ពិចារណា

គិតលេងៗ ឧប្បមាថា សហរដ្ឋអាមេរិកនិងសហគមន៍អឺរ៉ុប សម្រេចដាក់ទណ្ឌកម្មរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដោយបញ្ឈប់ការនាំចូលសំលៀកបំពាក់និងស្បែកជើងចូលក្នុងទីផ្សាររបស់គេ តើមានអ្វីអាចកើតឡើង ? ១) ថៅកែរោងចក្រផលិតសំលៀកបំពាក់និងស្បែកជើង ដែលភាគច្រើនបំផុតជាជនជាតិចិន មិនអាចរកទីផ្សារដើម្បីលក់របស់របរដែលរោងចក្រទាំងនោះផលិតទេ ។ ប្រទេសចិន ឥណ្ឌា និងប្រទេសដទៃទៀតនៅក្នុងពីភពលោក មិនមែនជាគោលដៅហើយក៏មិនអាចជំនួសឲ្យអតិថិជនទីផ្សារនៃសហរដ្ឋអាមេរិក និងសហគមន៍អឺរ៉ុបដែរ ។ ២) ខ្សត់អ្នកទិញ រោងចក្រនៅស្រុកខ្មែរនឹងបិទទ្ធារឈប់ដំណើរការម្តងមួយៗ ។ ៣) ពលករជាង ៧០០០០០នាក់នឹងបាត់បង់ការងារជាបន្តបន្ទាប់ផងដែរ ។ ៤) បាត់បង់ការងារ គឺបាត់បង់ប្រាក់ចំណូល ដែលនាំទៅកាន់ការប្រឈមសព្វបែបយ៉ាងនៅក្នុងការរស់នៅ ។ នៅពេលផាសុខភាពជីវិតចាប់ផ្តើមរង្គោះរង្គើ ផាសុខភាពសង្គមក៏ចាប់ផ្តើមរង្គោះរង្គើដែរ ។ ជ្រុងមួយផ្សេងទៀតនៃផលវិបាកពហិការរោងចក្រនេះ គឺមហាមិត្តចិនដែលសន្យាថាចាំជួយរដ្ឋាភិបាលខ្មែរគ្រប់កាលៈទេសៈ ។ ប្រទេសចិនក៏ទទួលផលលាភពីប្រតិបត្តិការរោងចក្រនៅស្រុកខ្មែរដែរ ។ នៅពេលផលលាភនោះត្រូវបានបាត់បង់ ថវិកាមួយចំនួនក៏បាត់បង់ដែរ ។ ដូច្នេះ ចិនចាំបាច់ត្រូវតែបង្វែថវិកាពីកន្លែងផ្សេងមកផ្គត់ផ្គង់តម្រូវការនៅកម្ពុជា ។ នៅក្នុងភាសាអង់គ្លេស មានពាក្យទាក់ទិននឹងនយោបាយអន្តរជាតិមួយម៉ាត់ដែលពោលថា៖ រាលផលិទីក (RealPolitik) ដែលមានន័យថាប្រទេសនិមួយៗគិតអំពីផលប្រយោជន៍ខ្លួនមុនផលប្រយោជន៍ប្រទេសដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្ត ។ ចំណុចមួយនេះ មិនចាំបាច់និយាយក៏អ្នកដឹកនាំប្រទេសគួរយល់ដែរ ។ ចិនសន្យាចាំជួយខ្មែរគ្រប់កាលៈទេសៈ ចិនក៏អាចបោះបង់ចោលខ្មែរគ្រប់កាលៈទសៈដែរនៅពេលដែលប្រទេសគេជួបផលវិបាក ឬក៏ខ្មែរលែងមានផលប្រយោជន៍សម្រាប់គេ ។ កាលពីទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៦០ មានរឿងស្រដៀងគ្នានេះកើតឡើង ដែលតម្រូវឲ្យប្រទេសខ្មែរជ្រើសរើសរវាងជំនួយរបស់ចិននិងអាមេរិក ។ សម្តេចសីហនុ គ្រានោះជ្រើសរើសយកជំនួយនិងទំនាក់ទំនងស្អិតរមួតជាមួយចិន ជាជាងជាមួយអាមេរិក ។ អ្វីដែលកើតឡើងរយៈពេល៣០ឆ្នាំក្រោយមក យើងមិនចាំបាច់និយាយទេ ។ ថ្នាក់ដឹកនាំនៅស្រុកខ្មែរដែលមានវ័យចំណាស់សព្វថ្ងៃ គាត់ដឹងជាក់លាក់ណាស់ ។ ខ្ញុំគ្មានបំណងរិះគន់នរណាម្នាក់អំពីមហន្តរាយនៅស្រុកខ្មែរកាលគ្រាកន្លងទៅនោះទេ គ្រាន់តែចង់គូសបញ្ជាក់ថា មេរៀនប្រវត្តិសាស្ត្រ ទើបតែកន្លងទៅមិនទាន់ស្ងួតទឹកប៊ិកនៅឡើយទេ ។ យើងគប្បីយកមេរៀនចាស់នោះមកវិភាគពិចារណាហើយជ្រើសរើសរកផ្លូវមួយដែលមានសុវត្ដភាពដើម្បីដើរ ។ នយោបាយដឹកនាំប្រទេស មិនដូចការដឹកនាំគ្រួសារទេ ដើរខុសមួយជំហានអាចនាំទុក្ខដល់រាស្ត្រពេញមួយនគរ និងមហន្តរាយដល់ប្រទេសជាតិធ្ងន់ធ្ងរទៀតផង ៕

ធាតុពិតនៃ

បដិវត្តន៍ពណ៌ ខ្ញុំឧស្សាហ៍ឮគេនិយាយអំពីបដិវត្តន៍ពណ៌ ហើយធ្ងល់ថាតើបដិវត្តន៍ពណ៌នេះកើតឡើងនៅពេលណា ព្រោះកន្លងទៅជាងបីទសវត្សរ៍នេះ ខ្ញុំក៏រស់នៅលើពិភពលោកនេះដែរ ប៉ុន្តែ មិនដែលឮឬក៏ដឹងថាមានបដិវត្តន៍ពណ៌កើតឡើងសោះ ។ បន្ទាប់ពីស្រាវជ្រាវនៅក្នុងប្រព័ន្ធ អុីនថឺណិត ធាតុពិតនៃបដិវត្តន៍ពណ៌នេះ គឺគ្មានអ្វីក្រៅអំពីការបះបោរបស់មហាជននៅជុំវិញពិភពលោកដើម្បីបង្ខំមេដឹកនាំឬក៏របបគ្រប់គ្រងផ្តាច់ការឲ្យឈប់ធ្វើទុក្ខបុកម្នេញមកលើពលរដ្ឋរបស់ខ្លួន និងទាមទាររកសិទ្ធិសេរីភាពមូលដ្ឋានសម្រាប់ការរស់នៅប្រចាំថ្ងៃនោះទេ ។ ស្ទើរតែទាំងអស់នៃការបះបោទាំងនោះ គឺធ្វើឡើងដោយសន្តិវិធីដែលមានទ្រង់ទ្រាយជាមហាបាតុកម្ម ។ ដើម្បីបញ្ជាក់អំពីចេតនាអហិង្សានៃបាតុកម្មទាំងនោះ ពលរដ្ឋបាតុករតែងតែយកកំណាត់ ឬក៏ផ្កាដែលតំណាងឲ្យវប្បធម៌ឬក៏សង្គមរបស់ខ្លួនមកកាន់នៅក្នុងដៃ ។ ពណ៌នៃកំណាត់ឬផ្កាដែលបាតុករកាន់ក្នុងដៃនោះហើយ ដែលពួកអ្នកសារពត៌មាននិងអ្នកវិភាគនយោបាយយកមកសរសេរនិងពិភាក្សា ដើម្បីកត់សម្គាល់ព្រឹត្តិការណ៍ដែលកើតឡើងនៅក្នុងប្រទេសនិមួយៗ ។ ផ្អែកលើសច្ចភាព និងហេតុផលស្នូលនៃព្រឹត្តិការណ៍ បដិវត្តន៍ពណ៌ គឺគ្រាន់តែជាពាក្យកត់សម្គាល់ដែលអ្នកសារពត៌មាននិងអ្នកវិភាគនយោបាយសរសេរនិងនិយាយតែប៉ុណ្ណោះ មិនមែនជាបាតុភូតអាក្រក់ដែលគួរឲ្យស្អប់ខ្ពើមនោះទេ ។ និយាយឲ្យចំទៅ បដិវត្តិន៍ពណ៌ ឬការបះបោរបស់មហាជនដើម្បីទាមទារសុំសិទ្ធិសេរីភាព សមភាព និងការរស់នៅក្នុងសង្គមមួយប្រកបដោយយុត្តិធម៌ គឺជារឿងដែលគួរឲ្យគោរពបូជា ។ មានមនុស្សច្រើនណាស់ដែលបានធ្វើពលិកម្មបូជាជីវិតដើម្បីបុព្វហេតុនេះ ។ ហើយក៏មានមនុស្សរាប់រយលាននាក់ដែលទទួលបាន និងឃើញនូវពន្លឺ សេរីភាព សន្តិភាព សុភមង្គល ដែលកើតចេញមកអំពីតំណក់ឈាមនៃពលីជនទាំងនោះ ។ អ្នកដែលយកពាក្យបដិវត្តិន៍ពណ៌មកបំភ្លៃកែច្នៃថាជាព្រឹត្តិការណ៍អាក្រក់នាំមកនៅក្តីមហន្តរាយដល់ប្រទេសជាតិនោះ សូមមេត្តាស្រាវជ្រាវពិនិត្យមើលព្រឹត្តិការណ៍នេះឡើងវិញ ហើយសួរខ្លួនឯងថា