ចំណីខួរក្បាល

និទានទំពាំង ខ្ញុំជាមនុស្សពូកែទើស ជាពិសេសជាមួយនឹងភាវអយុត្តិធម៌នៅក្នុងសង្គម និងទង្វើដែលប្រាសចាកសុជីវធម៌ ។ រឿងចោរលួចទំពាំងដែលបង្កឲ្យមានកោឡាហលនៅក្នុងចំណោមពលរដ្ឋខ្មែរអស់រយៈពេលប្រមាណជាមួយអាទិត្យកន្លងទៅនេះ គឺជាប្រភេទរឿងដែលធ្វើឲ្យខ្ញុំទើសក្បាល ។ ការលើកយកព្រឹត្តិការណ៍ ឬប្រការដែលកន្លងហួសទៅហើយនេះ មកពិភាក្សាឡើងវិញ ខ្ញុំគ្មានចេតនាយកព្រនង់ទៅសំពងសេះដែលងាប់ហើយនេះទេ (Beating on the dead horse) ។ ខ្ញុំគ្រាន់តែចង់យកខ្មោចវាទៅបូជា ដើម្បីឲ្យមនុស្សដែលមានសទ្ធាចូលចាប់មគ្គផល ។ នៅក្នុងនិទានចោរលួចទំពាំងនេះ ខ្ញុំសូមមិននិយាយបកស្រាយអំពីច្បាប់ទេ គឺផ្តោតតែទៅលើប្រការមួយដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថា៖ Social Norms (បែបបទនៃការរស់នៅ) ។ ពាក្យ Norm មិនដឹងភាសាខ្មែរប្រែថាដូចម្តេចឲ្យត្រឹមត្រូវតាមបច្ចេកទេសទេ ។ ខ្ញុំសម្រេចយកពាក្យ "បែបបទ" មកប្រើដ្បិតវាសាមញ្ញងាយយល់ ។ នៅក្នុងបែបបទនៃការរស់នៅជាលក្ខណៈសាកល មនុស្សលោកបានកំណត់យកកត្តាមួយជាធំគឺ សុជីវធម៌ ។ សុជីវធម៌កើតមាននៅក្នុងសង្គមមនុស្សមុនពេលដែលមនុស្សចេះបង្កើតច្បាប់ ។ បើគិតឲ្យល្អិតបន្តិច ច្បាប់ផងទាំងពួងគឺមានឫសគល់ចេញមកអំពីសុជីវធម៌នេះឯង ។ គួរពន្យល់ពាក្យ សុជីវធម៌ បន្តិចផងចុះដើម្បីបំភ្លឺផ្លូវ ។ សុ មានន័យថា ល្អ ត្រឹមត្រូវ ។ ជីវៈ មានន័យថា ជីវិត ។ ធម៌ សំដៅដល់ ធម្មជាតិ ឬសភាវៈទ្រទ្រង់ ។ ជារួម សុជីវធម៌ គឺធម្មជាតិនៃការស់នៅល្អត្រឹមត្រូវ ។ មនុស្សគឺជាប្រភេទសត្វដែលរស់នៅពឹងផ្អែកលើគ្នាទៅវិញទៅមក៖ ពីមនុស្សម្នាក់ ទៅ មនុស្សម្នាក់ទៀត ។ ពីក្រុមមួយទៅក្រុមមួយ រហូតទៅដល់ ពីជាតិសាសន៍មួយ ទៅជាតិសាសន៍មួយទៀត ។ តាំងតែពីដើមរៀងមក មនុស្សទាំងអស់យកសុជីវធម៌ជាគោលនៅក្នុងទំនាក់ទំនងរវាងគ្នានិងគ្នា ។ នៅក្នុងទំនាក់ទំនងសុជីវធម៌រស់នៅនេះ គ្មានអ្វីសាំញ៉ាំទេគឺ៖ មិនប្រព្រឹត្តិអ្វីទៅលើអ្នកដទៃ ខណៈយើងមិនចង់ ឬមិនអនុញាតិឲ្យអ្នកដទៃប្រព្រឹត្តិប្រការនោះមកលើខ្លួនយើង ។ ឧទាហរណ៍៖ មិនលួចទ្រព្យរបស់អ្នកដទៃ ឬមិនរុកគួនរំលាយបក្សនយោបាយដទៃ ខណៈយើងមិនចង់ឲ្យបក្សដទៃរុកគួនរំលាយបក្សរបស់យើង ។ តាំងតែពីបុរមបុរាណមក