្នកតាមួយនៅក្បែរនោះ ។ អ្នកស្រុកតែងតែយកសំណែនទៅដាក់ ឬក៏អុចធូបបន់ស្រន់នៅមុខខ្ទមអ្នកតា បន្ទាប់ពីឆ្លងផុតគ្រោះភ័យ ឬក៏ដើម្បីសុំឲ្យបានជោគជ័យនៅក្នុងកិច្ចការអ្វីមួយ ។ សព្វថ្ងៃ យើងមិនសូវឃើញមានខ្ទមអ្នកតានៅតាមភូមិទៀតទេ លើកលែងតែអ្នកតាធំៗដូចជាអ្នកតា ឃ្លាំងមឿង អ្នកតាមេស ជាដើម ។ ក៏ប៉ុន្តែ យើងសង្កេតឃើញមានខ្ទមទេវតា ឬរានទេវតានៅមុខផ្ទះអ្នកស្រុកស្ទើរតែគ្រប់ផ្ទះ មិនថាក្នុងទីក្រុងឬជនបទឡើយ ។ រានទេវតានេះដើរតួជាខ្ទមអ្នកតាផង និងជាទីសក្ការៈនៃព្រលឹងដូនតាផង ។ ព្រលឹងដូនតាមិនមែនជាអាទិទេពទេ ។ រីឯអ្នកតាក៏ប្រហែលជាមិនមែនអាទិទេពដែរ ។ ក៏ប៉ុន្តែ ពលរដ្ឋខ្មែរហាក់ដូចជាមិនបែងចែកអាទិទេពនិងអ្នកតា ឬព្រលឹងដូនតាឡើយ ។ ទាំងអស់គ្នាសុទ្ធតែជាសភាវៈមានអំណាច ។ អ្វីដែលជាភាពខុសគ្នារវាងព្រលឹងដូនតា និង អ្នកតាឬអាទិទេព គឺស្ថិតត្រង់ព្រលឹងដូនតាគ្រុបគ្រងតែនៅក្នុងគ្រួសារនីមួយៗ មិនមានឥទ្ធិពលនៅក្នុងសហគមទេ ។ ឯបុព្វការីជនដែលតំណាងឲ្យព្រលឹងដូនតានោះ ក៏មិនមានអ្វីសម្គាល់ជាលក្ខណៈសាកលដែរ ។ ការគោរពបូជា ភាគច្រើនគឺស្ថិតនៅក្នុងចិត្ត ជាជាងស្ថិតនៅលើនិមិត្តរូបអ្វីមួយ ។ តាំងតែពីបុរមបុរាណមក ខ្មែរយើងមិនសូវហ៊ានប្រព្រឹត្តិអំពើអាក្រក់ដូចជាកុហកបោកប្រាស់អ្នកភូមិផងរបងជាមួយឡើយ ដ្បិតខ្លាចអ្នកតាកាច់ ។ "អ្នកតាកាច់" គឺជាយុត្តិធម៌ក្រៅប្រព័ន្ធមួយដែលជួយរារាំងមនុស្សនៅក្នុងសង្គមកុំឲ្យប្រព្រឹត្តិអំពើអាក្រក់ ជាពិសេសការបោកប្រាស់គ្នា ។ ក៏ប៉ុន្តែ ផ្នត់គំនិតអ្នកតាកាច់នេះ បានសាបរលាបអំពីសង្គមខ្មែរស្ទើរតែអស់រលីងទៅហើយ ។ ជាលទ្ធផល មានមនុស្សជាច្រើននៅក្នុងសង្គមខ្មែរហ៊ានកេងប្រវ័ញ្ចបោកប្រាស់គ្នាដោយគ្មានខ្លាចរអា ។ ប្រការនេះក៏បានរបូតរលូតចូលមកក្នុងសង្គមគ្រួសារខ្លះៗដែរ ។ នៅក្នុងស្មារតីគោរពព្រលឹងដូនតា គោលការណ៍ព្រហ្មវិហាធម៌ មេត្តា ករុណា មុទិតា និង ឧបេក្ខា ដើរតួសំខាន់ជាទីបំផុត ។ បងប្អូនបង្កើត ឬក៏អាចដល់ជីដូនមួយ កម្របង្កទុក្ខលំបាកនិងច្រណែននិន្ទាឈ្នានីសគ្នាណាស់ ។ ភាពស្មោះត្រង់នឹងគ្នាគឺគ្មានលក្ខខណ្ឌឡើយ ។ ប្រការតែមួយគត់ដែលធ្វើឲ្យយើងប្រកាន់ខ្ជាប់នូវអាកប្បកិរិយានេះ គឺយើងខ្លាចបុព្វការីជនដាក់ទណ្ឌកម្មនៅក្នុងរូបភាពផ្សេងៗ ។ វាជាអរូបជំនឿមួយ ដែលខ្ញុំគិតថាសូម្បីតែមនុស្សបានបួសរៀនមានចំណេះដឹងជ្រៅជ្រះយ៉ាងណា ក៏មិនហ៊ានប្រមាទដែរ ។ អ្វីដែលជារឿងគួរឲ្យស្ញប់ស្ញែញនោះគឺថា យើងមិនអាចបញ្ជាក់អំពីភស្តុតាងជាក់លាក់បានទេ ថាតើគ្រោះ ឬលាភណាមួយ កើតចេញអំពីអន្តរាគមរបស់ព្រលឹងដូនតា (Divine