ចំណីខួរក្បាល

សុំសីល និង កាន់សីល បន្ទាប់ពីបានអានអត្ថបទរបស់មិត្តម្នាក់អំពីពាក្យ សុំសីល និង កាន់សីល ខ្ញុំគិតថា យើងគួរប្រើពាក្យ៖ សិក្សាសីល និង រក្សាសីល ជំនួសឲ្យពាក្យ៖ សុំសីល និង កាន់សីល វិញ វាប្រសើរជាង ។ ហេតុអ្វី? ពីព្រោះពាក្យសុំសីលនិងកាន់សីល បញ្ជាក់អំពីកត្តាអវិជ្ជមានជាច្រើនរបស់អ្នកអនុវត្ត ។ នៅក្នុងការសិក្សាវែកញែកអំពីពាក្យពេចន៍ គេគប្បីសង្កេតអំពីអត្ថន័យអត្ថានុរូបនិងអត្ថាប្បដិរូបនៃពាក្យ ដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថា Semantic ។ Semantic នៃពាក្យនិមួយៗបែងចែកជាពីរដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថា៖ Connotation and Denotation ។ បើប្រែជាភាសាខ្មែរ យើងអាចនិយាយថា៖ ន័យទាក់ទងឬប្រៀបធៀប និង ន័យជាក់លាក់ (ន័យផ្លូវការនៅក្នុងវចនានុក្រម) ។ ខ្ញុំសូមលើកយកន័យជាក់លាក់មកបកស្រាយពាក្យ សុំសីល និង កាន់សីលនៅទីនេះ ។ សីល ឬ សីលធម៌ មានន័យថា សភាវទ្រទ្រង់ក្នុងធម្មជាតិដែលល្អ ។ នៅពេលមនុស្សណាម្នាក់ទៅរកសុំសីល ឬសុំសីលធម៌ វាមានន័យថា មនុស្សនោះគ្មាន ឬខ្វះសីលធម៌ បានជាទៅសុំអំពីគេ ។ បន្ទាប់ពីសុំសីលធម៌បានមក គាត់មិនដាក់ទុកសីលធម៌នោះក្នុងខ្លួន (ក្នុងចិត្ត) ទេ តែបែរជាកាន់វាទៅវិញ (កាន់សីល) ។ យើងដឹងហើយថា របស់ណាដែលយើងកាន់នៅក្នុងដៃ វាមិនស្ថិតស្ថេរដូចរបស់ដែលយើងតម្កល់នៅក្នុងខ្លួននោះទេ ។ ដូច្នេះ សីលឬសីលធម៌ដែលយើងកាន់នៅក្នុងដៃនោះ វារមែងជ្រុះ ឬភ្លេចបាត់បង់នៅទីណាមួយ ។ ជួនកាល សីលធម៌ដែលកំពុងកាន់នៅក្នុងដៃនោះ ត្រូវបានគេគ្រវាត់ចោលតែម្តងនៅពេលដែលតណ្ហានិងសេចក្តីលោភលន់រុករានទន្ទ្រានសតិសប្បជញៈខ្លាំង ។ សរុបសេចក្តីទៅ ការសុំសីលនិងកាន់សីល ជាទង្វើដែលគ្មានន័យសុីជម្រៅសម្រាប់សតិសប្បជញៈទេ ។ បើចង់ឲ្យសតិសប្បជញៈយើងរឹងមាំ លុះត្រាតែយើង សិក្សាសីល និង រក្សាសីល ឬនិយាយមួយបែបទៀត៖ សិក្សាសីលធម៌ និង រក្សាសីលធម៌ ៕

ចំណីខួរក្បាល

ជ្រុងពីរនៃកម្ពុជា នៅក្នុងដំណើរបំពេញកិច្ចការងាររបស់ខ្ញុំនៅបរទេស ខ្ញុំឧស្សាហ៍ជួបនូវសំណួរមួយដែលជនបរទេសសួរខ្ញុំ៖ អ្នកមកពីណា Where are you from? ខ្ញុំតែងប្រាប់គេថា៖ ខ្ញុំមកពីប្រទេសកម្ពុជា ។ បន្ទាប់ពីឮចម្លើយខ្ញុំ អ្នកដែលធ្លាប់ស្គាល់ប្រទេសកម្ពុជា តែងតែនិយាយប្រាប់ខ្ញុំអំពីកំណត់សម្គាល់ពីរ ។ ទីមួយគឺគេស្គាល់ខ្មែរតាមរយៈប្រាសាទអង្គរវត្ត ។ ទីពីរ គេស្គាល់ខ្មែរតាមរយៈអំពើឃោរឃៅព្រៃផ្សៃនិងវៃ៉ប្រហារលើសិទ្ធិមនុស្ស ។ ក្នុងចំណោមមេដឹកនាំខ្មែរប៉ុន្មានជំនាន់ចុងក្រោយនេះ មនុស្សបីរូបហាក់មានកេរ្ត៍ឈ្មោះបោះសម្លេងល្បីល្បាញជាងគេ ។ ទីមួយគឺសម្តេច សីហនុ ។ ព្រះអង្គល្បីនៅក្នុងចំណោមជនបរទេសដែលខ្ញុំជួប មិនមែនដោយសារទ្រង់ទាមទារឯករាជ្យពីបារាំងបានជោគជ័យនោះទេ តែទ្រង់ល្បីក្នុងករណីដែលព្រះអង្គបញ្ជាឲ្យគេកាត់ទោសបាញ់ប្រហារជីវិតមនុស្សហើយយកទិដ្ឋភាពបាញ់ប្រហារនោះមកចាក់ផ្សាយនៅក្នុងរោងកុនឲ្យក្មេងក្មាងមើល ។ ទីពីរគឺ ប៉ុល ពត ។ គាត់ល្បីដោយសារការសម្លាប់ប្រជាជនខ្មែរមិនរើសមុខអស់ ១ភាគ៣ នៃពលរដ្ឋសរុប ។ ទីបីគឺសម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន ។ សម្តេចតេជោល្បីត្រង់ករណីដែលសម្តេចពូកែធ្វើទុក្ខបុកម្នេញក្រុមអ្នកនយោបាយ ដែលមានទំនោទោទៅរកលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ។ បន្ទាប់ពីប្រាប់ខ្ញុំអំពីរឿងដែលខ្ញុំមិនចង់ឮមួយចំនួន ជនបរទេសទាំងនោះរមែងសួរខ្ញុំនូវសំណួរខ្លះៗពាក់ព័ន្ធអត្តចរិតពលរដ្ឋខ្មែរ ។ សំណួរមួយក្នុងចំណោមសំណួរជាច្រើនដែលតែងតែធ្វើឲ្យខ្ញុំឈឺក្បាលព្រោះតែការវែកញែកដើម្បីការពារពលរដ្ឋខ្មែរក៏ដូចជារូបខ្ញុំផងដែរ គឺថា៖ ហេតុអ្វីបានជាពលរដ្ឋខ្មែរស៊ូទ្រាំឲ្យមេដឹកនាំធ្វើបាបតាមអំពើចិត្ត? ខ្ញុំតបទៅគេវិញថា ពលរដ្ឋប្រទេសណាក៏ត្រូវមេដឹកនាំធ្វើបាបដែរ គ្រាន់តែតិចហើយនិងច្រើន ។ ខ្ញុំព្យាយាមយកទ្រឹស្តីនយោបាយរបស់លោក សូក្រាត ផ្លាតុង អារីស្តូត រហូតដល់ ជីនហ្សាក រូសូ ហូរដល់មហាត្ម័ក គន្ធី ដើម្បីពន្យល់គេអំពីការគ្នេររបស់ខ្ញុំ ក៏ដូចជាប្រមូលផ្តុំទស្សនដើម្បីបញ្ជាក់ប្រាប់គេថា ខ្ញុំយល់ដឹងខ្លះដែរអំពីទំនាក់ទំនងរវាងអ្នកគ្រុបគ្រង និងអ្នកដែលត្រូវគេគ្រុបគ្រង (The rulers and the ruled) ។ ពេលខ្លះ ការសួរនាំដ៏សាមញនេះបានក្លាយទៅជាការជជែកវែកញែកបែកពពុះមាត់អំពីរដ្ឋាភិបាលនិងនយោបាយទៅវិញ ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ចំណុចសំខាន់មួយដែលខ្ញុំបានរៀនចេញអំពីបទពិសោធន៍ជីវិតនេះ គឺថា៖ អ្នកដឹកនាំឬប្រមុខរដ្ឋ មិនថាប្រមុខរដ្ឋខ្មែរឬក៏ជាតិសាសន៍ណាទេ ឲ្យតែសាងបាបកម្ម ទោះតិចក្តីច្រើនក្តី រមែងតែងតែនាំកេរ្ត៍ឈ្មោះឲ្យធ្លាក់ចុះទៅក្នុងភក់ជ្រាំជោកជាំដោយរឿងអាស្រូវ មិនខុសអ្វីអំពីសុភាសិតខ្មែរមួយឃ្លាដែលពោលថា៖ ធ្វើបុណ្យ១០០សំពៅ បាបមួយចូលទៅរលាយបុណ្យអស់ ៕

