ចំណីខួរក្បាល

ផលវិបាក ហ៊ុន ម៉ាណែត ថ្មីៗនេះ ប្រទេសកម្ពុជាបានរៀបចំប្តូរក្បាលម៉ាសុីនដឹកនាំប្រទេសមិនច្រឡំនឹងគេមួយ ។ ខ្ញុំប្រើពាក្យ "មិនច្រឡំនឹងគេ" ពីព្រោះនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រដឹកនាំប្រទេសនៃមនុស្សជាតិ មិនដែលមានប្រទេសណាមួយអនុវត្តិការផ្ទេរអំណាចដូចស្រុកខ្មែរ ដែលទើបនឹងប្រព្រឹត្តិទៅថ្មីៗនេះឡើយ ។ វាជាការរៀបចំផលិតការដឹកនាំប្រទេស ដែលហាក់ដូចជាយោងតាមពាក្យស្លោក "ខ្មែរអាចធ្វើបាន" ។ ដើម្បីមានសិទ្ធិដឹកនាំប្រទេសប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព មិនថានៅក្នុងរបបកុម្មុយនីស្ត រាជាធិបតេយ្យ ឬប្រជាធិបតេយ្យឡើយ ស្តេច ប្រធានាធិបតី ឬនាយករដ្ឋមន្ត្រី ត្រូវមានកត្តាដ៏សំខាន់មួយដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថា Mandate (អំណាចប្រតិភូ) ។ អំណាចប្រតិភូនេះ បើនៅក្នុងប្រទេសដែលអនុវត្តិលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដ គឺកើតចេញអំពីការបោះឆ្នោតដោយសេរី ។ នៅក្នុងប្រទេសកម្មុយនីស្ត វាកើតចេញអំពីសមាជផ្ទៃក្នុងបក្ស ។ នៅក្នុងប្រទេសរាជាធិបតេយ្យ វាកើតចេញអំពីការផ្ទេររាជ្យពីឪពុក ឬម្តាយទៅកូន ។ នៅក្នុងប្រទេសផ្តាច់ការអានាធិបតេយ្យ (Oligarchic Democracy) គ្មានរូបមន្តជាក់លាក់ទេ ។ របៀបគ្រុបគ្រងប្រទេសចុងក្រោយនេះ គឺជាអ្វីដែលកម្ពុជាកំពុងអនុវត្តិ ។ ការផ្ទេរអំណាចពីឪពុកទៅកូនរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីនិងរដ្ឋមន្ត្រីប្រមាណជា ៣០ក្រសួងដែលកម្ពុជាទើបនឹងអនុវត្តិនាពេលថ្មីៗនេះ គឺជាការធ្វើប្រតិភូអំណាច (Delegated Power) ដែលមានពាក្យ៖ "របៀបដឹកនាំឆ្ពោះទៅរកការបរាជ័យ" សរសេរនៅលើបដាស្វាគមន៍ទុកជាមុនរួចហើយ ។ ក្នុងនាមជាអតីតនិស្សិតរដ្ឋបាលមួយរូប ខ្ញុំហ៊ានអះអាងថា ទោះបីទៅរៀនមន្តវិជ្ជាការដឹកនាំប្រទេសដល់ឋានទេវតា ឬមានប្រាជ្ញាដូចព្រះមហោសថក៏ដោយ ក៏គ្មានមេដឹកនាំណាអាចគ្រុបគ្រងបង្គាប់បញ្ជារដ្ឋាភិបាលរបៀបអាយ៉ងនេះបានទេ ។ នាយករដ្ឋមន្ត្រីមានអ្នកទាញខ្សែអាយ៉ងមួយនៅពីក្រោយ ។ រដ្ឋមន្ត្រីស្ទើរតែទាំងអស់ សុទ្ធតែមានអ្នកទាញខ្សែញាក់នៅពីក្រោយខ្នងគ្រប់ៗគ្នាផងដែរ ។ ផ្ទុយអំពីអាយ៉ងនៅក្នុងល្ខោនស្បែក ដែលគេអាចទាញវាឲ្យងាកទៅឆ្វេង ឬស្តាំ បានតាមអំពើចិត្ត អាយ៉ងដែលស្ថិតនៅក្រោមបញ្ជាការរបស់លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត សុទ្ធតែជាមនុស្សមានវិញ្ញាណ ។ វាមិនប្រាកដថា ងាកទៅឆ្វេង ឬក៏ស្តាំ តាមខ្សែញាក់បញ្ជាឡើយ ។ ឧទាហរណ៍សេណារីយោមួយ ។ ឧបមាថា លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ចង់ដកឬក៏ផ្លាស់ប្តូរតួនាទីរបស់រដ្ឋមន្ត្រីក្រោមឱវាទណាមួយ ដែលអសមត្ថភាពឬប្រព្រឹត្តិកំហុស គាត់ចាំបាច់ត្រូវតែឆ្លងយោបល់ជាមួយនឹងឪពុកគាត់ ។ ឪពុកគាត់ត្រូវពិគ្រោះយោបល់ជាមួយនឹងឪពុករបស់មន្ត្រីនោះ ។ ឪពុករបស់មន្ត្រីនោះត្រូវសួរនាំរកខុសត្រូវពិគ្រោះយោបល់ជាមួយនឹងកូនរបស់ខ្លួន ។ ចម្លើយនិងលទ្ធផលដែលវិលត្រឡប់មកវិញ យើងអាចដឹងជាមុនរួចស្រេច ។ ការឡើងកាន់កិច្ចការក្រសួងដំបូងៗ នរណាក៏ដូចនរណាដែរ រមែងប្រព្រឹត្តិកំហុស ដ្បិតមិនទាន់មានបទពិសោធគ្រប់គ្រាន់ ។ ដូច្នេះ ចាំបាច់ត្រូវតែទុកឱកាសឲ្យបុគ្គលកែតម្រូវ និងបង្ហាញសមត្ថភាពមួយរយៈសិន ។ ឱកាសកែតម្រូវនេះ គឺត្រូវការពេលវេលាមិនតិចជាងមួយអាណតិទេ ។ ផ្ទុយអំពីអ្នកដឹកនាំប្រទេសនានានៅក្នុងពិភពលោក ដែលអាចជ្រើសរើសមន្ត្រីក្រោមឱវាទដោយខ្លួនឯង មន្ត្រីដែលធ្វើកិច្ចការក្រោមឱវាទលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ត្រូវបានគេជ្រើសរើសជំនួសគាត់ ។ ក្រៅអំពីរដ្ឋមន្ត្រី ៣០ផ្លាយនាក់ នៅមានទីប្រឹក្សាដែលមកតាមខ្សែមន្ត្រីទាំងនោះ រាប់រយនាក់ថែមទៀត ។ កុំថាឡើយដល់ដកឬប្តូរតួនាទីរបស់រដ្ឋមន្ត្រី សូម្បីតែដកទីប្រឹក្សាក៏ប្រឈមនឹងឧបស័គ្គជាច្រើនផងដែរ ។ នៅក្នុងប្រព័ន្ធដឹកនាំនៃរបបផ្តាច់ការដូចកម្ពុជា មានពាក្យមួយឃ្លាដែលពោលថា៖ "មុននឹងវាយឆ្កែ ត្រូវសម្លឹងមើលម្ចាស់ជាមុនសិន" ។ អ្នកកាន់អំណាចដែលខ្សត់អំណាចប្រតិភូ គឺស្មើនឹងអ្នកកាន់អំណាច ដែលគ្មានអំណាច ។ អំណាចដែលមានតែនៅលើក្រដាស តែយើងគ្មានលទ្ធភាពនឹងប្រើប្រាស់ (Unable to enforce) គឹមិនខុសអំពីរូបខ្លាក្រដាសដែលគេយកទៅបិទនៅលើជញ្ជាំងទេ ។ ខណៈនេះ អ្វីៗស្ថិតនៅក្នុងសភាពចាប់ផ្តើមនៅឡើយ ។ លទ្ធផលយ៉ាងណាៗ គឺយើងត្រូវរង់ចាំប្រាំឆ្នាំទៅមុខទៀត ទើបអាចដឹងពិតប្រាកដ ។ ឆ្លៀតឱកាសនេះ ស្មេរក៏សូមអធ្យាស្រ័យពីសំណាក់មិត្តអ្នកអាន មេត្តាកុំវិនិច្ឆ័យ (Draw conclusion) ការដឹកនាំរបស់លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ដោយផ្អែកលើអត្ថបទនេះ ។ វាគ្រាន់តែជាការវិភាគវែកញែក ដែលផ្អែកលើចំណេះដឹងផ្នែករដ្ឋាភិបាលតែប៉ុណ្ណោះ ៕