Intervention) ។ ក៏ប៉ុន្តែ មនុស្សជាច្រើន នៅតែកោតក្រែងនិងជឿលើព្រលឹងដូនតា ។ ទោះបីជាយើងមិននិយាយលាតត្រដាងជាសាធារណក៏ដោយ ក៏យើងលាក់ទុកជំនឿនោះនៅក្នុងចិត្តដែរ ។ មួយជីវិតនេះ ខ្ញុំសង្ស័យថាបានភពប្រសព្វជាមួយនឹងព្រលឹងដូនតា យ៉ាងហោចណាស់ក៏ពីរដង ។ ម្តងនោះខ្ញុំគេចពីកំណែន ក៥ នៅដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៨០ ទៅលាក់ខ្លួនពួនអាត្មាជាមួយនឹងបងប្រុសនៅក្នុងខេត្ត កំពង់ធំ ដោយទុកម្តាយមេម៉ាយនិងប្អូនពៅឲ្យនៅធ្វើចម្ការឯខេត្ត កំពង់ចាម តែពីរនាក់ម៉ង់ៗ ។ ប្អូនខ្ញុំកាលនោះវាកំពុងនៅរៀន ។ ដូច្នេះ កិច្ចការចម្ការស្រែដើម្បីទ្រទ្រង់ជីវិតត្រូវម្តាយខ្ញុំជាអ្នករ៉ាប់រងតែម្នាក់ឯង ។ ពួនស្នាក់នៅកំពង់ធំបានជិតកន្លះឆ្នាំ ខ្ញុំស្រាប់តែឈឺធ្មេញយ៉ាងខ្លាំងរហូតដល់ស្រែកយំដូចកូនក្មេង ។ លេបឬក៏ដាក់ថ្នាំអ្វីក៏មិនបាត់ដែរ ។ ទាល់ចំណេះ ម្តាយក្មេករបស់បងប្រុសខ្ញុំក៏ទៅអញ្ជើញមេមត់នៅក្នុងភូមិមកជួយព្យាបាល ។ មេមត់ចូលរូបហើយនិយាយរបៀបខឹងថា ខ្មោចឪពុកខ្ញុំខឹងនឹងខ្ញុំដោយសារតែមិននៅជួយម្តាយប្រកបការងារចិញ្ចឹមជីវិត ។ បន្ទាប់ពីសន្យាថា ខ្ញុំនឹងវិលត្រឡប់ទៅរស់នៅជុំនឹងម្តាយវិញ មេមត់នោះក៏ចេញរូបវិលមកកាន់សភាពធម្មតា ។ ឯការឈឺធ្មេញរបស់ខ្ញុំក៏បាត់ដូចគេបេះភ្លាមៗដែរ ។ អព្ភូតហេតុទីពីរគឺកើតមានប្រមាណជា ៩ឆ្នាំកន្លងទៅនេះ ។ កាលនោះ ភរិយាខ្ញុំទើបនឹងសម្រាលកូនបានមួយឆ្នាំ ។ គាត់ធុញថប់តប់ប្រមល់ដោយសារតែរកការងារធ្វើមិនបាន ។ មិត្តភក្តិគាត់ម្នាក់រស់នៅក្នុងទីក្រុង បុសតុន ដែលមានចម្ងាយប្រហែលជិត ១០០០គីឡូម៉ែត្រពីកន្លែងយើងរស់នៅ ប្រាប់ភរិយាខ្ញុំថាកន្លែងគាត់ត្រូវការបុគ្គលិក ។ ដូច្នេះ ភរិយាខ្ញុំក៏សម្រេចចិត្តនាំកូនទៅរស់នៅទីនោះដើម្បីមានការងារធ្វើ ។ ខ្ញុំឃាត់គាត់យ៉ាងណា ក៏គាត់មិនស្តាប់ដែរ ។ ទាល់ចំណេះ ខ្ញុំក៏សម្រេចចិត្តបើកឡានជូនគាត់ ឲ្យទៅរស់នៅទីផ្សេងបែកខ្ញែកគ្នាបណ្តោះអាសន្ន ។ មួយថ្ងៃមុនចេញដំណើរ ភរិយាខ្ញុំអុចធូបបីសរសៃយកទៅដោតនៅមុខរូបថតម្តាយខ្ញុំដែលស្ថិតនៅលើខ្នងទូរ ហើយនិយាយអេចអូចមិនដឹងជាគាត់បន់ស្រន់រឿងអីទេ ។ ស្អែកឡើង អ្នកគ្រូអនក្ខរកម្មរបស់គាត់ទូរសព្ទមកប្រាប់ភរិយាខ្ញុំថា កន្លែងលក់កូនឈើមួយដែលគាត់ស្គាល់ត្រូវការជ្រើរើសបុគ្គលិក ។ ផែនការធ្វើដំណើរទៅរស់នៅទីក្រុង បុសតុន របស់ភរិយាខ្ញុំក៏បានក្លាយជាផែនស្ករនាគ្រានោះទៅ ។ ចាប់តាំពីថ្ងៃនោះមក ឲ្យតែមានព្រឹត្តិការណ៍អ្វីមួយដែលគាត់ត្រូវប្រឈម ដូចជាកិច្ចសម្ភាសន៍សុំចូលធ្វើការងារជាដើម អ្នកផ្ទះខ្ញុំតែងតែអុចធូបបួងសួងនៅមុខរូបថតម្តាយខ្ញុំជានិច្ច ។ តាមពិត ជោគជ័យ ឬមិនជោគជ័យ គឺអាស្រ័យលើសមត្ថភាពរបស់ភរិយាខ្ញុំទាំងស្រុង ។ ក៏ប៉ុន្តែ ជំនឿទៅលើព្រលឹងដូនតា វាហាក់ដូចជាកប់ជ្រៅនៅក្នុងព្រលឹងមនុស្សរស់ ដែលយើងពិបាកនឹងបែងចែក ថាតើព្រលឹងមួយណាជាអ្នកសម្រេចជោគវាសនាមនុស្សនៅក្នុងដំណើរជីវិត ។ ក្រៅអំពីអន្តរាគមជួយដោះទុក្ខកង្វល់កូនចៅ ព្រលឹងដូនតាក៏ត្រូវបានខ្មែរយើងយកមកធ្វើជាភ្នាក់ងារសង្គ្រោះជីវិតពេលមានអាសន្នអន់ក្រដែរ ។ ថ្មីៗនេះ ពេលដែលខ្ញុំក្តៀនលាមកអស់រយៈពេលមួយអាទិត្យ មន្ទាប់ពីការវះកាត់ឫសដូងបាត ខ្ញុំក៏បានអុចធូបសុំឲ្យព្រលឹងដូនតាជួយ ។ នៅក្នុងជម្រៅចិត្តរបស់ខ្ញុំ ខ្ញុំដឹងថា វាជាបញ្ហាទាក់ទងនឹងជីវសាស្ត្រ (Biology) ដែលជាលទ្ធផលនៃការជួសជុលប្រព័ន្ធបន្ទោបង់របស់ខ្ញុំ ។ ក៏ប៉ុន្តែ មន្ទាប់ពីប្រើថ្នាំតាមក្បួនវេជ្ជសាស្ត្រអស់ចិត្ត មិនទទួលបានលទ្ធផលទៅតាមអ្វីដែលយើងរំពឹងទុក ខ្ញុំក៏ចាប់ផ្តើមគិតទៅដល់អំណាចអរូប ដែលជាទូទៅយើងមិនសូវនឹកនាទេ លុះណាតែស្ថិតនៅក្នុងសភាពទាល់ច្រក ។ សរុបមកវិញ ព្រលឹងដូនតាមិនមានអ្វីជាភស្តុតាងជាក់លាក់សម្រាប់បញ្ជាក់អំពីអំណាច ឬឥទ្ធិពលប្រាកដប្រជាឡើយ ។ ប៉ុន្តែ មានពលរដ្ឋខ្មែរជាច្រើន ទាំងគេទាំងខ្ញុំ ទាំងអ្នកមានចំណេះដឹងជ្រៅជ្រះ ទាំងអ្នកគ្មានចំណេះដឹង គោរពបូជាប្រៀបដូចជាអាទិទេព ។ វាជាអព្ភូតហេតុមួយដែលពិបាកយល់ ពិបាកពន្យល់ និង ពិបាកទទួលស្គាល់ ។ ជំនឿ! ៕

ចំណីខួរក្បាល

អាមេរិកាំង ចាប់តាំងពីថ្ងៃចូលមករស់នៅក្នុងស្រុកអាមេរិកកាលពីជាង ៣០ឆ្នាំកន្លងទៅ គោលដៅមួយរបស់ខ្ញុំគឺស្វែងយល់អំពីរបៀបរបបរស់នៅ និងអត្តចរិតរបស់ជនជាតិអាមេរិកាំង ។ ប៉ុន្តែ អ្វីដែលខ្ញុំធ្លាប់គិតមុនពេលមករស់នៅក្នុងស្រុកនេះ គឺខុសស្ទើរតែទាំងអស់ ។ ជនជាតិអាមេរិកាំងមានពូជអម្បូរនិងដើមកំណើត ចេញមកអំពីតំបន់ជាច្រើននៅលើពិភពលោក ។ ប្រការនេះបានធ្វើឲ្យវប្បធម៌នៃការរស់នៅរបស់ពលរដ្ឋអាមេរិកាំង មានសភាពជាពហុវប្បធម៌និយម (Multi-culturalism) ។ រឿងដែលគួរឲ្យភ្ញាក់ផ្អើលមួយសម្រាប់ខ្ញុំគឺ អាមេរិកអត់មានវប្បធម៌ជាតិ និង ភាសាជាតិទេ ។ គេជ្រើសយកភាសាអង់គ្លេសមកប្រើជាផ្លូវការ គឺដោយសារតែមនុស្សភាគច្រើននិយមប្រើភាសានេះ ។ ក្រសួងវប្បធម៌ក៏គ្មាន ។ ក្រសួងពត៌មានក៏គ្មាន ។ ភាសាជាតិក៏គ្មាន ។ ឯក្រសួងអប់រំជាតិ មានតែឈ្មោះ ប៉ុន្តែគ្មានតួនាទីអ្វីធំដុំក្នុងវិស័យអប់រំពលរដ្ឋឡើយ ។ វាជារឿងគួរឲ្យឆ្ងល់ពន់ពេកណាស់ ថាតើប្រទេសមួយអាចរីកចម្រើនទៅមុខដូចម្តេចទៅ បើគ្មានសារធាតុ"ជាតិ"សំខាន់ៗមួយចំនួនខាងលើ ។ បើយើងសង្កេតឲ្យបានសុីជម្រៅបន្តិច