ចំណីខួរក្បាល

ខ្ញុំព្រួយ ពេលឃើញពលរដ្ឋខ្មែរប្រើអំពើរហឹង្សា វាយតប់ ឬបាញ់សម្លាប់គ្នាដូចសត្វតេរិច្ឆាន ខ្ញុំមានអារម្មណ៍រន្ធត់ក្នុងចិត្តណាស់ ។ ករណីអាជ្ញាធរប្រើអាវុធបាញ់រះលើបាតុករនៅខេត្ត ក្រចេះ និង ការវាយដំច្រំធាក់លើអ្នកបើងបររថយន្តម្នាក់កណ្តាលទីក្រុង ភ្នំពេញ កាលពីពេលថ្មីៗនេះ វាគឺជាសញ្ញាមួយដែលធ្វើឲ្យខ្ញុំព្រួយជាទីបំផុត ។ ទាំងអាជ្ញាធរ ទាំងពលរដ្ឋសាមញ ហាក់ដូចជាមិនទុកច្បាប់នៅក្នុងកែវភ្នែកទេ ។ សម្រាប់ពួកគេ ច្បាប់គឺគ្រាន់តែជាតួអក្សរសរសេរនៅលើក្រដាសតែប៉ុណ្ណោះ ។ នៅពេលដែលអាជ្ញាធរនិងពលរដ្ឋលែងប្រើឬគោរពច្បាប់ ឬនិយាយមួយបែបផ្សេងទៀតថា៖ គោរពឬអនុវត្តច្បាប់មិនស្របតាមបែបបទ ភាពអនាធិបតេយ្យនៃសង្គមនឹងរីកលូតលាស់ដុះដាលរាលពេញពាសចៀសមិនរួច ។ អនាធិបតេយ្យសង្គម មិនអាចកើតឡើងដោយឯកឯងនោះទេ ។ វាត្រូវការរូបធាតុជាច្រើនដើម្បីបណ្តុះនិងទ្រទ្រង់វាឲ្យមានជីវិតលូតលាស់ធំធាត់បាន មិនខុសអ្វីអំពីកូនរុក្ខជាតិដែលត្រូវការ ដី ទឹក ខ្យល់ និងពន្លឺថ្ងៃដើម្បីលូតលាស់នោះទេ ។ តើកត្តាអ្វីខ្លះដែលធ្វើឲ្យសង្គមមួយធ្លាក់ចូលទៅក្នុងភាពអនាធិបតេយ្យ? បើនិយាយពីកត្តានោះគឺរាប់មិនអស់ទេ ប៉ុន្តែកត្តាធំបំផុតគឺមានពីរ(២) ។ ទីមួយ អយុត្តិធម៌សង្គម និងទីពីរ ភាពទាល់ច្រក ។ អយុត្តិធម៌នៅក្នុងសង្គមជាធាតុផ្សំដ៏ធំបំផុតសម្រាប់ដុតបង្កាត់ឲ្យមានភ្លើងអនាធិបតេយ្យ ។ អ្នកសិក្សាច្បាប់ឬប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ ជាទូទៅតែងប្រទះរូបមនុស្សមានកំណាត់ចងគ្លំភ្នែកជិតនិងកាន់ដងជញ្ជីងដែលតំណាងឲ្យតុល្យភាព និងការមើលមិនឃើញនូវអំណាចនិងទ្រព្យធនបុណ្យស័ក្តិនានារបស់ជនានុជនដែលមានខ្លួននៅចំពោះមុខច្បាប់ ។ និយាយឲ្យខ្លី ស្តីឲ្យងាយយល់ គឺថា៖ ច្បាប់គ្មានភ្នែកទេ ។ ក៏បុ៉ន្តែ នៅពេលដែលអ្នកអនុវត្តច្បាប់ (អាជ្ញធរ) យកគ្រាប់ភ្នែកទៅបំពាក់ឲ្យច្បាប់ ដែលនាំឲ្យការអនុវត្តន៍ច្បាប់មាននិយាម ឬស្តង់ដារ ពីរ វាមិនខុសអ្វីអំពីយកទឹកទៅស្រោចលើគ្រាប់ពូជអនាធិបតេយ្យឲ្យលូតលាស់ដុះធំឡើងឡើយ ។ ដ្បិតអី ច្បាប់ដែលមានភ្នែក រមែងញែកការអនុវត្តន៍ច្បាប់ឲ្យលម្អៀងទៅរកតែអ្នកមានអំណាចទ្រព្យធនបុណ្យស័ក្តិ ។ អ្នកដែលខ្សត់អំណាចទ្រព្យធន គឺរង់ចាំតែចាញ់ និងទទួលនូវក្តីវិនាសហិនហោចជាប្រចាំ ។ ភាពទាល់ច្រក គឺសំដៅលើកង្វះឱកាស (Lack of Opportunity) ក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍ ក៏ដូចជាការស្វែងរកសុភមង្គលផ្តល់ឲ្យជីវិត ដែលយើងហៅឲ្យខ្លីថា៖ សិទ្ធិ ។ នៅពេលដែលសិទ្ធិបុគ្គលត្រូវបានគេជិះជាន់ ឬបំពានយក គួបផ្សំនឹងការបាត់បង់យុត្តិធម៌នៅក្នុងសង្គម អ្វីដែលនៅសេសសល់គឺ យំ ។ យើងដឹងហើយថា មនុស្សទាល់ច្រកទើបយំ ។ យំមានពីរប្រភេទ គឺយំស្រក់ទឹកភ្នែក និងយំមិនស្រក់ទឹកភ្នែកដែលយើងអាចហៅថា យំក្នុងចិត្ត ។ តើមានមនុស្សប៉ុន្មាននាក់នៅស្រុកខ្មែរ ដែលកំពុងតែយំនៅក្នុងចិត្ត? គ្មានអ្នកណាដឹងទេ ។ ប៉ុន្តែ នៅពេលពួកគេបញ្ចេញកំហឹង តាមរយៈសន្លឹកឆ្នោតក្តី តាមរយៈអំពើហឹង្សាក្តី វាជាសន្ទស្សន៍មួយដែលអាចយកមកគណនាបាន ។ អំពើហឹង្សានិងអនាធិបតេយ្យ គឺជាហានិភ័យមួយដែលសង្គមនីមួយៗមិនអាចមើលរំលង (Neglect) បានឡើយ ។ ហានិភ័យនេះមិនមែនអាចកើតមានតែនៅក្នុងសង្គមខ្មែរនោះទេ សូម្បីតែសហរដ្ឋអាមេរិកដែលជាប្រទេសជឿនលឿនប្រកាន់និតិរដ្ឋយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួនក៏រងគ្រោះដោយសាអំពើហឹង្សាអនាធិបតេយ្យជារឿយៗផងដែរ ។ ឧទាហរណ៍ នៅទសវត្សឆ្នាំ ១៩៩០ មានករណីអំពើហឹង្សាអនាធិបតេយ្យមួយយ៉ាងធំផ្ទុះឡើងនៅទីក្រុង ឡូស អេនជេលេស (Los Angeles) ។ ថ្មីៗនេះ ករណីដូចគ្នាក៏កើតមាននៅទីក្រុង ហ្វឺហ្គូសុន (Ferguson) និង បាល់ទីម័រ (Baltimore) ផងដែរ ។ បើយើងសង្កេតមើលទៅលើករណីអំពើហឹង្សាអនាធិបតេយ្យទាំងបីខាងលើ អ្វីដែលជាធាតុផ្សំផ្គុំឲ្យមានចលនាហឹង្សាមហាជនកើតឡើង គឺអយុត្តិធម៌សង្គមនិងភាពទាល់ច្រក ។ ដើមចមដែលនាំឲ្យកំហឹងមហាជនឆាបឆេះគឺចាប់ផ្តើមពីអំពើឃោរឃៅរបស់អាជ្ញាធរ (Police brutality) ឬការអនុវត្តន៍ច្បាប់លម្អៀង ។ នៅពេលដែលអាជ្ញាធរអនុវត្តច្បាប់មិនត្រឹមត្រូវ វាមិនខុសអ្វីអំពីអាជ្ញាធរប្រព្រឹត្តិបទឧក្រិតនោះទេ ។ អាជ្ញាធរតំណាងឲ្យច្បាប់ ។ នៅពេលដែលអ្នកតំណាងច្បាប់បំពានច្បាប់ តើឲ្យពលរដ្ឋគោរពឬពឹងពាក់លើច្បាប់ដូចម្តេចទៅ? ចំណុចនេះហើយដែលបង្ខំឲ្យពលរដ្ឋយកច្បាប់មកអនុវត្តវិញម្តង ។ នៅក្នុងភាសាអង់គ្លេសគេហៅការអនុវត្តច្បាប់បែបនេះថាៈ Mob justice (យុត្តិធម៌មហាជន) ។ អំពើហឹង្សាឬយុត្តិធម៌មហាជនជាអព្ភូតហេតុមួយ (Phenamenon) ដែលពិបាកការពារនិងគ្រប់គ្រង ។ វាប្រៀបដូចជាកម្មរន្ទះដែលបាញ់បញ្ឆេះភ្លើងព្រៃ ។ នៅពេលដែលមានកត្តាគន្លិះណាមួយកើតឡើង មនុស្សផងទាំងពួងចាប់ផ្តើមប្រមូលផ្តុំធ្វើសកម្មភាពតាមគ្នាជាសភាវៈសត្វក្នុងហ្វូង ។ ថ្វីត្បិតតែវាមិនសូវកើតមានញឹកញាប់នៅក្នុងសង្គមក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែវាគឺជាបញ្ហាដែលអាចធ្វើឲ្យសង្គមមួយរញ្ជួយពីលើដល់ក្រោម ។ អ្វីដែលជាកត្តាគួរឲ្យព្រួយនោះ គឺថា ពលរដ្ឋដែលអស់ជំនឿលើច្បាប់ ឈប់គោរពកោតខ្លាចអ្នកអនុវត្តច្បាប់ រួចហើយចាប់ផ្តើមអនុវត្តច្បាប់ទៅតាមការយល់ឃើញរបស់ខ្លួនវិញម្តង ។ នៅពេលករណីនេះកើតឡើង កម្លាំងនគរបាល កងទ័ព និងអាវុធយុទ្ធភ័ណ្ឌគ្រប់ធន់ ប្រហែលជាលែងមានប្រសិទ្ធភាពក្នុងការទប់ស្កាត់អំពើហឹង្សារបស់មហាជនហើយ ។ ឈាមនឹងហូរ ហូររហូតទាល់តែខ្សោះអស់ពីខ្លួនជនរងគ្រោះ ៕