ចំណីខួរក្បាល

នៅចន្លោះញញួនិងដុំថ្ម (Between a Rock and a Hard Place) កាលពីពេលថ្មីៗនេះ ខ្ញុំបានសរសេរអត្ថបទមួយក្រោមចំណងជើងថា៖ ទានៅលើបង្គង ដែលរៀបរាប់អំពីហានិភ័យរបស់សកម្មជននយោបាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ១១៨រូប ។ ហានិភ័យដែលជនទាំង ១១៨រូបប្រឈមគឺបំរាមមិនឲ្យមនុស្សដែលលុះនឹងនយោបាយ "political animals" ទាំង ១១៨នាក់នេះ ធ្វើនយោបាយ ។ ខណៈនេះសភាឯកបក្សរបស់គណៈបក្សប្រជាជន សម្រេចស្រាយចំណងទណ្ឌកម្មនោះចេញមកវិញ ដើម្បីសម្តែងនូវភាព មេត្តា ករុណា ដល់អ្នកនយោបាយផងគ្នា ។ ពាក្យ "សម្តែង" នៅទីនេះ ពាក់ព័ន្ធនឹងសីល្បៈច្រើនជាងមនោសញ្ចេតនា ។ នៅចន្លោះញញួនិងដុំថ្ម គឺសំដៅលើមនុស្សដែលកំពុងប្រឈមនឹងទ្ធេគ្រោះ (Dilemma) ។ ខ្មែរយើងមានពាក្យមួយឃ្លាស្រដៀងគ្នាគឺ៖ ចុះទឹកក្រពើ ឡើងលើខ្លា ។ ប៉ុន្តែ នៅចន្លោះញញួនិងដុំថ្ម មិនសូវមានហានិភ័យខ្ពស់ដូចចុះទឹកក្រពើ ឡើងលើខ្លា ឬក៏ ទានៅលើបង្គងទេ ប្រសិនបើមនុស្សដែលស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពនេះ ជ្រើសរើសយកផ្លូវធ្វើដំណើរចេញអំពីទ្ធេគ្រោះ ប្រកបដោយបញ្ញាញាណ ។ អ្នកដែលតាមដានព្រឹត្តិការណ៍នយោបាយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា រាប់បញ្ចូលទាំងរូបខ្ញុំម្នាក់ដែរ ភាគច្រើនប្រដូចដំណើរនយោបាយនៅស្រុកខ្មែរទៅនឹងរឿងល្ខោន ។ នេះជាការប្រដូចមួយដែលខ្ញុំគិតថា មានភាពត្រឹមត្រូវគួរសមដែរ ។ ក្នុងនាមជាចៃល្ខោននយោបាយខ្មែរម្នាក់ ខ្ញុំហាក់ដូចជាយល់សាច់រឿងស្តីអំពីការលើកលែងទោសឲ្យសកម្មជននយោបាយបក្សសង្គ្រោះជាតិ១១៨រូប ខ្លះៗហើយ ។ ដូច្នេះ ខ្ជិលចាំទាល់តែគេសម្តែងចប់ណាស់ ។ សុំបង្កើតសេណារីយោ (Scenario) មើលបញ្ចប់មុនហើយ ។ សុភាសិតចិនមួយពោលថា៖ ស្គាល់គេស្គាល់ខ្លួនឯង ធ្វើសង្គ្រាមមិនចេះចាញ់ ។ សម្តេច ហ៊ុន សែន ហាក់ដូចជាយល់ចំណុចនេះជាក់លាក់ ។ ដូច្នេះ គាត់មិនប្រមាទទេ ទោះបីគាត់មានប្រៀបជាងគូបដិបក្សយ៉ាងណាក៏ដោយ ។ នៅក្នុងដំណើរការដោះស្រាយបញ្ហា EBA ល្ខោនរឿង ១១៨ នឹងចាប់ផ្តើមឡើងដោយឆាក កាប់ដើមឈើចេញពីព្រៃ ។ យុទ្ធសាស្ត្រ ដើមឈើនិងព្រៃឈើនេះ ជាចំណុចខ្សោយនៅក្នុងប្រព័ន្ធនយោបាយខ្មែរដែលផ្អែកលើគ្រួសារនិយមនិងអាមុីអាថោងនិយម (Cronism and Patronage) តាំងតែពីបុរាណកាលមក ។ សកម្មជននយោបាយខ្មែរក៏ដូចជាពលរដ្ឋខ្មែរដែរ ភាគច្រើនគឺគោរពបូជាបុគ្គលនិងគ្រួសារ ជាជាងគោលនយោបាយឬឧត្តមគតិនយោបាយ ។ ដូច្នេះ ដកតួឯកបួនប្រាំនាក់របស់សង្គ្រោះជាតិមិនឲ្យសម្តែងនៅក្នុងរឿងល្ខោន ១១៨ វានឹងធ្វើឲ្យបុគ្គលទាំងនោះកើតទុក្ខមិនសុខចិត្ត ។ ជំងឺតួឯកនឹងដុតរោលរហូតដល់កើតកោឡាហល ។ ចំណែកអ្នកនៅសល់ដែលអាចចូលរួមសម្តែង គេតម្រូវឲ្យដាក់ពាក្យសុំទៅអ្នកដឹកនាំរឿងជាមុនសិន ដើម្បីត្រួតពិនិត្យកាយសម្បទា ។ នៅពេលជ្រើសរើសតួបានល្មមនឹងសម្តែងហើយ ល្ខោនរឿង ១១៨ នឹងចាប់ផ្តើមសម្តែងឲ្យទស្សនិកជននៅ EBA មើលមុនគេ ។ បើ EBA មើលចប់ហើយមិនទះដៃ បានសេចក្តីថាល្ខោនរឿង ១១៨នេះមិនទាន់ចប់ទេ ។ អ្នកដឹកនាំនឹងបន្ថែមតួដូរសាច់រឿងតម្រូវចិត្តអ្នកមើលបន្តទៅទៀត ។ ប៉ុន្តែ តួឯកអាចនឹងមិនត្រូវបានគេដាក់ឲ្យចូលសម្តែងឆាប់ៗទេ ។ បើមើលតាមឈុតឆាកដែលគេដាក់តាំងបង្ហាញ យើងអាចសន្និដ្ឋានបានថា ជំហានទីមួយគឺឲ្យតួរាយឡើងសម្តែងមុន ។ បើទស្សនិកជនមិនសូវចូលចិត្ត គេនឹងបន្ថែមតួរងឲ្យចូលរួមសម្តែងដែរ ។ តួឯកគឺជាជម្រើសចុងក្រោយបំផុត ។ ថ្មីៗនេះ លោក សម រង្សី បានមានប្រសាសន៍ថា សកម្មជនគណៈបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលដាក់ពាក្យទៅរដ្ឋាភិបាលគណៈបក្សប្រជាជនសុំសិទ្ធិធ្វើនយោបាយ គឺចាត់ទុកថាជាអ្នកក្បត់បក្សសង្គ្រោះជាតិ ។ សេចក្តីប្រកាសនេះ គឺមិនខុសអ្វីអំពីដាក់មនុស្សជាង ១០០នាក់ឲ្យស្ថិតនៅចន្លោះ ញញួនិងដុំថ្មនោះទេ ។ ជាគោលការណ៍យុទ្ធសាស្ត្រ គណៈបក្សប្រជាជននឹងមិនដកបំរាមធ្វើនយោបាយឲ្យសកម្មជនគណៈបក្សសង្គ្រោះជាតិទាំង ១១៨នាក់ ជាកញ្ចប់នោះទេ ។ ហើយក៏មិនចង់ឲ្យមានយីហោបក្សសង្គ្រោះជាតិរស់ឡើងវិញដែរ ។ ការបោះបោះឆ្នោតសាថ្មីមុនអាណតិ ក៏រិតតែនៅឆ្ងាយថែមទៀត ។ សេចក្តីសន្និដ្ឋាននេះអាចខុស ប៉ុន្តែ បើយើងមើលតាមកាយវិការនយោបាយ (Political Gesture) ដែលគណៈបក្សប្រជាជនកំពុងបង្ហាញ វាអាចជាអ្វីដែលមាននៅក្នុងរបៀបវារៈ (Agenda)៖ ១) ប្រកាសជាសធារណៈឈ្មោះបុគ្គលដែលមិនមានសិទ្ធិដាក់សំណើរសុំលើកលែងទោសដើម្បីអាចធ្វើនយោបាយឡើងវិញ ។ បន្ទាប់មកគេនឹងរង់ចាំថាតើមានមនុស្សជាប់បំរាមប៉ុន្មានដាក់ពាក្យសុំសិទ្ធិ ។ អ្នកដែលមិនដាក់ គឺចាត់ទុកថាជាអ្នកភ្ជាប់ខ្លួនជាមួយនឹងមនុស្សនៅក្នុងបញ្ជីខ្មៅ ហើយបញ្ចូលឲ្យនៅក្នុងក្រុមឧទាមតែម្តង ។ ២) ប្រកាសជាសាធារណៈឲ្យមនុស្សជាប់បំរាមទាំង ១១៨រូបដាក់សំណើរសុំលើកលែងទោស ដើម្បីស្វែងយល់គោលជំហរបុគ្គលសំខាន់ៗ ។ លើកលែងទោសឲ្យតែបុគ្គលណាដែលគួរលើកលែង ដើម្បីសម្តែងឲ្យទស្សនិកជននៅ EBA មើល ។ បន្ថែមតួសម្តែងមួយដំណាក់កាលម្តងៗ រហូតទាល់តែ EBA ទះដៃសាទរ ។ នៅពេលបញ្ហាជាមួយនឹង EBA ដោះស្រាយរួច អ្វីៗនឹងត្រូវបានបញ្ចប់ ។ ល្ខោននយោបាយរឿង ១១៨ក៏ចប់ត្រឹមនោះដែរ ។ សម្រាប់បុគ្គលជាប់បំរាមទាំង ១១៨រូប យុទ្ធសាស្ត្រដើមឈើនិងព្រៃឈើប្រហែលជាកត្តាតែមួយគត់ដែលត្រូវលើកយកមកត្រិះរិះពិចារណា ។ សំណួរដ៏សំខាន់បំផុតនោះគឺថា៖ តើត្រូវរក្សាព្រៃឈើ ឬក៏ការពារដើមឈើដែលគេកំពុងតែកាប់រំលំ??? សង្ឃឹមថា អ្នកអាចរកដំណោះស្រាយដើរចេញពី ចន្លោះញញួនិងដុំថ្ម ប្រកបដោយសុវត្ថិភាព ៕

ចំណីខួរក្បាល