មនុស្សកំណត់សុជីវធម៌ដោយភាវៈ ត្រឹមត្រូវ និង មិនត្រឹមត្រូវ ។ ជញ្ជីងសម្រាប់ថ្លឹងភាវផ្ទុយគ្នាទាំងពីនេះគឺ យុត្តិធម៌ ។ ដោយហេតុតែសុជីវធម៌ពាក់ព័ន្ធនឹងទំនាក់ទំនងរវាងមនុស្សនៅក្នុងសង្គមដែលផ្គុំបង្កើតឡើងដោយមនោសច្ចេតនា មនុស្សយកគោលការណ៍អប់រំមកធ្វើជាគោលដើម្បីកែតម្រូវកំហុសឆ្គងនានា ។ នៅក្នុងរូបធាតុអប់រំនេះមានតក្តាសាមញ្ញពីរគឺ៖ ស្រឡាញ់ និង ស្អប់ខ្ពើម ។ អ្វីដែលជាភាវៈត្រឹមត្រូវគឺ ស្រឡាញ់និងយកមកអោបក្រសោបអនុវត្តិ ។ អ្វីដែលមិនត្រឹមត្រូវគឺ ស្អប់ខ្ពើមមិនយកខ្លួនបៀប ។ សូម្បីតែបុគ្គលដែលប្រព្រឹត្តិអំពើមិនត្រឹមត្រូវក៏មិនត្រូវយកខ្លួនទៅបៀតឡើយ ។ និយាយឲ្យខ្លី អ្វីៗនៅក្នុងសុជីវធម៌គឺសាមញ្ញពន់ពេកណាស់ ។ មនុស្សមិនចេះ ក ខ នខ្វាក់អ្វីក៏អាចយល់បានដែរ ។ និយាយអំពីចោរកម្មទំពាំងវិញម្តង ។ អំពើចោរកម្មជាប្រការមិនត្រឹមត្រូវមួយដែលត្រូវបានហាមឃាត់ និងស្អប់ខ្ពើមជាលក្ខណៈសាកលគ្រប់សង្គមជាតិសាសន៍ទាំងអស់ ។ នៅក្នុងសង្គមខ្មែរ ប្រការនេះគឺស្ថិតនៅក្នុងសីលប្រាំ ។ គួរកត់សម្គាល់ថា ភាវៈស្អប់ខ្ពើមទង្វើមិនត្រឹមត្រូវ គឺមានកម្រិតទាបខ្ពស់ដូចនៅក្នុងក្រមបវេណីដែរ ។ ដូច្នេះ នៅក្នុងរឿងចោរកម្មទំពាំងដែលបានកន្លងទៅថ្មីៗនេះ មានទង្វើដែលគួរឲ្យស្អប់ខ្ពើមចំនួនបួនកម្រិត ដែលខ្ញុំនឹងបកស្រាយដូចតទៅ៖ ១) លួចទំពាំគឺជាទង្វើដែលគួរឲ្យស្អប់ទាបជាងគេបំផុត ។ ២) ចាប់បង្ខំចោរឲ្យដើរតួបង្ហាញសកម្មភាពសាឡើងវិញ រួចហើយថតបង្ហោះទង្វើនោះឲ្យពិភពលោកបានឃើញនិងដឹងឮគឺជាទង្វើដែលគួរឲ្យស្អប់លើសអំពើចោរកម្មមួយកម្រិត ។ មនុស្សគ្រប់ៗរូប មិនថាជាចោរ ឬក៏ជាជនផ្តាច់ការទេ មានអភ័យឯកសិទ្ធិមួយដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថា៖ Dignity (កិត្តិយស) ។ អ្វីដែលម្ចាស់ទំពាំងប្រព្រឹត្តិទៅលើចោរលួចទំពាំង គឺស្មើនឹងពិឃាតកិត្តិយស (Character assasination) ។ ចោរនោះនៅរស់តែរូបទេ ។ តែកិត្តិយសគាត់ស្លាប់បាត់ទៅហើយ ។ ជីវិតរបៀបនេះ វេទនាជាងស្លាប់រាប់រយដង ។ ៣) ជេរត្មះតេះដៀលចោរនិងម្ចាស់ទំពាំងដោយប្រការផ្សេងៗ គឺជាទង្វើគួរឲ្យស្អប់ខ្ពើមកម្រិតទីបី ។ ទង្វើនេះ ថ្វីដ្បិតតែប្រព្រឹត្តិដោយវាចានិងចិត្ត