ជនជាតិអាមេរិកាំងមាននិន្នាការទោរទៅរកឧត្តមគិតិនិយម (Idealism) ។ គេផ្តល់អាទិភាពឲ្យគំនិត ឬឧត្តមគតិ ខ្ពស់ជាងជាតិ ។ នៅក្នុងផ្នត់គំនិតពលរដ្ឋអាមេរិកាំង ឧត្តមគតិផ្តល់កំណើតឲ្យជាតិ (Ideal precedes national existence) ។ បើគេការពារឧត្តមគតិបាន ជាតិនឹងមានអត្ថិភាព ។ ប្រការនេះ យើងអាចមើលឃើញនៅក្នុងពាក្យពេចន៍សច្ចាប្រណិធាន របស់មន្ត្រីរដ្ឋការគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ចាប់តាំងពីប្រធានាធិបតីរហូតដល់កូនទាហាន ដែលមានខ្លឹមសារយ៉ាងខ្លីថា៖ ការពាររដ្ឋធម្មនុញ្ញ ។ ការពាររដ្ឋធម្មនុញ្ញ ឬគំនិត ជាជាងការពារជាតិ បើយើងគិតឲ្យល្អិតបន្តិច វាហាក់ដូចជាសមហេតុផល ពីព្រោះមានតែជាតិតែគ្មានគំនិត ជាតិនោះប្រហែលជាមិនអាចគង់វង្សយូរឡើយ ។ នៅក្នុងវិស័យការពារជាតិ ក្រៅអំពីការឲ្យអាទិភាពទៅលើឧត្តមគតិនិយម អាមេរិកាំងមិនសូវផ្តោតលើគំនិតជាតិនិយមទេ (Nationalism) ។ កាលពួកភេរវករ អាល់កៃដា បើកការវាយប្រហារលើសហរដ្ឋអាមេរិកនៅឆ្នាំ ២០០១ ប្រធានាធិបតីអាមេរិកាំងគឺលោក ចច្ច ប៊ុស្ស ប្រកាសថា៖ "សេរីភាពត្រូវបានគេវាយប្រហារ" (Freedom has been attacked) ។ គាត់អត់និយាយថា ប្រទេសជាតិ ត្រូវបានគេវាយប្រហារឡើយ ។ ប្រការចម្លែកមួយទៀត គឺការបង្វែរគំនិតមាក់ងាយរបស់បច្ចាមិត្តឲ្យក្លាយទៅជាស្មារតីតស៊ូដើម្បីបុព្វហេតុជាតិ ។ នៅក្នុងការតស៊ូរបស់កងឈ្លបរខេករខាកអាមេរិកាំង (Ragtag Guerrilla) ដើម្បីរំដោះខ្លួនចេញអំពីនឹមអាណានិគមចក្រភពអង់គ្លេស កងឈ្លបទាំងនោះត្រូវបានកងទ័ពអង់គ្លេសដេញបាញ់រត់កំប៉ាងជើងចូលទៅក្នុងព្រៃវិញជាញឹកញាប់ ។ កងទ័ពអង់គ្លេសបានសរសេរទំនុកច្រៀងឡកឡាយមួយ រៀបរាប់អំពីទុក្ខវេទនារបស់កងឈ្លបអាមេរិកាំងទាំងនោះ ដោយដាក់ចំណងជើងថា៖ Yankee Doodle ។ ពាក្យ Yankee ទៀតសោតក៏ជាពាក្យមាក់ងាយមើលថោកដែរ ។ ប៉ុន្តែ ពលរដ្ឋអាមេរិកាំង បង្វិលទាំងពាក្យ Yankee ទាំងទំនុកច្រៀង Yankee Doodle ឲ្យក្លាយទៅជានិមិត្តរូបនៃជាតិ ។ វាជាការបង្កើតមោទនភាពជាតិ ចេញអំពីសំរាមនៅក្នុងកែវភ្នែករបស់បច្ចាមិត្ត ។ នៅក្នុងការអន្តរាគម ឬក៏ជ្រៀតជ្រែកចូលទៅក្នុងកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសដទៃ អាមេរិកាំងក៏ផ្តោតតែទៅលើគោលការណ៍សេរីភាពដែរ ។ មានប្រទេសជាច្រើន ដែលបានភពប្រសព្វជាមួយនឹងអាមេរិកាំងនៅក្នុងកិច្ចការនេះ ។ ប៉ុន្តែ មិនមានប្រទេសច្រើនទេ ដែលទទួលបានជោគជ័យក្នុងការបណ្តុះគោលការណ៍សេរីភាព នៅក្នុងសង្គមរបស់ខ្លួន ។ ជាលទ្ធផល អាមេរិកាំងត្រូវបានគេតេះដៀលតជំនាន់ ប្រៀបដូចជាឪពុកម្តាយដៀលគ្រូបង្រៀន នៅពេលដែលកូនរបស់ខ្លួនរៀនមិនបានជោគជ័យ ។ ហេតុផលដែលធ្វើឲ្យបេសកកម្មបណ្តុះដាំសេរីភាពរបស់អាមេរិកាំងបរាជ័យមានច្រើន ។ ក៏ប៉ុន្តែ ដំណាំមិនលូតលាស់ វាមិនអាស្រ័យលើអ្នកដាំទាំងស្រុងឡើយ ។ បន្ទាប់ពីសង្គ្រាមលោកលើកទី ២ ត្រូវបានបញ្ចប់ អាមេរិកាំងទទួលភារកិច្ចកែច្នៃប្រទេសពីរគឺ អាល្លឺម៉ង់ និង ជប៉ុន ដែលជាមេក្រមីបង្កឲ្យមានសង្គ្រាមនេះកើតឡើង ។ ក្រៅអំពីផ្តល់ជំនួយសេដ្ឋកិច្ច និង ដាក់កំហិតដែនកំណត់មួយចំនួននៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃប្រទេសទាំងពីរ អាមេរិកទុកឲ្យពលរដ្ឋនៃប្រទេសទាំងពីរប្រឹងប្រែងដោយខ្លួនឯងដើម្បីថែរទាំសេរីភាពរបស់ខ្លួន ក៏ដូចជាទប់ស្កាត់កុំឲ្យអំណាចប្រមូលផ្តុំវិលត្រឡប់មកវិញ ។ បច្ចុប្បន្ន ពលរដ្ឋនៃប្រទេសអាល្លឺម៉ង់និងជប៉ុន រស់នៅក្នុងស្ថានភាពមួយដែលមានសេរីភាពប្រហាក់ប្រហែលនឹងអាមេរិកដែរ ។ មានប្រទេសមួយទៀតដែលបានទទួលវិភាគទានសេរីភាព ជាពិសេសនិតិរដ្ឋ ពីសហរដ្ឋអាមេរិកហើយលើកកម្ពស់វាស្ទើរតែមិនមាននរណាធ្វើដូច ។ កូរ៉េខាងត្បូង ។ នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០ ប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូងរងការឈ្លានពានពីសំណាក់កូរ៉េខាងជើងដែលជាកូនជឹងកុម្មុយនីស្ត ។ កូរ៉េខាងត្បូងស្ទើរតែបាត់បង់អត្ថិភាពរបស់ខ្លួនទៅហើយ នៅពេលអាមេរិកាំង ក្រោមរូបភាពអង្គការសហប្រជាជាតិ ទៅជួយស្រោចស្រង់ ។ បន្ទាប់ពីកិច្ចព្រមព្រៀងឈប់បាញ់គ្នា (Armistice) អាមេរិកផ្តល់ឲ្យកូរ៉េខាងត្បូងត្រឹមតែប្រព័ន្ធការពារខ្លួនពីសំណាក់ការឈ្លានពានរបស់សត្រូវ ។ ឯការដឹកនាំប្រទេសតាមគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ ដោយមានសេរីភាពកម្រិតណា គឺពលរដ្ឋកូរ៉េខាងត្បូងជាអ្នកសម្រេច ។ លោក ប៉ាក់ ជុងហ៊ី ដែលជាប្រធានាធិបតីកូរ៉េខាងត្បូងនៅទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៨០ បានកៀបសង្កត់និងរឹតត្បិតសេរីភាពពលរដ្ឋកូរ៉េខាងត្បូងយ៉ាងខ្លាំងនាគ្រានោះ ។ ក៏ប៉ុន្តែ ពលរដ្ឋកូរ៉េខាងត្បូងបានតស៊ូយ៉ាងស្វិតស្វាញមិនអនុញាតិឲ្យលោក ប៉ាក់ ជុងហ៊ី មានឱកាសបង្កើតអំណាចប្រមូលផ្តុំបានឡើយ ។ និតិរដ្ឋនៅក្នុងប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង ត្រូវបានពង្រឹងបន្តិចម្តងៗរហូតដល់សព្វថ្ងៃ ដែលសូម្បីតែអតីតប្រធានាធិបតីប្រព្រឹត្តិបទល្មើសបន្តិចបន្តួចនៅក្នុងតួនាទីរបស់ខ្លួន ក៏ត្រូវបានតុលាការផ្តន្ទាទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគារដែរ ។ ចំណុចនេះ កូរ៉េខាងត្បូងសម្រេចបានគុណភាពនិតិរដ្ឋខ្ពស់ហួសពីសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលជាអ្នកបង្ហាត់បង្ហាញ ។ បើនិយាយអំពីយុទ្ធោបករណ៍សម្រាប់ធ្វើសឹកសង្គ្រាម អាមេរិកាំងផ្តោតទៅលើកិច្ចការពារខ្លួនច្រើនជាងវាយប្រហារ (Defensive rather than offensive) ។ ជាលទ្ធផល យុទ្ធោបករណ៍អាមេរិកាំងច្រើនមានគុណភាពខ្ពស់ ពីព្រោះធម្មជាតិនៃយុទ្ធោបករណ៍ការពារ ត្រូវតែមានលទ្ធភាពរារាំងនិងបំផ្លាញគូប្រកួត ។ ប្រការនេះប្រហែលជាពាក់ព័ន្ធនឹងកត្តាមួយដែលថា យុទ្ធោបករណ៍យោធាអាមេរិកាំងស្ទើរតែទាំងអស់គឺផលិតដោយក្រុមហ៊ុនឯកជន ។ ដូចជារបស់ប្រើប្រាស់ប្រចាំថ្ងៃដែរ ការប្រកួតគ្នាដើម្បីដណ្តើមទីផ្សារ ឬទទួលបានសិទ្ធិផលិតអាវុធឲ្យសហរដ្ឋអាមេរិក បង្កឲ្យមានការជម្រុះចោលនូវយុទ្ធោបករណ៍អន់ មិនសូវមានប្រសិទ្ធភាព ។ បើនិយាយអំពីយោធាវិញ ទាហានអាមេរិកាំងអត់ចេះរាំជាក្រុម និងដើរបង្ហាញម៉ូដទេ ។ គេកម្រឃើញទាហានអាមេរិកាំងធ្វើព្យុះហយាត្រាបង្ហាញសាច់ដុំណាស់ ។ ខ្ញុំធ្លាប់ឃើញទាហានអាមេរិកាំងដើរដេហ្វីឡេ តែម្តងគត់នៅក្នុងទសវត្សឆ្នាំ ១៩៩០ បន្ទាប់ពីប្រតិបត្តិការវាយបណ្តេញកងទ័ព អ៊ីរ៉ាក់ ចេញពីប្រទេសគុយវ៉េត ។ ការដើរដេហ្វីឡេនោះ គឺគេដើរបង់បោយធម្មតា ដោយដាក់ទាហានខ្ពស់ជាងគេនៅផ្នែកខាងមុខ និងទុកទាហានទាបជាងគេឲ្យដើរនៅផ្នែកខាងក្រោយបំផុត ដើម្បីងាយស្រួលដល់ពួកគេចាកចេញពីជួរទៅសម្រាកបើហត់ខ្លាំង ។ ទង្វើនេះមិនមែនមានន័យថា ទាហានអាមេរិកាំងទន់ជ្រាយនោះទេ ។ វាគ្រាន់តែគេមិនឲ្យអាទិភាពទៅលើការបង្ហាញម៉ូដនៅក្នុងវិស័យយោធាតែប៉ុណ្ណោះ ។ និយាយអំពីយុទ្ធោបករណ៍សឹកសង្គ្រាម យើងក៏គួររំលឹកអំពីការប្រណាំងប្រជែងសព្វាវុធផងដែរ ។ ថ្វីដ្បិតតែបច្ចុប្បន្នយើងមិនសូវនិយាយអំពីការប្រណាំងប្រជែងសព្វាវុធរវាងប្រទេសលោកសេរីនិងប្រទេសកុម្មុយនីស្ត ឬប្រទេសផ្តាច់ការក្តី ការប្រណាំងប្រជែងនេះ នៅតែបន្តក្តៅគគុកដដែល ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ លទ្ធផលចុងក្រោយបំផុតដែលយើងអាចមើលឃើញនៅក្នុងសង្គ្រាមរុស្ស៊ីនិងអ៊ុយក្រេនបានបង្ហាញថា សព្វាវុធដែលផលិតដោយអតីតសហភាពសូវៀត មិនសូវមានប្រសិទ្ធភាពទេ ។ ប្រការនេះ ប្រហែលជាទាក់ទិនទៅនឹងការផ្តោតលើគុណភាព និងបរិមាណ ។ នៅក្នុងទសវត្សឆ្នាំ ១៩៨០ ក៏ដូចជាបច្ចុប្បន្ន អតីតសហភាពសូវៀត ឬប្រទេសរុស្សុីសព្វថ្ងៃមានកាំជ្រួចបរមាណូច្រើនជាងសហរដ្ឋអាមេរិកប្រហែលពីរដង ។ ទោះបីជាមានច្រើនជាងពីរដងក៏ដោយ ក៏សហភាពសូវៀតកើតទុក្ខមិនសុខចិត្តជាមួយនឹងការប្រណាំងប្រជែងសព្វាវុធនេះដែរ ។ បន្ទាប់ពីប្រធានាធិបតីនៃសហរដ្ឋអាមេរិកគឺលោក រូណាល់ រេហ្គិន ប្រកាសបង្កើតប្រព័ន្ធការពារនៅក្នុងលំហដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថា Star War សហភាពសូវៀតបានប្រតិកម្មយ៉ាងខ្លាំង ។ ប្រការនេះបាននាំឲ្យប្រទេសទាំងពីរឈានទៅកាន់កិច្ចព្រមព្រៀងកាត់បន្ថយសព្វាវុធដែលហៅកាត់ថា"អំបិល" SALT ។ ការជម្រុញឲ្យមានការកាត់បន្ថយអាវុធប្រល័យលោកនេះ មិនមែនសហភាពសូវៀតគិតអំពីមនុស្សធម៌ទេ ។ កត្តាតែមួយគត់គឺសហភាពសូវៀតមិនមានទំនុកចិត្តលើសមត្ថភាពកាំជ្រូចឆ្លងទ្វីបរបស់ខ្លួន ថាអាចគេចផុតអំពីការបាញ់កម្ទេចចោលនៅលើអាកាសពីសំណាក់កាំជ្រួចអាមេរិកាំង ។ ការមិនទុកចិត្តនេះ បានស្តែងចេញមកនៅអំឡុងពេលសង្គ្រាមបណ្តេញកងទ័ពអ៊ីរ៉ាក់ចេញពីប្រទេសគុយវ៉េត ខណៈដែលកាំជ្រួចស្កុត (Scud Missiles) ដែលផលិតដោយសហភាពសូវៀត ត្រូវបានបាញ់កម្ទេចចោលនៅលើអាកាសអស់យ៉ាងច្រើន ដោយប្រព័ន្ធកាំជ្រួចអ្នកការពារជាតិ (Patriot Missiles) របស់អាមេរិកាំង ។ បើកាំជ្រួចបាញ់ឆ្លងប្រទេសតូចៗ គេអាចបាញ់កម្ទេចចោលនៅលើអាកាសបាន កាំជ្រួចបាញ់ឆ្លងទ្វីបដែលមានទំហំធំៗនោះ វាប្រាកដជាមិនពិបាកក្នុងការបាញ់កម្ទេចវាចោលនៅលើអាកាសឡើយ ។ ការប្រណាំងប្រជែងសព្វាវុធរបស់ប្រទេសមហាអំណាច ជាអាវុធមុខពីរ ។ វាធ្វើឲ្យប្រទេសធំៗទាំងនោះរឹងមាំផ្នែកយោធា ហើយក៏ធ្វើឲ្យប្រទេសតូចតាចមានលទ្ធភាពការពារខ្លួនពីសំណាក់ការរុកគួនរបស់ប្រទេសអនុត្តរភាពធំៗដែរ ។ ការបង្វែរបច្ចេកវិជ្ជាសំខាន់ៗដូចជា ប្រព័ន្ធ អ៊ីនថឺណិត ជីភីអេស និង ផ្កាយរណប ។ល។ (Internet, GPS, and Satellites, etc.) ពីវិស័យយោធាឲ្យឆ្លងទៅកាន់វិស័យពាណិជ្ជកម្ម បានធ្វើឲ្យការធ្វើសឹកសង្គ្រាមងាកចេញពីយុទ្ធោបករណ៍ មករកការច្នៃប្រតិឌ្ឋនិងភាពឆ្លាតវៃវិញម្តង ។ ឯការប្រយុទ្ធតតាំងគ្នាក៏លែងផ្អែកលើការវាយដណ្តើមយកទឹកដីមកគ្រុបគ្រងដែរ ។ សង្គ្រាមនៅក្នុងសម័យទំនើបនេះ គឺផ្តោតលើការបង្ហូរឈាមនិងច្បិចយកជីវិត ដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថា៖ Attrition ។ វាជាប្រភេទសង្គ្រាមអាធំសំពងអាតូច អាតូចលួចធ្វើទុក្ខបុកម្នេញអាធំ ប្រៀបបាននឹងកុនតុក្កតាឆ្មានិងកណ្តុរ (Tom and Jerry) ។ ការប្រយុទ្ធគ្នាប្រភេទនេះ គ្មានអ្នកចាញ់ ហើយក៏គ្មានអ្នកឈ្នះដែរ ។ មានតែអ្នករងគ្រោះតែប៉ុណ្ណោះ ។ សង្គ្រាមរបស់រុស្សុីនៅក្នុងប្រទេសអ៊ុយក្រេនបច្ចុប្បន្ន គឺកំពុងស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពនេះ ។ ថ្វីដ្បិតតែយើងមិនទាន់ដឹងថាលទ្ធផលនឹងទៅជាយ៉ាងណា យើងអាចរំពឹងទុករួចទៅហើយថា ប្រទេសតូចតាចជាច្រើនកំពុងសិក្សាអំពីយុទ្ធោបករណ៍សឹកសង្គ្រាម ជាពិសេសឧបករណ៍ហោះហើរតូចៗដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថា ដ្រូន Drone, or UAV (Unmanned Aerial Vehicle) ។ និយាយអំពី ដ្រូន ឬ (UAV) អាមេរិកាំងក៏ប្រហែលជាមេក្រមីបង្កលក្ខណៈឲ្យឧបករណ៍នេះ រីករាលដាលពីវិស័យយោធាទៅកាន់វិស័យពាណិជ្ជកម្មដែរ ។ តាមពិត ឧបករណ៍ ដ្រូន នេះត្រូវបានគេប្រើនៅក្នុងសឹកសង្គ្រាមតាំងតែពីដើមសតវត្សទី ២០ម្លេះ ។ ក៏ប៉ុន្តែ ទើបតែនៅក្នុងរយៈពេលជាង ២០ឆ្នាំកន្លងទៅនេះទេ ដែលឧបករណ៍ដ្រូនត្រូវបានមនុស្សទូទាំងពិភពលោកចាប់អារម្មណ៍ បន្ទាប់ពីឃើញសហរដ្ឋអាមេរិកប្រើវានៅក្នុងការតាមប្រមាញ់និងវាយប្រហារពួកភេរវករ អាល់កៃដា ដោយមិនចាំបាច់បញ្ជូនកងទ័ពឲ្យទៅកាន់ទីតាំងរបស់សត្រូវ ។ សព្វថ្ងៃ ដ្រូន បានក្លាយទៅជាឧបករណ៍ធ្វើសឹកសង្គ្រាមដ៏មានប្រជាប្រីយ៍ជាទីបំផុត ។ បើប្រៀបធៀបឧបករណ៍នេះទៅនឹងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ វាហាក់ដូចជាមិនខុសគ្នាទេ ។ ទាំងដ្រូន ទាំងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ សុទ្ធតែជាឧបករណ៍ដែលត្រូវបានបាត់បង់ចំណាប់អារម្មណ៍អស់កាលយ៉ាងយូរ ។ ប៉ុន្តែ បន្ទាប់ពីអាមេរិកាំងយកវាមកច្នៃប្រតិឌ្ឋឲ្យក្លាយទៅជារបស់មានសារប្រយោជន៍ខ្ពស់ មនុស្សម្នាក៏ចាប់ផ្តើមឲ្យតម្លៃវាឡើងវិញ ។ អត្តចរិតចម្លែកៗរបស់ជនជាតិអាមេរិកាំង ទោះចំណាយពេលមួយជីវិតក៏សរសេរមិនអស់ដែរ ។ មុននឹងបញ្ចប់អត្ថបទនេះ ខ្ញុំសូមវិលទៅនិយាយអំពីការឲ្យតម្លៃលើឧត្តមគតិ ឬគំនិត (Ideas) បន្តិចវិញ ។ ការបណ្តុះបណ្តាលឬលើកទឹកចិត្តពលរដ្ឋ ឲ្យមានទំនោរទៅរកការគិត ឬត្រិះរិះពិចារណា ជាជាងធ្វើតាមឬដើរតាមអ្វីដែលជាទម្លាប់ធ្លាប់មានពីមុនមក វាជាចំណុចស្លាប់រស់របស់មនុស្សជាតិ ក៏ដូចជាពលរដ្ឋម្នាក់ៗដែរ ។ មនុស្សដែលមានផ្នត់គំនិតដើរតាម ឬក៏ធ្វើតាម គឺមិនខុសអំពីសត្វដែលជាប់នៅក្នុងទ្រុង ។ វិបត្តិដែលលោក ខឹម វាសនា បានបង្កឡើងនៅជើងភ្នំ គូលែន រយៈពេលប៉ុន្មានថ្ងៃកន្លងទៅនេះ វាគឺជាឧទាហរណ៍ដ៏គួរឲ្យសង្វេគមួយ ។ ពលរដ្ឋខ្មែរដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ ដែលជឿលើការអះអាងរបស់លោក ខឹម វាសនា ថានឹងមានទឹកលិចភពផែនដី វាបានបង្ហាញថាខ្មែរជាច្រើន មិនត្រឹមតែបាត់បង់សមត្ថភាពគិតទេ សូម្បីតែព្រលឹងនិងវិញ្ញាណ ក៏ឈានចាកឆ្ងាយអំពីរូបដែរ ។ ប្រទេសមួយ ដែលសម្បូរទៅដោយអ្នកជឿច្រើនជាងអ្នកគិត វាប្រាកដជាគេចមិនផុត អំពីគ្រោះមហន្តរាយឡើយ ៕