ចំណីខួរក្បាល

អត្ថន័យជីវិត ជីវិតគ្មានន័យអ្វីទេ ។ មានតែពាក្យសម្តីប៉ុណ្ណោះ ដែលមានន័យ ។ "Life doesn't have any meaning; only word has meaning." ពាក្យពីរឃ្លានេះ អាចចាត់ទុកថាជាកម្មសិទ្ធិបញ្ញារបស់ខ្ញុំ ដ្បិតវាមានលក្ខណៈរឡិករឡក់ (Silly) គ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ពិចារណារកហេតុផល ។ អត្ថិភាពជីវិត បើគិតឲ្យវែងឆ្ងាយគឺគ្មានន័យអ្វីទាំងអស់ ។ ហេតុអ្វីបានជាយើងអះអាងដូច្នេះ ។ ពីព្រោះអត្ថិភាពនៃជីវិត គឺគ្មានអ្វីក្រៅតែអំពីភាវ កើតរលត់ៗ នៅក្នុងដំណើរធម្មជាតិនោះទេ ។ ទាំងសត្វតិរច្ឆាន ទាំងមនុស្ស មិនថាជាស្តេច មន្ត្រី សេដ្ឋី ឬក៏រាស្ត្រក្រីក្រតោកយ៉ាកឡើយ សុទ្ធតែស្ថិតនៅក្នុងភាវ កើតរលត់ៗដូចគ្នា ។ បើគិតឲ្យល្អិតទៅ អត្ថិភាពនៃជីវិតដែលអាចមានថេរវេលាពី ១ថ្ងៃ ទៅ ១០០ឆ្នាំ (លើសខ្វះតិចតួច) គឺគ្មានអ្វីវិសេសវិសាលដែលអាចចាត់ទុកថា មានន័យឡើយ ។ កត្តាតែមួយគត់ដែលជាមែកធាងនៃអត្ថិភាពជីវិត គឺការបន្តពូជ ឬការបន្តភាវកើតរលត់ៗ ។ ការបន្តពូជ ឬភាវកើតរលត់ៗនេះទៀតសោត ក៏មិនមែនជាស្នាដៃ ឬក៏តាក់តែងចេញអំពីជីវិតដែរ ។ វាគ្រាន់តែជាសភាវគតិដែលធម្មជាតិតាក់តែងឡើង ដើម្បីដាក់ទណ្ឌកម្មលើជីវិតមនុស្សនិងសត្វជានិរន្ត (Perpetually) ឲ្យបន្តអត្ថិភាពរបស់ខ្លួនកំដរភពផែនដីកុំឲ្យស្ងាត់តែប៉ុណ្ណោះ ។ មនុស្សជាច្រើនយល់ច្រឡំថា ជីវិតមានន័យ ដ្បិតខ្លួនរកបានសុភមង្គល និងបានចែករំលែកសុភមង្គលទៅដល់អ្នកដទៃ ។ តាមពិត រកបានសុភមង្គលនិងចែករំលែកសុភមង្គល គឺអាស្រ័យដោយកម្ម ឬទង្វើ ដែលជាកត្តាមួយដាច់ដោយឡែកអំពីជីវិត ។ ថ្វីដ្បិតតែជីវិត និងកម្មហាក់ដូចជាមានរូបតែមួយក្តី ប៉ុន្តែអត្ថិភាពរបស់វាគឺមានលក្ខណៈជាភាវទ្រទ្រង់គ្នាទៅវិញទៅមក (Symbiotic Existence) ។ ជីវិតបង្កើតកម្ម ។ កម្មផ្តល់លទ្ធភាពឲ្យជីវិតមានអត្ថិភាព (Life creates action; action gives existence to life) ។ គួរកត់សម្គាល់ថា កម្មផ្តល់ត្រឹមតែលទ្ធភាពឲ្យជីវិតមានអត្ថិភាពប៉ុណ្ណោះ ។ អត្ថន័យផងទាំងពួងគឺស្ថិតនៅជាមួយនឹងកម្មទាំងអស់ ។ គួរកត់សម្គាល់ថែមទៀតថា កម្មប្រព្រឹត្តិទៅបានដោយមានភ្នាក់ងារបីជាជំនួយគឺ៖ កាយ វាចា និង ចិត្ត ។ គួរកត់សម្គាល់ដែរថា វាចា ឬពាក្យសម្តី ដែលខ្ញុំពណ៌នានៅចំណុចចាប់ផ្តើមនៃអត្ថបទនេះ គឺជាផ្នែកមួយនៃកម្ម ។ ទាំងមនុស្ស ទាំងសត្វ ពេលយើងកើតចេញពីផ្ទៃម្តាយ ឬចាប់កំណើតភ្លាមគឺយើងកម្រើងដៃជើងនិងស្រែកយំ ។ នេះគឺជាភស្តុតាងនៃកម្មកាយនិងវាចា ។ កម្មកាយនិងវាចានេះគឺត្រូវបានបញ្ជាឬដឹកនាំដោយចិត្ត ។ ដូច្នេះ កាយកម្មំ និង វាចាកម្មំ កើតចេញអំពី មនោកម្មំ ។ ដើម្បីងាយស្រួលនៅក្នុងការស្វែងយល់ នៅពេលយើងនិយាយអំពី កម្ម ឬ ទង្វើ ដែលជាភ្នាក់ងារ ឬក៏ដៃគូនៃជីវិត យើងគួរកត់សម្គាល់ថា រាល់ទង្វើនានាមានប្រភពចេញមកពីក្នុងចិត្ត ឬមនោ ។ ជីវិតជាជម្រករបស់ចិត្ត ឬមនោ ។ ចិត្តកម្ម ឬ មនោកម្មំ ជាជម្រកឬជាឫសគល់របស់ វាចាកម្មំ និង កាយកម្មំ ។ នៅវគ្គខាងលើ ខ្ញុំអះអាងថា ជីវិត និង ទង្វើ ឬកម្ម ជាសភាវពីរដាច់ដោយឡែកពីគ្នា ។ វាមានទំនាក់ទំនងនឹងគ្នាជាលក្ខណៈ "ទ្រទ្រង់ ឬពឹងទៅពឹងមក" (Symbiosis) ។ តើយើងញែកភាវពីរដែលមានទំនាក់ទំនងនឹងគ្នា (Interdependent) ដោយរបៀណា ? ប្រការនេះ ប្រហែលជាត្រូវពឹងលើកម្មហើយ ។ នៅក្នុងកម្មមានភាវពីរដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថា Dichotomy (អង្គភាពភ្លោះ) ។ ថ្វីដ្បិតតែពាក្យ Symbiosis and Dichotomy មិនមានអត្ថន័យដូចគ្នាបេះបិទក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្តែវាមានទម្រង់ជាគូនិងមានមុខងារស្រដៀងគ្នា ។ យើងអាចហៅអង្គភាពភ្លោះនេះថា Good and Evil (កុសលកម្ម និង អកុសលកម្ម) ។ និយាយឲ្យងាយយល់មែនទែនគឺ ទង្វើគុណធម៌ និង ទង្វើអគុណធម៌ ។ មកដល់ចំណុចនេះ យើងប្រហែលជាមិនចាំបាច់វែកញែកវែងឆ្ងាយតទៅទៀតទេ ។ កុសលកម្ម និង អកុសលកម្ម ប្រៀបបានទៅនឹង ទឹក ហើយនិង ប្រេង ។ វាជាវត្ថុរាវដូចគ្នា ។ អាចមានអត្ថិភាពនៅជាមួយគ្នាបាន ។ ក៏ប៉ុន្តែ សារធាតុរបស់វា មិនអាចជ្រាបចូលគ្នាបានឡើយ ។ យ៉ាងណាមិញ ជីវិត និង កម្ម ក៏មិនអាចច្របូកចូលគ្នាបានដែរ ។ ជីវិត មានកម្មជាដៃគូ ។ កម្ម