ចំណីខួរក្បាល

ទានៅលើបង្គង (Sitting Duck) នៅក្នុងភាសាអង់គ្លេស ពាក្យ Sitting Duck ឬ⁣ ទានៅលើបង្គង គឺសំដៅលើបុគ្គលណាដែលធ្លាក់ខ្លួនជាចំណាប់ខ្មាំងរបស់អ្នកដទៃ ។ បុគ្គលប្រភេទនេះប្រៀបដូចជាផ្ទាំងសុីបសម្រាប់គេបាញ់ពេលណាក៏បានដែរ ។ និយាយអំពីចំណាប់ខ្មាំង ខ្ញុំនឹកទៅដល់សកម្មជននយោបាយរបស់បក្សសង្គ្រោះជាតិជាង ១០០នាក់ ដែលត្រូវបានគេហាមមិនឲ្យពាក់ព័ន្ធក្នុងរឿងនយោបាយរយៈពេល ៥ឆ្នាំ បន្ទាប់ពីគណបក្សមួយនេះត្រូវបានរំលាយ ។ មនុស្សគឺជាសត្វដែលធ្វើនយោបាយ ។ ដូច្នេះ មនុស្សពិបាកនឹងជៀសវាងរឿងនយោបាយបានណាស់ ទោះនៅក្នុងកាលៈទេសៈណាក៏ដោយ ។ អញ្ចឹងទេ នៅពេលបុគ្គលមនុស្សក្លាយជាទានៅលើបង្គង ចំណងហានិភ័យនិងមហន្តរាយបានចូលមកស្នាក់អាស្រ័យនៅជាមួយបុគ្គលទាំងនោះជាប្រចាំ ។ ភ្លាត់មាត់និយាយរឿងនយោបាយតែមួយម៉ាត់ ទ្វារគុកនឹងបើកចំហរទទួលស្វាគមន៍ដោយស្វ័យប្រវត្ត ។ ការធ្វើនយោបាយ ជាពិសេសធ្វើនយោបាយនៅស្រុកខ្មែរ គេត្រូវបត់បែនរហ័សជាទីបំផុត ដើម្បីរត់ឲ្យទាន់សភាពការណ៍ក៏ដូចជាការរក្សាសុវត្ថភាពរបស់ខ្លួន ដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថា នីមបល (Nimble) ។ មុនពេលក្លាយខ្លួនជា ទានៅលើបង្គង សកម្មជនជាង ១០០នាក់នោះមានឱកាសដោះកុនបានខ្លះៗដែរ ប៉ុន្តែ ពួកគេហាក់ដូចជាប្រមាទស្ថានការណ៍ ។ វិធីដោះកុនដ៏សាមញបំផុត គឺប្រកាសលាឈប់ផ្តាច់ខ្លួនឲ្យដាច់ស្រឡះពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិជាលាយលក្ខអក្សរ មុនពេលដីការរំលាយនិងបញ្ជីហាមប្រាមធ្វើនយោបាយរបស់ពួកគេចូលជាធរមាន ។ គេអាចរកលេសរុកគួនយើងបន្តទៅទៀត ប៉ុន្តែ យ៉ាងហោចណាស់ក៏យើងមានភស្តុតាងខ្លះសម្រាប់តទល់គ្នានៅថ្ងៃមុខដែរ ប្រៀបដូចជាសត្វទាដែលហើរលាចាកបង្គង មុនពេលដែលព្រានកេះកៃកាំភ្លើង ។ អ្នកតាមដានស្ថានការណ៍នយោបាយស្រុកខ្មែរ ប្រហែលជានៅចាំថា មុនពេលគណបក្សសង្គ្រោះជាតិត្រូវបានរំលាយ អតីតប្រធានគណបក្សនេះដែលរកមធ្យោបាយដោះស្រាយបញ្ហារបស់ខ្លួនមិនរួចផង បានចេញសេចក្តីប្រកាសម្តងហើយម្តងទៀតថាគណបក្សមួយនេះមិនអាចរលាយបានទេ ។ ដល់ពេលវារលាយបាត់ទៅ មនុស្សជាច្រើនត្រូវរងគ្រោះព្រោះតែការអះអាងរបស់លោកប្រធានដែលគ្មានអ្វីជាបង្អែករឹងមាំ ក្រៅអំពីការគិតរបស់គាត់ ។ វាយឺតពេលបន្តិចហើយក្នុងការកែកុនស្ថានការណ៍ ប៉ុន្តែវាក៏ជាមេរៀនមួយសម្រាប់មនុស្សជាង ១០០នាក់យកមកត្រិះរិះពិចារណានៅក្នុងដំណើរជីវិត ។ សំណួរមួយដែលពួកគេគ្រប់ៗគ្នាត្រូវសួរ និងស្វែងរកចម្លើយរៀងៗខ្លួន គឺថា៖ តើគួរដើរតាមការអះអាង ឬដំបូន្មានរបស់មនុស្ស ដែលកំពុងជួបគ្រោះអាសន្ន ឬក៏ដើរតាមការយល់ឃើញរបស់ខ្លួន? ខាងក្រោមនេះជារឿងល្បើកមួយរបស់លោកតា អុីស៊ុប ដែលជាកំពូលអ្នកប្រាជ្ញដោះស្រាយបញ្ហា ។