ទាន ខ្ញុំឧស្សាហ៍ឃើញនិងឮមនុស្សដែលយល់អំពីបុណ្យទានជ្រៅជ្រះ ទូន្មានថា៖ ធ្វើបុណ្យដាក់ទានគប្បីធ្វើប្រកបដោយបញ្ញា មិនត្រូវជ្រួលធ្វើតាមគ្នាដោយមិនដឹងខ្យល់អ្វីនោះឡើយ ។ ហុឹម! ខ្ញុំមានអាយុជាងពាក់កណ្តាលនៃធរមានជីវីហើយ (Half way through life expectency) ហើយក៏ធ្លាប់បានធ្វើបុណ្យដាក់ទានជាហូរហែរមកដែរ មិនដែលគិតថាការធ្វើបុណ្យឲ្យទានរបស់ខ្ញុំ ធ្វើទៅដោយមិនដឹងខ្យស់អ្វីនោះទេ ។ ប៉ុន្តែ នេះជាប្រធានបទមួយដែលខ្ញុំគិតថា គួរស្វែងយល់មុននឹងដាច់ខ្យល់ ។ សម្រាប់ខ្ញុំ ទាន ខុសអំពី ទៀន ។ វាជាការបរិច្ចាគភោគទ្រព្យឬគំនិតដើម្បីជួយរំដោះទុក្ខកង្វល់អ្នកដទៃ មិនមែនជាវត្ថុសម្រាប់ដុតបំភ្លឺនោះទេ (ហ្អា!ឆ្លៀតចាក់ផាឲ្យអ្នកប្រើពាក្យពីរនេះច្រឡំបល់គ្នាទៀត!) ។ ទុកការលេងសើចមួយឡែក សូមបង្វែរអារម្មណ៍មកនិយាយអំពីរឿង ទាន វិញម្តង ។ តាមពិតមនុស្សទូទៅធ្វើទាន ឬដាក់ទានគ្មានគិតអំពីបញ្ញា ឬការដឹងខ្យល់អ្វីទេ ។ អ្នកខ្លះឲ្យទានដោយសារការអាណិតអាសូរដល់មនុស្សផងគ្នាដែលកំពុងជួបទុក្ខ ។ អ្នកខ្លះទៀតឲ្យទានដើម្បីសន្សំកុសលរំដោះទុក្ខ ។ (ចំណែកអ្នកឲ្យទានដើម្បីកេងចំណេញនយោបាយ វាជាអំពើទុច្ចរិត) ។ បើយើងស្វែងយល់ឲ្យបានសុីជម្រៅទៅក្នុងទឹកចិត្តនៃការធ្វើទាននេះ យើងនឹងមើលឃើញនូវចំណុចផ្គួបពីរគឺទីមួយៈ ជួយសម្រាលទុក្ខអ្នកដទៃ និងទីពីរៈ ជួយសម្រាលទុក្ខខ្លួនឯង ។ យើងដឹងហើយថា មានរូប មានទុក្ខ ។ ដូច្នេះ ការឲ្យទានដែលជាមធ្យោបាយបំបាត់ទុក្ខ ទាំងអ្នកឲ្យទាន ទាំងអ្នកទទួលទាន ហាក់ដូចជាគ្មានអ្វីត្រូវបកស្រាយវែងឆ្ងាយទេ ។ ប៉ុន្តែ បើយើងមើលឲ្យជ្រៅទៅដល់អភិធម្មសញ្ញា ដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថា Metaphysics នោះ ទាននៅមានរឿងវែងឆ្ងាយសម្រាប់បរិយាយតទៅទៀត ។ ទានមានពីរប្រភេទគឺ អាមិសទាន ឬវត្ថុទាន និង ធម្មទាន ឬទស្សនទាន (Material Gift and Intellectual Gift) ។ ក្នុងចំណោមទានទាំងពីរប្រភេទនេះ ទស្សនទាន ជាទានដែលងាយធ្វើ ត្បិតវាមិនពាក់ព័ន្ធការចំណាយភោគទ្រព្យ ឬក៏ភាពមានក្រអ្វីឡើយ ។ ស្មូមទានដែលលើកដៃសំពះដោយក្តីគោរពអោនលំទោនសុំទានអំពីអ្នកដទៃគឺជា ទស្សនទាន ។ ភាពញញឹមនិងការចង់មិត្តភាពនៅក្នុងហ្វេសប៊ុកក៏ជាទស្សទាន ។ សំណេរនេះក៏រាប់ថាជាទស្សនទានដែរ ។ ខ្ញុំសូមមិនបកស្រាយវែងឆ្ងាយអំពីទស្សនទាននៅទីនេះទេ ព្រោះឧទាហរណ៍ពីរបីដែលខ្ញុំលើកយកមកបង្ហាញខាងលើនេះល្មមអាចឲ្យមិត្តអ្នកអានយល់ហើយ ។ អ្វីដែលខ្ញុំចង់លើកយកមកពិភាក្សានៅទីនេះ គឺវត្ថុទាន ដែលជាទានពាក់ព័ន្ធនឹងការចំណាយភោគទ្រព្យនឹងនាំទុក្ខអំពល់ដល់អ្នកឲ្យទានទៀតផង ។ នៅក្នុងពុទ្ធប្រវត្តិ មានជាតកមួយឈ្មោះ មហាវេសន្តរជាតក ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងការធ្វើទាន ។ ព្រះវេសន្តរដែលជាតួអង្គចម្បងក្នុងជាតកនោះបានធ្វើទានធំៗចំនួនបី៖ ទី១ ព្រះអង្គបរិច្ចាគសេះនិងរទេះដែលព្រះអង្គនិងគ្រួសារកំពុងជិះធ្វើដំណើរ ឲ្យទៅស្មូម ។ ទី២ ព្រះអង្គបរិច្ចាគបុត្រទៅឲ្យតាជូជក ។ ទី៣ ព្រះអង្គបរិច្ចាគមហេសីឲ្យទៅព្រាហ្ម (អ្នកដែលចង់ដឹងរឿងនេះពិស្តារ សូមមេត្តាអានសៀវភៅមហាវេសន្តរជាតក