មានកុសលនិងអកុសលជាកូន ។ ជីវិតនិងកម្មជ្រកនៅក្នុងរូប ។ កុសលនិងអកុសលជ្រកនៅក្នុងកម្ម ។ ភាវទាំងអស់នេះ ប្រៀបបាននឹងសមាជិកគ្រួសារនៅក្នុងផ្ទះតែមួយ ប៉ុន្តែមានអត្តសញ្ញាណនិងអាកប្បកិរិយា (Characters) ដាច់ដោយឡែកអំពីគ្នា ។ ដូច្នេះ នៅពេលដែលយើងពិនិត្យពិចារណាឲ្យបានល្អិតល្អន់ យើងនឹងមើលឃើញថា ភាវរបស់ជីវិតគឺ កើតរលត់ៗ ។ នោចន្លោះពេលកើតរលត់នេះ ជីវិតបង្កើតជីវិតថ្មីដើម្បីបន្តអត្ថិភាពនៃភាវកើតរលត់ៗនៅលើភពផែនដីតរៀងទៅ ។ នៅចំពោះមុខភាវកើតរលត់ៗនេះ យើងអាចសួរខ្លួនឯងថា តើជីវិតមានន័យនៅត្រង់ណា ។ បើយើងរកអត្ថន័យមិនឃើញទេ នោះជីវិតពិតជាគ្មានន័យអ្វីឡើយ ៕

ចំណីខួរក្បាល

ខូចភ្នែក និង ភ្នែកខូច បច្ចុប្បន្ន យើងយល់ដឹងស្ទើរតែគ្រប់ៗគ្នាថា ឲ្យកូនក្មេងមើលអាយផេត ឬក៏អាយហ្វូនច្រើនពេក មិនល្អទេ ។ ប៉ុន្តែ មិនល្អត្រង់ណា គ្មាននរណាដឹងឲ្យប្រាកដឡើយ ។ យើងគ្រាន់តែដឹងថា វាបង្កឲ្យឆាប់ខូចភ្នែក ។ ចុះមនុស្សពេញវ័យសព្វថ្ងៃ ដែលមើលកញ្ជក់ទូរសព្ទឬក៏កំព្យូទ័រស្ទើរតែរាល់ថ្ងៃ ម្តេចក៏មិននិយាយអំពីរឿងខូចភ្នែកផង ។ ភ្នែកចាស់ភ្នែកក្មេង មានអ្វីខុសគ្នាទៅ ។ តែខូចហើយ គឺវេទនាដូចតែគ្នាហ្នឹង ។ សូមកុំភ្លេចថា ពន្លឺភ្នែកនិងរូបរបស់យើង គឺស្ថិតនៅក្នុងដំណើរ កើត ចាស់ ឈឺ ស្លាប់ ដូចគ្នា ។ ពេលយើងចាស់ជរាដល់ដំណាក់កាលចុងក្រោយនៃជីវិត ភ្នែកយើងក៏ងងឹតមើលអ្វីលែងឃើញដែរ ។ ដើម្បីថែរក្សារូបឲ្យរឹងមាំបានយូរ យើងហាត់ប្រាណ ។ ដូចគ្នាដែរ ភ្នែកដែលស៊ាំជាមួយនឹងពន្លឺអេក្រង់ឧបករណ៍នានា អាចនឹងធន់ប្រើការបានយូរជាងភ្នែកដែលមិនស៊ាំផងក៏មិនដឹង ។ សព្វថ្ងៃ សម្ភារៈប្រើប្រាស់និងសម្រាប់ប្រកបការងារជាច្រើន សុទ្ធតែប្រើអេក្រង់សម្រាប់មើល ។ អ៊ីចឹងទេ ចង់គេចទៅរស់នៅក្នុងរន្ធក្តាម ក៏គេចអំពីពន្លឺចេញពីក្នុងកញ្ចក់អេក្រង់ឧបករណ៍មិនរួចដែរ ។ កូនខ្ញុំទាំងពីរនាក់ ត្រូវបានអនុញាតិឲ្យប្រើអាយផេត ឬថេបឡិត តាំងតែពីពួកគេមានអាយុពីរឆ្នាំម្លេះ ។ មូលហេតុដែលយើងសម្រេចចិត្តធ្វើដូច្នេះ មិនមែនដោយសារតែយើងសម្បូរប្រាក់ទិញសម្ភារឲ្យកូនប្រើទេ ។ គឺដោយសារតែអព្ភូតហេតុមួយដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថា Imprinting (យកតម្រាប់តាម ឬរៀនធ្វើតាម) ។ នៅក្នុងដំណើរធម្មជាតិនៃជីវិតមនុស្សនិងសត្វ យើងរៀនរស់នៅដោយយកតម្រាប់តាម ឬធ្វើតាមឪពុកម្តាយនិងមនុស្សនៅជុំវិញខ្លួន ។ ក្មេងដែលមានឪពុកម្តាយធ្វើស្រែចម្ការ ពួកគេនឹងរៀនភ្ជួររាស់ដាំដុះដកស្ទូង នៅពេលដែលពួកគេចម្រើនវ័យធំល្មមនឹងធ្វើកិច្ចការទាំងនោះកើត ។ ដូចគ្នាដែរ ក្មេងដែលមានឪពុកម្តាយប្រកបការងារ ឬលេងហ្វេសប៊ុក ជាមួយនឹងអាយហ្វូន ឬអាយផេតជាប្រចាំ ពួកគេប្រាកដជាធ្វើតាមយើងជៀសមិនរួចឡើយ ។ នេះគឺជាកត្តាមួយដែលយើងសម្រេចឲ្យកូនប្រើអាយផេត ។ កត្តាមួយទៀតគឺ អាយផេតវាមានទំហំធំជាងអាយហ្វូន ៦ដង ។ ដូច្នេះ ទំហំរូបនិងអក្សរនៅក្នុងអាយផេតក៏វាធំៗជាងនៅក្នុងអាយហ្វូន ៦ដងដែរ ។ ទំហំខុសគ្នានេះ អាចជួយកាត់បន្ថយល្បឿននៃការខូចភ្នែក ។ ម៉ែឪ ដែលមិនអាចទប់ស្កាត់ ឬក៏កាត់បន្ថយមិនឲ្យកុមារប្រើអាយហ្វូន ឬអាយផេត ប្រហែលជាមានច្រើន ។ រឿងក្តៅក្រហាយជាមួយនឹងក្មេងជក់មើលអាយហ្វូន ឬអាយផេត ភ្លេចការរៀនសូត្រក៏ប្រហែលជាមានច្រើនដែរ ។ អត្ថបទនេះ គ្រាន់ជាបទពិសោធមួយចេញអំពីគ្រួសារខ្ញុំតែប៉ុណ្ណោះ ។ មធ្យោបាយគ្រប់គ្រងក្មេង និងជម្រុញឲ្យក្មេងទាញយកសារប្រយោជន៍អំពីការមើលថេបឡិត ប្រហែលជាមានច្រើនសណ្ឋាន ។ សម្រាប់កូនខ្ញុំដែលប្រើភាសាអង់គ្លេសជាយាន យើងព្យាយាមលើកទឹកចិត្តពួកគេឲ្យមើលកម្មវិធីពាក់ព័ន្ធនឹងការអប់រំច្រើន ដោយផ្អែកលើការអភិវឌ្ឃរបស់កុមារ (Child developmental progress) ។ ពេលពួកគេមិនទាន់ចាប់ផ្តើមការសិក្សាជាផ្លូវការនៅក្នុងសាលា យើងដោនឡូតកម្មវិធីកុនតុក្កតារបស់ទូរទស្សន៍សាធារណឲ្យពួកគេមើល ។ បន្ទាប់មកគឺកម្មវិធីនានាដែលពាក់ព័ន្ធនឹងការសិក្សាចាប់ពីថ្នាក់មតេយ្យឡើងទៅ ។ ចំណុចដ៏សាមញ្ញមួយដែលអ្នកប្រើ អាយហ្វូន ឬឧបករណ៍វៃឆ្លាតសម័យនេះគួរដឹងគឺ ទំនាក់ទំនងប្រធានបទ (Related contents) ។ នៅពេលដែលយើងស្រាវជ្រាវរាវរក ឬក៏ដោនឡូតប្រធានបទឬមុខវិជ្ជាអ្វីមួយនៅក្នុងយូធ្យូប មកដាក់ក្នុងឧបករណ៍របស់យើង