ចំណីខួរក្បាល

អេះសេ និង អេះសិរ មានរឿងមួយដំណាលថា នារីខ្មែរម្នាក់បានទៅបន្តការសិក្សាយកមហាបរិញ្ញាប័ត្រនៅស្រុកបារាំង ។ ពេលត្រឡប់មកស្រុកខ្មែរវិញ ម្តាយនាងរៀបចំស្លម្ជូរគ្រឿងឲ្យនាងញ៉ាំ ដើម្បីទទួលអបអរការវិលមកកាន់មាតុភូមិរបស់នាង ។ ពេលម្តាយនាងកំពុងស្ល នាងក៏ចូលទៅកន្លែងដាំស្លដើម្បីជួយបង់គ្រឿងគ្រៅម្តាយនាង ។ ក្លិនប្រហុក ខ្ជាយ និង គល់ស្លឹកគ្រៃ ធ្វើឲ្យនាងស្រក់ទឹកមាត់ដ្បិតខានញ៉ាំសម្លម្ជូរគ្រឿងយូរហើយ ។ នាងឈ្ងោកមុខក្បែរឆ្នាំងសម្លដើម្បីស្រូបយកក្លិនដ៏ឈ្ងុយឈ្ងប់នោះ ហើយក៏និយាយទៅកាន់ម្តាយថា៖ "ម៉ែៗ! ហុចវែកមកឲ្យខ្ញុំ ។ ខ្ញុំសុំអេះសិរបន្តិចមើល" ។ ម្តាយនាងបើកភ្នែកធំៗដោយអាការភ្ញាក់ផ្អើល ។ គាត់ហុចវែកទៅឲ្យកូនស្រីហើយលួចនិយាយខ្សឹបៗក្នុងពោះតែម្នាក់ឯងថា៖ "យីអើមីនេះ! កាលពីដើមមិញវាប្រើតែម្រាមដៃដើម្បីអេះ ។ ដល់បានទៅរៀននៅស្រុកបារាំង វាបែកគំនិតទៅប្រើវែកឯណាឯណោះឆ្កុយទៅ" ។ អេះសិរ ឬអេះក្បាល គឺជាការភាន់ច្រឡំរវាងម្តាយនិងកូន ។ អ្វីដែលជាកត្តាសំខាន់នៅទីនេះគឺពាក្យ Essay (អានថាអេះសេ) ឬ Essais ជាភាសាបារាំងដែលនាងក្រមុំនិយមភាសាបរទេសយកមកនិយាយជាមួយម្តាយ ។ ពាក្យនេះ បើនិយាយក្នុងន័យដាំស្លមានន័យថា ភ្លក្សរសជាតិសាក លមើល ។ ប៉ុន្តែ ជាទូទៅគេប្រើពាក្យ Essay នេះតែនៅក្នុងការសរសេរអត្ថបទវិចារណកថា ឬពិចារណាប៉ុណ្ណោះ ។ នៅក្នុងកាលៈទេសៈដទៃ គេមិនសូវប្រើពាក្យនេះទេ ។ បច្ចុប្បន្ន ខ្ញុំឃើញអ្នកសិក្សាខ្មែរជាច្រើនបកប្រែពាក្យ Essay or Essais ថា៖ សិក្សាសាកល្បង ឬ សាកល្បងវិភាគ ។ល។ និង ។ល។ ការប្រើពាក្យ "សាកល្បង" នៅទីនេះ វាហាក់ដូចជាចាស់គំរិលបន្តិចហើយ ។ កាលរៀននៅសាកលវិទ្យាល័យ ខ្ញុំសរសេរអត្ថបទ អេះសេ ស្ទើរតែរាល់ខែ ជាពិសេសនៅក្នុងការសិក្សាផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ និង អក្សរសាស្ត្រ ឬសង្គមសាស្ត្រ ។ ផ្អែកលើបទពិសោធផ្ទាល់ខ្លួនជាមួយនឹងការសរសេរអត្ថបទ អេះសេ ទាំងនោះ វាមិនមែនជាកិច្ចការសាកល្បងឡើយ ។ អត្ថបទនីមួយៗ ត្រូវឆ្លងកាត់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវ វិភាគ និង ពិចារណាល្អិតល្អន់ស្ទើរតែដូចនិក្ខេបទ ។ នៅសតវត្សទី ១៧ និង ១៨ ស្មេរវិចារណកថាមួយចំនួន (Essayists) ចាត់ទុកសំណេរ (Essay) ថាជាការសាកល្បងវិភាគនិងពិភាក្សាអំពីមុខវិជ្ជា ឬវិបាកអ្វីមួយ ។ ប៉ុន្តែ មកដល់សតវត្សទី ១៩ ២០ និង ២១ នេះ សំណេរ អេះសេ បានវិវឌ្ឍចេញពីភាវសាកល្បងមកចាប់យករូបរាងថ្មីមួយ ដែលមានភាពប្រាកដនិយមក្នុងមុខងារអប់រំផង និងបណ្តុះបញ្ចុះបញ្ចូលមនុស្សឲ្យលុះក្នុងមនោគមវិជ្ជាផង ។ សំណេរ អេះសេ ដ៏ល្បីល្បាញបំផុតគឺអត្ថបទកាសែតសហព័ន្ធ (The Federalist Papers) ដែលនិពន្ធដោយអ្នកនយោបាយអាមេរិកាំងពីរបីរូបនៅសតវត្សទី ១៩ ។ ថ្វីដ្បិតតែស្មេរ អេះសេ ទាំងនោះមិនបញ្ចេញឈ្មោះឲ្យនរណាស្កាល់ក៏ដោយ ក៏អ្នកស្រាវជ្រាវជឿជាក់ថា វាជាស្នាដៃរបស់សមាជិកតាក់តែងរដ្ឋធម្មនុញ្ញអាមេរិកាំងបី ឬបួនរូប ដែលព្យាយាមបញ្ចុះបញ្ចូលសមាជិកដទៃនិងមហាជន ឲ្យគាំទ្រទិដ្ឋិរបស់ខ្លួន ។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលសហរដ្ឋអាមេរិកប្រើសព្វថ្ងៃ គឺឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីទិដ្ឋិនៅក្នុងសំណេរ អេះសេ ទាំងនោះ ។ បច្ចុប្បន្ននេះ សំណេរ អេះសេ ទាំងនោះត្រូវបានគេប្រមូលបោះពុម្ពនៅក្នុងសៀវភៅមួយ សម្រាប់អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវជាវយកទៅវិភាគ ។ កាលរៀនវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយប្រមាណជា ៣០ឆ្នាំ មុន ខ្ញុំក៏ធ្លាប់មានសៀវភៅប្រជុំអត្ថបទ អេះសេ នោះមួយដែរ ។ វិលទៅពិចារណាអំពីការបកប្រែពាក្យ Essay or Essais ជាភាសាខ្មែរវិញម្តង ។ អត្ថន័យនៃពាក្យ Essay/Essais នេះ គឺមិនខុសអំពីពាក្យ អេះសិរ និង អេះក្បាល នៅក្នុងភាសាខ្មែរឡើយ ។ ថ្វីដ្បិតតែពាក្យអេះសិរនិងអេះក្បាលមានន័យតែមួយ ក៏ប៉ុន្តែបើយើងពិនិត្យឲ្យមធ្យ័ត ពាក្យអេះសិរ មានន័យទូលំទូលាយជាង អេះក្បាល ។ ឧទាហរណ៍ បើយើងអេះក្បាលមាន់ យើងនឹងអេះប៉ះសាច់មួយដុំនៅលើក្បាលនោះ ដែលមានឈ្មោះថា សិរ ដែរ ។ អាចមានករណី សិរ ផ្សេងទៀត ក៏ប៉ុន្តែអ្វីដែលជាវិបាកនៅទីនេះ គឺការបកប្រែពាក្យ Essay/Essais ជាភាសាខ្មែរឲ្យបានត្រឹមត្រូវទៅតាមការវិវឌ្ឍរបស់វា ។ ថ្មីៗនេះ ខ្ញុំឃើញមិត្តក្នុងហ្វេសប៊ុកម្នាក់បង្ហោះពាក្យ អភិប្រាយ ដែលជាការបកស្រាយនៃពាក្យ Essay or Essais ។ ខ្ញុំគិតថា ការប្រើពាក្យ អភិប្រាយ មកអធិប្បាយពាក្យ Essay/Essais គឺមានភាពត្រឹមត្រូវទៅតាមកាលវេលា ដ្បិតអត្ថបទ អភិប្រាយ (Essay) នាបច្ចុប្បន្នកាលនេះ មិនមែនជាការសាកល្បងសិក្សាទេ ។ វាជាការសិក្សាពិចារណាប្រកបដោយភាពប្រាកដនិយម ៕