ឬក៏ស្តាប់ខ្សែអាត់ស្មូតរឿងនេះនៅចំណុច ទានកណ្ឌ) ។ ការធ្វើទានរបស់ព្រះវេសន្តរបាននាំមកនូវទុក្ខវេទនាទាំងផ្លូវកាយនិងផ្លូវចិត្ត មិនត្រឹមតែព្រះវេសន្តរអង្គឯងប៉ុណ្ណោះទេ គឺថែមទាំងធ្វើឲ្យបុត្រនិងមហេសីទ្រង់រងទុក្ខជាទម្ងន់ទៀតផង ។ កាលរៀនរឿងនេះនៅវិទ្យាល័យ ខ្ញុំបានសរសេរសារណាមួយរិះគន់ការធ្វើទាននេះយ៉ាងចាស់ដៃ ព្រោះវាជាទង្វើប្រមាទខ្ជីខ្ជាជាទីបំផុត ។ បើនិយាយអំពីសិទ្ធិមនុស្ស វាខុសសព្វបែបយ៉ាង ។ ប៉ុន្តែ តើព្រះវេសន្តរខុស ឬក៏ខ្ញុំយល់ខុស? តស់! អានបន្តទៅទៀត ។ នៅក្នុងដំណើរជីវិតរបស់ខ្ញុំ ខ្ញុំធ្លាប់បានធ្វើវត្ថុទានជារឿយៗ ។ ទានកម្មខ្លះបាននាំទុក្ខកង្វល់ដល់ខ្ញុំគួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍ ។ គួរបញ្ជាក់ដែរថា ការធ្វើទានបានទុក្ខរបស់ខ្ញុំនោះ គឺមិនមែនដើម្បីបំពេញបារមីទានដូចព្រះវេសន្តរ ឬក៏ផ្អែកលើគំនិតបញ្ញាការដឹងខ្យល់អ្វីឡើយ ។ ខ្ញុំឲ្យទានពីព្រោះខ្ញុំគិតថា នៅក្នុងកាលៈទេសៈនិងស្ថានភាពនោះ វាជាកម្មដែលខ្ញុំគួរធ្វើ ។ ទាននាំទុក្ខទីមួយដែលខ្ញុំធ្វើគឺការបរិច្ចាគស្បែកជើងផ្ទាត់មួយគូ ។ កម្មនោះកើតឡើងនៅឆ្នាំ ១៩៧៥ អំឡុងពេលខ្មែរក្រហមជម្លៀសពលរដ្ឋចេញពីទីក្រុង ។ គ្រួសារខ្ញុំបានទៅសំចតនៅភូមិ ចម្ការសាមសិប ហើយអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានតម្រូវឲ្យក្មេងៗដូចរូបខ្ញុំចេញទៅជួយឃ្វាលគោនៅវាលចម្ការ ។ ថ្ងៃដំបូង ខ្ញុំចេញទៅឃ្វាលគោដោយដើរជើងទទេ ។ ពេលព្រឹកមិនអីទេ ។ តែពេលត្រឡប់មកផ្ទះវិញនាពេលថ្ងៃត្រង់ ខ្ញុំត្រូវរលាកបាតជើងដោយសារការដើរកាត់វាលខ្សាច់ ។ បទពិសោធន៍នោះបានធ្វើឲ្យខ្ញុំស្រឡាញ់ស្បែកជើង ឬទ្រនាប់ជើងលើសអ្វីៗទាំងអស់ ។ កន្លះខែក្រោយមក ពួកយើងត្រូវបានគេជម្លៀសបន្តទៅនៅភូមិ ព្រែករំដេងលិច ។ ទៅដល់ទីនោះ ជីដូនខ្ញុំដែលជាអ្នកស្រុកមូលដ្ឋានរស់នៅចម្ងាយប្រមាណ ១០គីឡូម៉ែត្រ បានមកសួរសុខទុក្ខពួកយើង ។ គាត់ដើរដោយជើងទទេកាត់ភូមិនិងវាលចម្ការមួយចំនួន ។ នៅលើកទីពីរដែលជីដូនខ្ញុំមកសួរសុខទុក្ខពួកយើង គាត់បានមកដល់កន្លែងយើងរស់នៅអំឡុងម៉ោងប្រមាណជា ៩ព្រឹក ។ ខ្ញុំសួរគាត់ថា លោកយាយជិះអ្វីមកបានជាឆាប់មកដល់ម្លេះ? គាត់ថាអត់មានជិះអ្វីទេ គឺងើបដើរមកតាំងតែពីម៉ោង ៤ទៀបភ្លឺ ដើម្បីកុំឲ្យពិបាកដើរកាត់វាលខ្សាច់ដែលក្តៅ ។ ឮដូច្នោះ ខ្ញុំអាណិតគាត់ណាស់ហើយក៏សម្រេចបរិច្ចាគស្បែកជើងផ្ទាត់របស់ខ្ញុំជូនគាត់នាគ្រានោះទៅ ។ មួយខែក្រោយមក អាជ្ញាធរខ្មែរក្រហមមិនអនុញាតឲ្យជីដូនខ្ញុំមកសួរសុខទុក្ខពួកយើងទៀតឡើយ ហើយខ្ញុំក៏ត្រូវបានគេបញ្ជូនឲ្យទៅឃ្វាលគោរាល់ថ្ងៃដែរ ។ បន្ទាប់ពីបរិច្ចាគស្បែកជើងជូនជីដូនខ្ញុំ ខ្ញុំដើរទៅណាមកណាដោយជើងទទេរយៈពេល ៤ឆ្នាំ គឺរហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៧៩ ។ ខ្ញុំត្រូវរងទុក្ខដោយជំងឺ ទឹកសុីជើង ជាប្រចាំអំឡុងពេល៤ឆ្នាំនោះ ។ បាតជើងខ្ញុំមានពងបែកតូចៗហើយឈឺផ្សាយ៉ាងខ្លាំងនៅពេលដើរចេញពីផ្ទះ ។ ខ្ញុំយកផ្លែ ម៉ាក្លឿមកដំបំបែកលាបលើបាតជើងដើម្បីកាត់បន្ថយភាពឈឺចាប់ ។ ក្រចកមេជើងខ្ញុំកើតត្រចៀកក្រាញ់ ហើយស្អុយរលួយស្ទើរតែបាត់បង់ ។ វាបានជាសះស្បើយហើយដុះដូចប្រក្រតីឡើងវិញនៅឆ្នាំ ១៩៩៥ គឺ២០ឆ្នាំក្រោយមក ។ ទានទីពីររបស់ខ្ញុំមិនផ្តល់ផលវិបាកធំដំទេ ។ វាគ្រាន់តែជាការបរិច្ចាគសៀវភៅមួយក្បាលដែលខ្ញុំស្រឡាញ់ហើយត្រូវការដើម្បីអនាគតរបស់ខ្ញុំ ។ កម្មទានទីពីរនោះធ្វើនៅឆ្នាំ ១៩៨៧ អំឡុងពេលដែលខ្ញុំកំពុងជាប់គុកនៅក្នុងជំរំជនភៀសខ្លួន ខៅអុីដា ក្នុងប្រទេសថៃ ។ អ្នកដែលជាប់គុកនៅទីនោះប្រៀបដូចជាសត្វដែលគេចាប់ដាក់ក្នុងទ្រុងដ៏ធំមួយ ។ យើងអង្គុយរង់ចាំសេរីភាព ដោយក្តីអស់សង្ឃឹម ។ របស់មួយដែលជួយសម្រាលទុក្ខខ្ញុំនៅក្នុងគុកនោះ គឺសៀវភៅអង់គ្លេស-ខ្មែរ សរសេរដោយលោក ព្រាប សុខ ។ ខ្ញុំស្រឡាញ់សៀវភៅនោះណាស់ ហើយតែងដាក់វាជាប់ខ្លួនជានិច្ច ទោះបីចូលគុកក៏ខ្ញុំយកវាទៅជាមួយដែរ ។ ពេលខ្ញុំត្រូវបានគេដោះលែងចេញពីគុក អ្នកជាប់គុកជាមួយគ្នាម្នាក់បានសុំសៀវភៅនោះអំពីខ្ញុំព្រោះគាត់ស្រឡាញ់សៀវភៅនោះណាស់ដែរ ។ ខ្ញុំបរិច្ចាគសៀវភៅនោះទៅគាត់ ដោយគិតថាវាអាចជួយសម្រាលទុក្ខកង្វល់គាត់ខ្លះៗ ។ គួរបញ្ជាក់ថា ខ្ញុំរស់នៅក្នុងគ្រួសារទាល់ក្រមួយ ។ ជីវិតខ្ញុំរសាត់ទៅដល់ជំរំជនភៀសខ្លួននៅដើមឆ្នាំ ១៩៨៥ គឺមិនខុសអ្វីអំពីជីវិតខ្មែរចំណាកស្រុកខុសច្បាប់នៅប្រទេសថៃសព្វថ្ងៃនេះទេ ។ មុននឹងលាម្តាយខ្ញុំនៅក្នុងដំណើរផ្សងព្រេងនោះ ខ្ញុំបានប្រាប់ម្តាយខ្ញុំថា៖ បើខ្ញុំទៅមិនដល់សហរដ្ឋអាមេរិក ខ្ញុំនឹងខិតខំរៀនភាសាអង់គ្លេសនៅក្នុងជំរំជនភៀសខ្លួនឲ្យចេះស្ទាត់ជំនាញ ដើម្បីយកចំណេះដឹងនោះមកធ្វើជាអាជីពគ្រូបង្រៀននៅជនបទមួយ ។ ការបរិច្ចាកសៀវភៅអង់គ្លេស-ខ្មែរនោះ គឺមិនខុសអំពីបរិច្ចាគប្រភពបញ្ញាដែលខ្ញុំកំពុងតែត្រូវការនោះឡើយ ។ ទានទីបីដែលខ្ញុំធ្វើ គឺនៅអំឡុងដើមទសវត្សឆ្នាំ ១៩៩០ ។ គ្រានោះ ខ្ញុំទើបមកដល់សហរដ្ឋអាមេរិកបានជាងមួយឆ្នាំ ចាប់ផ្តើមរៀននៅមហាវិទ្យាល័យ និងរស់នៅក្រោមផ្ទះរបស់គេ (ផ្ទះនៅស្រុកអាមេរិកភាគច្រើនមានផ្នែកខាងក្រោមហៅ បេសមេន(Basement) សម្រាប់ដាក់អីវ៉ាន់និងសម្ភារៈផ្សេងៗ ដូចផ្ទះខ្មែរយើងដែរ) ។ ស្ថានភាពជីវិតខ្ញុំនៅគ្រានោះ គឺលំបាកគួរសម ។ ថវិកាបង់ថ្លៃសាលាមានមិនគ្រប់ ត្រូវខ្ចីលុយពីធនាគារមកបង់បន្ថែមរៀងរាល់ឆ្នាំ ។ ប៉ុន្តែ មានញាតិនិងមិត្តភក្តិខ្លះ លំបាកជាងខ្ញុំទៅទៀត ។ ពួកគេកំពុងសិក្សាដូចជាខ្ញុំដែរ ប៉ុន្តែត្រូវការជំនួយសង្គ្រោះបន្ទាន់ ។ ក្នុងកាលៈទេសៈនោះ ខ្ញុំសម្រេចកាត់បន្ថយម៉ោងសិក្សា ដើម្បីយកពេលវេលាទៅធ្វើការងាររកថវិកាមកធ្វើជាទានដល់ញាតិមិត្ត ។ កម្រៃបានមកពីការងារក្រៅម៉ោងរៀនមិនមានអ្វីជាដុំកំភួនទេ ប៉ុន្តែវាបានជួយចម្លងសត្វលោកដែលកំពុងប្រឈមនឹងគ្រោះ ឲ្យឆ្លងផុតហានិភ័យ ។ មកដល់ពេលនេះ វាមានរយៈពេលជាង ៤០ឆ្នាំហើយ ។ តើទានមានទុក្ខដែលខ្ញុំធ្វើកន្លងទៅនោះ វាបានហុចផលកុសលអ្វីខ្លះទេ? សំណួរនេះ មនុស្សមួយចំនួនអាចឆ្លើយថា៖ ផលនិងកុសលវាកើតមាននៅជាតិខាងមុខឯនោះ មិនមែនជាតិបច្ចុប្បន្ននេះទេ ។ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំយល់ផ្សេង ។ ផលនិងកុសលនៃទានគឺអាចកើតមាននៅបច្ចុប្បន្នជាតិផងដែរ គ្រាន់តែយើងមិនមានទម្លាប់ស្វែងយល់និងកត់សម្គាល់ ។ មុននឹងបង្ហាញអំពីផលកុសលនៃទានមានទុក្ខរបស់ខ្ញុំ ខ្ញុំសូមបង្វែអារម្មណ៍មិត្តអ្នកអានទៅកាន់រឿងមហាវេសន្តរជាតកម្តងទៀត ។ នៅចុងបញ្ចប់នៃដំណើររឿងរបស់ព្រះវេសន្តរ ព្រះអង្គត្រូវបានគេយកអជានេយ្យនិងរទេះជាច្រើនមកដង្ហែព្រះអង្គទៅនគរវិញ ។ ឯបុត្រទាំងទ្វេរបស់ទ្រង់ត៏ត្រូវបានតាជូជក យកទៅដោះដូរជាមួយនឹងជីតារបស់រាជកុមារទាំងពីរនោះដែរ ។ នាងមេទ្រី ដែលជាភរិយានិងជាអ្នកស្វែងរកផលានៅក្នុងព្រៃមកចិញ្ចឹមព្រះអង្គក៏មិនបានឃ្លាតកាយទៅឆ្ងាយដែរ ត្បិតព្រាហ្មដែលមកសុំយកនាងនោះជាព្រះឥន្ទ្រក្លែងព្រះកាយ ។ បើយើងមើលឲ្យជ្រៅទៅក្នុងប្រការនេះតាមរយៈវិភាគអក្សរសីល្ប៍ យើងអាចសន្មត់ថា ការដង្ហែដ៏គគ្រឹកគគ្រេងនាំយកព្រះវេសន្តរចូលទៅនគរវិញនោះគឺជាផលនៃការធ្វើទានរទេះនិងសេះរបស់ព្រះអង្គ ។ បដិសណ្ឋារកិច្ចនិងក្តីស្រឡាញ់រាប់អានដែលពលរដ្ឋទូទាំងនគរសាទរចំពោះព្រះអង្គ គឺជាផលនៃការឲ្យទានបុត្រទាំងទ្វេ ។ បារមីទានចុងក្រោយដែលនាំឲ្យព្រះអង្គបានត្រាសដឹងជាទីពឹងរបស់មនុស្សក្នុងលោក គឺជាផលនៃការឲ្យទានមហេសី ដែលជាឧត្តមទានគ្មានមនុស្សដទៃណាធ្វើបានឡើយ ។ គួរបញ្ជាក់ថា ការបកស្រាយអំពីផលនៃទានរបស់ព្រះវេសន្តរ ត្រូវការចំណេះដឹងផ្នែកអភិធម្ម (Metaphysics) ។ មិនអាចយកតក្កវិជ្ជា (Logics) ការពិសោធន៍ ឬហេតុផលមកធ្វើជាមូលដ្ឋានបកស្រាយទេ ។ វាតម្រូវឲ្យយើងទទួលយកតាមរបៀបជំនឿសាសនា ។ ១) ស្បែកជើងកំសត់ដែលជាទានអង្កាច់អង្កោចរបស់ខ្ញុំនោះ តើផ្តល់កុសលអ្វីដល់ខ្ញុំដែរ? ចាប់ពីឆ្នាំ ១៩៩៦មកដល់បច្ចុប្បន្ន ខ្ញុំទទួលបានការងារមួយដែលតម្រូវឲ្យខ្ញុំស្លៀកពាក់របៀបមន្ត្រីរដ្ឋការនៅបស្ចិមប្រទេស ។ កន្លែងខ្ញុំធ្វើការ ភាគច្រើនមានក្រាលកម្រាលព្រុំ ។ ២) សៀវភៅសំណព្វចិត្តមួយក្បាលដែលខ្ញុំបរិច្ចាគនោះ បានញ៉ាំងឲ្យខ្ញុំជួបតែចំណេះដឹងនៅក្នុងដំណើរជីវិត ។ គួរបញ្ជាក់ថា មុនឆ្នាំ ១៩៧៥ ខ្ញុំរៀនបាន ៣ឆ្នាំកន្លះ ។ ខ្ញុំខកខានរៀនរយៈពេល ១០ឆ្នាំគត់ ។ ត្រឡប់ទៅរៀនវិញនិងចាប់ផ្តើរៀន ABC នៅអាយុជាង ២០ឆ្នាំ ។ បើគ្មានជំនួយអំពីកុសលនៃទានសៀវភៅមួយក្បាលនោះទេ ខ្ញុំគ្មានវាសនានឹងដើរមកដល់ចំណុចនេះឡើយ ព្រោះខ្ញុំដឹងដោយខ្លួនឯងថាមិនមានសមត្ថភាពអ្វីជាដុំកំភួន ។ ៣) ទានដែលខ្ញុំធ្វើដើម្បីបុព្វហេតុសិក្សារបស់ញាតិនិងមិត្តនោះ បានផ្តល់កុសលឲ្យខ្ញុំជួបប្រាស្រ័យធ្វើការងារជាមួយតែអ្នកប្រាជ្ញដែលមានជំនាញខ្ពស់ៗ ។ គំនិតប្រាជ្ញាដែលខ្ញុំអាចរៀនអំពីអ្នកប្រាជ្ញទាំងនោះ គឺខ្ញុំទទួលបានដោយមិនចាំបាច់បង់ប្រាក់សូម្បី ១សេនឡើយ ។ ទាំងនេះគឺជាផលកុសលនៃទានមានទុក្ខរបស់ខ្ញុំ ។ គួរកត់សម្គាល់ដែរថា ទុក្ខលំបាកដែលខ្ញុំទទួលពាក់ព័ន្ធនឹងការធ្វើទានទាំងនោះ មិនដែលធ្វើឲ្យខ្ញុំមានចិត្តសោកស្តាយឬក៏ទោមនស្សអ្វីឡើយ ។ ខ្ញុំមានអារម្មណ៍ជ្រះថ្លានិងមានឧបេក្ខាក្នុងចិត្តជានិច្ចអំឡុងពេលនោះនិងរហូតដល់បច្ចុប្បន្ន ។ រឿងទានកម្មប្រចាំជីវិតរបស់ខ្ញុំ សន្មត់ថាចប់ត្រឹមនេះ ។ សម្រាប់អ្នកដែលចង់ស្គាល់និងយល់ពិស្តារអំពីឧត្តមទាន សូមមេត្តាអានសៀវភៅ ឧត្តមគតិជីវិត របស់ធម្មបាល ខៀវ ជុំ ៕

ចំណីខួរក្បាល

ស្គាល់ "ស្គាល់គេស្គាល់ខ្លួនឯង ធ្វើសង្គ្រាមមិនចេះចាញ់" (Know yourself, know your enemies; a hundred battles, a hundred victories) ជាដំបូន្មានចិនបុរាណដ៏មានសារប្រយោជន៍ជាទីបំផុត ។ មិនថានៅក្នុងវិស័យសង្គ្រាម នយោបាយ ពាណិជ្ជកម្ម ឬក៏ការសិក្សាឡើយ អ្នកដែលយល់និងយកគំនិតនេះមកធ្វើជាគោល រមែងទទួលបានជោគជ័យនៅក្នុងដំណើរជីវិត ។ តើស្គាល់ដោយវិធីណា បើពិភពលោកនេះមានការបោកប្រាស់និងអំពើទុច្ចរិតស្ទើរតែគ្រប់រូបភាពនោះ? ចម្លើយដ៏ខ្លីគឺ រៀន ។ រៀនមានទៅមានមក (Two way street) ។ បើអ្នកមានសត្រូវ ឬគូបដិបក្សដែលត្រូវប្រកួតគ្នា ភាគីដែលស្គាល់អត្តចារិត ឬយុទ្ធសាស្ត្ររបស់សត្រូវខ្លួនច្រើនជាងភាគីម្ខាងទៀត ឈ្នះ ។ ឈ្នះ ក៏ត្រូវមានយុទ្ធសាស្ត្រឈ្នះដែរ ។ មុននឹងព្យាយាមយកឈ្នះលើគេ ត្រូវយកឈ្នះលើខ្លួនឯងសិន (ស្គាល់ខ្លួនឯង) ។ និយាយអំពីការស្គាល់ខ្លួនឯងនេះ ខ្ញុំនឹកទៅដល់គណៈបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលកំពុងតែឈ្លោះទាស់ទែងគ្នារញ៉េរញ៉ៃ ។ ពួកគេធ្វើការជាមួយគ្នា បង្កើតយុទ្ធសាស្ត្រនយោបាយជាមួយគ្នា យូរក្រែលដែរហើយ ប៉ុន្តែអ្វីដែលកំពុងតែស្តែងចេញមក បង្ហាញថា ពួកគេនៅមិនទាន់ស្គាល់ខ្លួនឯងនៅឡើយ ។ បើមិនស្គាល់ខ្លួនឯងផង តើទៅប្រកួតយកឈ្នះគណៈបក្សប្រជាជនដូចម្តេចទៅ? សង្ឃឹមថា ទំនាស់ក្នុងបក្សសង្គ្រោះជាតិ ជាឆាកល្ខោនដែលពួកគេធ្វើឡើងដើម្បីបំភ័ន្តភ្នែកបង្វែងដានសត្រូវរបស់ពួគេទៅចុះ ។ ស្គាល់ ជាពាក្យសាមញ្ញដែលមនុស្សគ្រប់រូបប្រើប្រចាំថ្ងៃ ប៉ុន្តែវាមានសារប្រយោជន៍ជ្រាលជ្រៅនៅពេលដែលយើងភ្ជាប់វាជាមួយនឹង សង្គ្រាម នយោបាយ ពាណិជ្ជកម្ម ឬការសិក្សា ។ នៅក្នុងដំណើរនយោបាយ យុទ្ធសាស្ត្រស្គាល់ជាគន្លឹះដ៏សំខាន់បំផុតក្នុងការសម្រេចជោគវាសនាមនុស្ស ។ កាលលោក មហាត័្មកគន្ធី ដឹកនាំពលរដ្ឋឥណ្ឌាឲ្យស៊ូទ្រាំនឹងការវាយដំច្រំធាក់ពីសំណាក់អាជ្ញាធរអាណានិគមអង់គ្លេស ដោយមិនតបតនោះ គាត់ស្គាល់ច្បាស់លាស់ណាស់ថាប្រទេសនិងពលរដ្ឋអង់គ្លេសមានកំរិតគិតដល់សិទ្ធិមនុស្សខ្ពស់ ។ ដូច្នេះ ការស៊ូទ្រាំរបស់ពលរដ្ឋឥណ្ឌានៅគ្រានោះ បានក្លាយទៅជាកត្តលិករ (Catalyst) ជម្រុញអង់គ្លេសឲ្យផ្តល់សិទ្ធិសេរីភាពនិងឯករាជដល់ពលរដ្ឋឥណ្ឌាវិញ ។ នៅពេលគណៈបក្សសង្គ្រោះជាតិយកយុទ្ធសាស្ត្រដូចគ្នានេះមកអនុវត្តតទល់ជាមួយនឹងគណៈបក្សប្រជាជននៅកម្ពុជា ពួកគេបានត្រឹមតែត្រូវដំបង ជាប់គុក និងរត់រប៉ាត់រប៉ាយ រហូតដល់រលាយទាំងគណៈបក្សថែមទៀត ។ នេះហើយជាលទ្ធផលនៃការមិនស្គាល់ ។ ការស្វែងយល់និងស្គាល់គណៈបក្សប្រជាជន មិនមែនជាការងាយស្រួលទេ ។ ប៉ុន្តែ បើយើងរៀន គ្មានអ្វីដែលយើងមិនអាចស្គាល់នោះទេ ។ សង្ខេបឲ្យខ្លី គណៈបក្សប្រជាជន មានប្រភពចេញមកពីលទ្ធិកុម្មុយនីស្ត ។ លទ្ធិកុម្មុយនីស្ត ប្រើរបបផ្តាច់ការ ។ របបផ្តាច់ការ យកអំពើហឹង្សាជាគោល ។ អំពើហឹង្សា មិនរួញរាក្នុងការបំពានសិទ្ធិមនុស្សទេ ។ នេះគឺជាកត្តាមួយដែលគណៈបក្សនយោបាយនានានៅកម្ពុជាត្រូវស្គាល់និងរកយុទ្ធសាស្ត្រមកដោះស្រាយ មុននឹងដេកសង្ឃឹមរវើរវាយបង្ហោះក្តីស្រមៃទៅរកជ័យជម្នះ ។ បើនិយាយអំពីយុទ្ធសាស្ត្រយកឈ្នះលើគណៈបក្សប្រជាជននោះ មានមិនខ្វះទេ ។ អ្វីដែលខ្វះ គឺឆន្ទៈនយោបាយ ។ សម្រាប់អ្នកដែលចង់ដឹងថាតើឆន្ទៈនយោបាយអ្វីខ្លះ ដែលអាចនាំទៅដល់ជ័យជម្នះ ឬក៏ភាពឈ្នះ-ឈ្នះ នោះ? ចម្លើយគឺ លះបង់ (ផលប្រយោជន៍បក្សនិងបុគ្គល ផ្តល់អាទិភាពឲ្យរដ្ឋនិងរាស្ត្រគ្រប់រូប) ។ បើលះបង់មិនបានទេ គួរកុំនិយាយអំពីឆន្ទៈនយោបាយអី ។ នៅក្នុងដំណើររកដំណោះស្រាយកាត់បន្ថយអំពើព្រៃផ្សៃនៃរបបផ្តាច់ ឬក៏កែប្រែចរិតរបបផ្តាច់ការ គេឃើញមានការព្យាយាមមួយចំនួនដូចជាការនាំយកកូនជនផ្តាច់ការឲ្យទៅសិក្សានៅក្នុងប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យ ឬក៏លើកទឹកចិត្តជនផ្តាច់ការឲ្យបើកចំហរសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការធ្វើនយោបាយដោយអនុវត្តតាមលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យជាដើម ។ ប៉ុន្តែ ការប្រឹងប្រែងទាំងនោះហាក់ដូចជាគ្មានបានទទួលលទ្ធផលវិជ្ជមានទេ ។ ជាទូទៅ កូនជនផ្តាច់ការដែលទៅសិក្សានៅក្នុងប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យ មិនយកគំនិតនៅក្នុងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យទៅដឹកនាំប្រទេសទេ ។ ផ្ទុយមកវិញ ពួកគេយកចំណុចខ្សោយនានានៅក្នុងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យទៅពង្រឹងរបបផ្តាច់ការបានរឹងមាំជាងមុនទៅទៀត ។ ឯជនផ្តាច់ការដែលពាក់អាវប្រជាធិបតេយ្យក៏ដូចគ្នាដែរ ។ ពួកគេតែងតែយកច្បាប់សម្រាប់គាំពារពលរដ្ឋ មកបត់ធ្វើជាឧប្បករណ៍គៀបសង្កត់ពលរដ្ឋទៅវិញ ។ នៅពេលជនផ្តាច់ការប្រកាសថា អនុវត្តច្បាប់ ពង្រឹងនិតិរដ្ឋ ធាតុពិតគឺជាការគៀបសង្កត់សិទ្ធិសេរីភាព ។ ផលវិបាកទាំងនេះ មិនមែនមកពីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យមានទ្រឹស្តីទន់ខ្សោយជាងលិទ្ធិកុម្មុយនីស្តដែលជាព្រះគម្ពីររបស់ជនផ្តាច់ការនោះទេ ។ កត្តាជោគជ័យឬបរាជ័យ គឺស្ថិតនៅលើពាក្យ "ស្គាល់" នេះឯង ៕