មុខវិជ្ជាស្រដៀងគ្នានោះជាច្រើនទៀតនឹងលោតមកតម្រៀបជួរគ្នាឲ្យយើងមើលជាបន្តបន្ទាប់ ។ ដូច្នេះ បញ្ហាដែលក្មេងចូលទៅមើលកម្មវិធីដែលយើងមិនចង់ឲ្យពួកគេមើលអាចកាត់បន្ថយបានច្រើន ។ ចំណុចសំខាន់មួយទៀត គឺទង្វើរបស់ឪពុកម្តាយ ។ បើយើងមិនចង់ឲ្យក្មេងលេងហ្គេម យើងមិនត្រូវលេងហ្គេមទេ ។ ការគ្រប់គ្រងកម្មវិធីដែលក្មេងមើលក៏ដូចគ្នាដែរ ។ មិនត្រូវតាមជិះជាន់សង្កត់សង្កិនបិទសិទ្ធិពួកគេដោយចំហទេ ។ នៅក្នុងកម្មវិធីប្រើប្រាស់ឧបករណ៍វៃឆ្លាត (Smart devices) មានសំណល់ដានរបស់វាដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថា Threads or Cookies ។ ពេលកុមារទៅរៀនបាត់ ឬក៏ស្ងាត់កំបាំងអំពីពួកគេ យើងអាចចូលមើលនៅក្នុងសំណល់ដានទាំងនោះ ហើយលុបចោល ឬដកចេញកម្មវិធីណាដែលយើងមិនចង់ឲ្យក្មេងមើលជាប្រចាំ ។ វាមិនអាចលុបបំបាត់ចោលបានទាំងស្រុងទេ តែអាចកាត់បន្ថយបានច្រើន ។ ការអនុវត្តិនេះ គឺត្រូវធ្វើតាំងតែពីកុមារនៅតូចក្រូចឆ្មាររហូតដល់ពេញវ័យ ។ ពេលពួកគេអាយុ ១៥ ឬ ១៦ឆ្នាំ អ្វីៗលែងសំខាន់ហើយ ដ្បិតបើចង់ត្រួតត្រាពួកគេអំពីការប្រើប្រាស់ឧបករណ៍ឆ្លាតវៃ ក៏ទៅលែងរួចដែរ ។ និយាយអំពីសារប្រយោជន៍ ដែលក្មេងទទួលបានអំពីការប្រើឧបករណ៍ឆ្លាតវៃវិញម្តង ។ កូនរបស់ខ្ញុំយល់ដឹងអំពីការប្រើប្រាស់ឧបករណ៍ឆ្លាតវៃ ច្បាស់លាស់ជាងខ្ញុំ ។ បើនិយាយអំពីវាយអង្គុលីលេខវិញ វាអាចវាយបានលឿនជាងខ្ញុំទ្វេដង ។ ខ្ញុំមិនចាំបាច់ចំណាយប្រាក់ឲ្យពួកគេរៀនវាយអង្គុលីលេខទេ ។ ពួកគេដឹងអំពីរបៀបវាយអង្គុលីលេខច្បាស់លាស់ជាងខ្ញុំទៅទៀត ។ តាមពិត ចំណេះជំនាញជាច្រើន ពួកគេរៀនដោយខ្លួនឯងតាមរយៈអ៊ីនថឺណិត ដោយមិនចាំបាច់មានគ្រូបង្វឹកឡើយ ។ កត្តាមួយដែលយើងអាចទាញយកសារប្រយោជន៍អំពីការប្រើឧបករណ៍ឆ្លាតវៃបានច្រើនដោយមិនបាច់ប្រឹង គឺលើកទឹកចិត្ត ឬជម្រុញក្មេងឲ្យប្រើឧបករណ៍ដែលវាមាននៅក្នុងដៃ ជាជាងចំណាយពេលទេសនាបង្រៀន ឬក៏ប្រដែប្រដៅវាដោយខ្លួនឯង ។ យើងដឹងហើយថា ចំណេះដឹងរបស់យើងមិនសុក្រឹតទេ ។ ដូច្នេះ ពេលមានទំនាស់ទស្សនៈនឹងកូនក្មេងដោយប្រការណាក៏ដោយ ជម្រុញពួកគេឲ្យចូលទៅស្រាវជ្រាវស្វែងយល់ថាតើនរណាខុសនរណាត្រូវនៅក្នុងប្រព័ន្ធ Google ។ នៅក្នុងប្រព័ន្ធ Google ក៏ដូចជា Youtube ដែរ ពេលយើងស្វែងរកប្រធានបទអ្វីមួយ អត្ថបទពាក់ព័ន្ធនឹងប្រធានបទនោះនឹងលោតចេញមកបន្តកន្ទុយគ្នា ។ សារធាតុរបស់ក្មេង វាតែងតែចង់ឈ្នះមនុស្សចាស់ ។ អ៊ីចឹងទេ វានឹងព្យាយាមស្រាវជ្រាវរាវរកអានទស្សននានា ដែលអាចយកមកតតាំងនឹងយើងវិញបាន ។ ជាលទ្ធផល ចំណេះដឹងជាច្រើននឹងជ្រួតជ្រាបដល់ក្មេងដោយស្វ័យប្រវត្តិ ។ បើពួកគេរកបានចំណុច ឬទស្សនណាមួយគាប់ប្រសើរជាងអ្វីដែលយើងប្រាប់វា យើងគ្រាន់តែនិយាយថា៖ OK, you win! (ឯងឈ្នះហើយ!) វានឹងរីកមុខប៉ុនគ្រាប់ជីរ ហើយរីកថ្លើមប៉ុនមេដៃ ។ ថ្ងៃក្រោយ មិនចាំបាច់ជម្រុញពួកគេទេ ។ ឲ្យតែមានការខ្វែងគំនិតគ្នា កុមារនឹងស្រាវជ្រាវស្វែងយល់ដោយខ្លួនឯងជាប្រចាំ ។ ការសិក្សារៀនសូត្រនៅក្នុងសម័យទំនើបនេះ ខុសគ្នាអំពីសម័យមុនឆ្ងាយណាស់ ។ នៅសហរដ្ឋអាមេរិកដែលជាប្រទេសឈានមុខគេផ្នែកបច្ចេកវិជ្ជា កូនសិស្សចាប់ពីថ្នាក់ទី ៣ ឡើងទៅ គេឲ្យប្រើអាយផេត ឬថេបឡិត សម្រាប់ធ្វើកិច្ចការសាលាបណ្តើរៗហើយ ។ ទៅដល់អនុវិទ្យាល័យនិងវិទ្យាល័យ ចាប់ពីថ្នាក់ទី ៦ ដល់ថ្នាក់ទី ១២ កិច្ចការសាលាស្ទើរតែទាំងអស់ ទាំងលំហាត់ក្នុងថ្នាក់ និងក្រៅថ្នាក់ (Homeworks) គឺប្រព្រឹត្តិទៅតាមរយៈថេបឡិត ។ ដូច្នេះ ការយល់ដឹងអំពីរបៀបប្រើប្រាស់ថេបឡិតច្បាស់លាស់ វានឹងជួយសម្រួលដល់ការរៀនសូត្ររបស់ក្មេងច្រើនណាស់ ។ ឯការឃាឃាំងមិនឲ្យក្មេងប្រើថេបឡិត ដើម្បីការពារកុំឲ្យខូចភ្នែកនោះ វាប្រហែលជាមិនចាំបាច់ទេ ។ កម្មវិធីនិងការប្រើឧបករណ៍ដើម្បីសិក្សានាសម័យទំនើបនេះ វានឹងបញ្ជាក់ (Determine) អំពីផលវិបាកពន្លឺភ្នែក មិនយូរមិនឆាប់ឡើយ ។ មុននឹងបញ្ចប់អត្ថបទនេះ ខ្ញុំសូមលើកយកបទពិសោធផ្ទាល់ខ្លួនមួយមកឡកឡាយឲ្យសប្បាយដួងចៃទាំងអស់គ្នា ។ កាលខ្ញុំរៀនវាយអង្គុលីលេខនិងប្រើកំព្យូទ័រនាគ្រាដំបូងនៅឆ្នាំ ១៩៩០ ខ្ញុំឡេឡឺដូចត្រីជាប់ក្នុងលប ។ អត់ដឹងថាអ្វីជាអ្វីឡើយ ។ បើកុំតែបានក្មេងស្រីវៃឆ្លាតម្នាក់ជួយបង្ហាត់បង្ហាញខ្ញុំ ខ្ញុំមិនដឹងជាទៅភ្លឺឯណាទេ ។ បទពិសោធនោះ វាតាមលងខ្ញុំរហូតដល់សព្វថ្ងៃ ៕