តើមានប្រទេសចំនួនប៉ុន្មានបានឆ្លងកាត់ព្រឹត្តិការណ៍នេះ ។ កុំយកតែករណីប្រទេសដែលបរាជ័យ ដូចជាប្រទេស សេ៊រី និង អុីរាក់ មកធ្វើជាឧទាហរណ៍ហើយស្រែកថា បដិវត្តន៍ពណ៌អាក្រក់ៗ នោះ ។ ករណីប្រទេសទាំងពីរនេះគឺមានសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុង ឬសង្គ្រាមជាមួយប្រទេសដទៃកើតមានរួចហើយមុននឹងមានព្រឹត្តិការណ៍បដិវត្តន៍ពណ៌ ដែលជាហេតុនាំឲ្យមានក្រុមឱកាសនិយមឆក់យកព្រឹត្តិការណ៍មកបម្រើឲ្យមហិច្ឆិតានយោបាយរបស់ខ្លួន ។ ខាងក្រោមនេះជាកាលប្បវត្តិនៃការបះបោរបស់មហាជន ឬបដិវត្តន៍ពណ៌ដែលកើតមាននៅក្នុងប្រទេសមួយចំនួន៖ ១) ព័រទុយហ្គាល (Portugal, Carnation Revolution) បដិវត្តន៍ខាណេសិន ឆ្នាំ ១៩៧៤ ២) ហ្វីលីពីន (Philippines, Yellow Revolution) បដិវត្តន៍ពណ៌លឿង ឆ្នាំ ១៩៨៦ ៣) ឆេកូស្លូវ៉ាគី (Czechoslovakia, Velvet Revolution) បដិវត្តន៍ផ្កាត្របែកព្រៃ ឆ្នាំ ១៩៨៩ ៤) យូហ្គោស្លាវី (Yugoslavia, Bulldozer Revolution) បដិវត្តន៍ពណ៌ខ្មៅ ឆ្នាំ ២០០០ ៥) ចច្ចជា (Georgia, Rose Revolution) បដិវត្តន៍ពណ៌សុីជំពូ ឬផ្កាកូឡាប ឆ្នាំ ២០០៣ ៦) អ៊ុយក្រែន (Ukraine, Orange Revolution) បដិវត្តន៍ពណ៌លឿងទុំ ឆ្នាំ ២០០៤ ៧) អុីរ៉ាក់ (Iraq, Purple Revolution) បដិវត្តន៍ពណ៌ស្វាយ ឆ្នាំ ២០០៥ ៨) បែឡារុស្ស (Belarus, Jean Revolution) បដិវត្តន៍ពណ៌ផ្ទៃមេឃ ឆ្នាំ ២០០៦ ៩) ភូមា (Myanmar, Saffron Revolution) បដិវត្តន៍ពណ៌លឿងខ្ចី ឆ្នាំ ២០០៧ ១០) មូដូវ៉ា (Modova, Grape Revolution) បដិវត្តន៍ពណ៌ស្វាយចាស់ ឆ្នាំ ២០០៩ ១១) ទុយនីសុី (Tunisia, Jasmine Revolution) បដិវត្តន៍ផ្កាម្លិះ ឆ្នាំ ២០១០ ១២) អេហ៊្សីប (Egypt, Lotus Revolution) បដិវត្តន៍ពណ៌ផ្កាឈូក ឆ្នាំ ២០១១ ១៣) ម៉ាក់សេដូនី (Macedonia, Colorful Revolution) បដិវត្តន៍ពណ៌ស ឆ្នាំ ២០១៦ គួរកត់សម្គាល់ដែរថា នៅក្នុងឆ្នាំខ្លះ ជាពិសេសនៅឆ្នាំ ១៩៨៩ មានបដិវត្តន៍ពណ៌កើតឡើងនៅក្នុងប្រទេសជាច្រើនដែលជាអតីតប្រទេសកុម្មុយនិស្តនៅទ្វីពអឺរ៉ុបខាងកើត ។ ខ្ញុំជ្រើសយកតែប្រទេសមួយមកកត់ត្រានៅទីនេះ ព្រោះមិនចង់ឲ្យសំណេរនេះវែងពេក ។ មិត្តអ្នកអានអាចស្រាវជ្រាវមើលប្រទេសទាំងនោះ ថាតើវារងគ្រោះមហន្តរាយ ឬក៏អភិវឌ្ឃន៍ដល់កំរិតណាហើយ បន្ទាប់ពីឆ្លងកាត់ ឬក៏រងទុក្ខបុកម្នេញដោយបដិវត្តន៍ពណ៌ ។ នៅក្នុងកាឡាមសូត្រ ព្រះពុទ្ធទ្រង់ទូន្មានថា៖ មុននឹងជឿ គប្បីស្វែងយល់ឲ្យបានច្បាស់លាស់សិន ៕