តែមានឫទ្ធិខ្ពស់ព្រោះវាបង្កឲ្យមាន ឬជាស្ពានឆ្លងទៅកាន់ទង្វើទីបួន ។ ខ្ញុំដឹងថាវាជាសិទ្ធិបញ្ចេញមតិ ។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅពេលដែលមតិដែលយើងបញ្ចេញពាក់ព័ន្ធនឹងទង្វើដែលយើងស្អប់ខ្ពើមនោះ អាចបង្កឲ្យមានទង្វើស្អប់ខ្ពើមរឹតតែខ្ពស់ឡើង យើងមិនគួរបញ្ចេញវាមកទេ ។ ទង្វើនេះ គឺមិនខុសអំពីយកប្រេងសាំងទៅជះលើអណ្តាតភ្លើងដែលកំពុងតែឆេះនោះឡើយ ។ សុ ចិ បុ លិ គឺជាប្រតិកម្មដ៏ល្អជាទីបំផុតក្នុងការឆ្លើយតបទៅនឹងទង្វើរបស់ចោរនិងម្ចាស់ទំពាំង ។ ៤) ទង្វើដែលគួរឲ្យស្អប់ខ្ពើមដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ជាទីបំផុត (Repulsive) នៅក្នុងករណីចោរកម្មទំពាំងនេះ គឺការយកប្រាក់កាក់និងសម្ភារៈផ្សេងៗទៅផ្គត់ផ្គង់ចោរ ។ ខ្ញុំដឹងថាវាជាទង្វើឆ្លើយតបទៅនឹងការអាណិតអាសូ ឬក៏ដើម្បីតោងកាលីបចោរស្វែងរកលាភសការ ។ ក៏ប៉ុន្តែ នេះគឺជាទង្វើស្អប់អាចម៍យកអាចម៍មកកាន់ក្នុងដៃ ។ ខ្ញុំមិនបាច់បកស្រាយឲ្យវែងទេ ។ អ្នកដែលមិនទាន់យល់ ឬមិនព្រមយល់ អាចជុះអាចម៍ហើយរើសយកវាមកកាន់ក្នុងដៃសាកមើលទៅ ។ ឈ្មោះថាចោរ ទោះបីលួចទំពាំងបីពន្លកក្តី លួចសិទ្ធិសេរីភាពគេអស់មួយនគរក្តី សុទ្ធតែជាទង្វើគួរឲ្យស្អប់ខ្ពើម ។ ការនិយាយអះអាងថា ចោរលួចទំពាំងដោយសារតែគាត់ខ្វះខាតចំណីអាហារ គឺប្រៀបបាននឹងជឿជាក់ថាជនផ្តាច់ការខ្វះខាតសេរីភាព ។ ពាក់ព័ន្ធនឹងប្រការនេះ ខ្ញុំសូមអះអាងដោយឥតសង្កាថា៖ នៅក្រោមមេឃលើដី គ្មាននរណាម្នាក់សម្បូណ៌សិទ្ធិសេរីភាពជាងជនផ្តាច់ការឡើយ ។ សម្មាសម្ពុទ្ធោ! ថាសរសេរបកស្រាយរឿងចោរលួចទំពាំង បែរជាភាន់ភាំងទៅបើករបាំងវាំងននជនផ្តាច់ការឯណាឯនោះឆ្កុយទៅវិញ ។ ស្មេរខ្ញុំនេះពិតជាចិត្តរាយមាយមែន! ឯរឿងដឹកយកខ្មោចសេះទៅបូជានៅទីប៉ាឆា ក៏ដូចគ្នាទៀត ។ មិនយកទៅទីប៉ាឆា បែរជាវែះវៀរទៅវាក់នឹងមាត់ទឹកឯនោះវិញ ។ និយាយអំពីដឹកសេះទៅកាន់មាត់ទឹក នឹកឃើញសុភាសិតអង់គ្លេសមួយដែលនិយាយថា៖ You can lead the horse to water; but you cannot make it drink (អ្នកអាចដឹកសេះឲ្យចុះផឹកទឹក ប៉ុន្តែអ្នកមិនអាចបង្ខំឲ្យវាផឹកទឹកទេ) ។ សូមឈប់ត្រឹមនេះចុះ ។ អ្នកដែលយល់ថា អត្ថបទនេះសរសេរមិនទាន់ចប់ អាចអានបន្តតាមចិត្តចង់ ៕ អរគុណ!