ចំណីខួរក្បាល

អក្សរសិល្ប៍ ថ្មីៗនេះ ឃើញសមាគមអ្នកអក្សរសិល្ប៍កម្ពុជា បង្ហោះវគ្គបង្រៀនតែងរឿងប្រលោមលោក ។ ខ្ញុំគិតថា ការនិពន្ធរឿងប្រលោមលោក គឺជាសិល្បៈសេរី ។ ដូច្នេះ នៅពេលយើងរៀនអំពីរបៀបតែងរឿងប្រលោមលោក សេរីភាពនៃការសរសេរសាច់រឿង នឹងត្រូវបានគៀបសង្កត់ដោយកត្តា វប្បធម៌ និង ទំនៀមទម្លាប់នានានៅក្នុងសង្គម ។ បើយើងសង្កេតមើលប្រលោមលោកអក្សរសិល្ប៍ជាលក្ខណៈសាកល អ្នកនិពន្ធភាគច្រើន មិនយកវប្បធម៌និងទំនៀមទម្លាប់មកធ្វើជាដែនកំណត់នៃការតាក់តែងសាច់រឿងទេ ។ រឿងខ្លះសរសេរចេញមក ធ្វើឲ្យសង្គមរំជើបរំជួលយ៉ាងខ្លាំង ។ សរសេររឿងប្រលោមលោក ឬអក្សរសិល្ប៍ ខុសអំពីការសរសេរអត្ថបទកាសែត ឬក៏វិទ្យាសាស្ត្រ ដែលត្រូវតែដើរតាមក្បួនខ្នាតជាក់លាក់ ។ ការសរសេរប្រលោមលោកអក្សរសិល្ប៍មិនមានគោលការណ៍ជាក់លាក់ទេ គ្រាន់តែមានទម្រង់គោលការណ៍ធំៗចំនួនបី ដែលអ្នកនិពន្ធចាំបាច់ត្រូវតែយកមកធ្វើជាមូលដ្ឋានបង្អែកនៃការតាក់តែងសាច់រឿង ។ ទម្រង់គោលការណ៍ទាំងបីនេះ នៅក្នុងភាសាអង់គ្លេសគេហៅថា៖ Conflict (ទំនាស់) Complication (ជំពាក់វាក់វិន) and Resolution or Denoumente (ដំណោះស្រាយ) ។ ទម្រង់គោលការណ៍ទាំងបីនេះ គឺមានបង្កប់នៅក្នុងអត្ថបទរឿងអំណាននានាតាំងពីថ្នាក់មតេយ្យ រហូតដល់មហាវិទ្យាល័យ ។ ដូច្នេះ ការតាក់តែងប្រលោមលោកអក្សរសិល្ប៍ អ្នកដែលចេះអានអក្សរគ្រប់រូប យល់ដឹងរួចទៅហើយ គ្រាន់តែយើងមិនសូវចាប់អារម្មណ៍នឹងឆ្កឹះវាយកមកពិចារណា ហើយក៏គិតថាយើងមិនចេះ ឬមិនដឹងអំពីរបៀបសរសេររឿងប្រលោមលោក ។ ដើម្បីជាបទបង្ហាញ ខ្ញុំសូមលើកយកទម្រង់ការសរសេរប្រលោមលោកស្នេហា (Romance) មកធ្វើជាឧទាហរណ៍ ។ មិនថានៅក្នុងវប្បធម៌ខ្មែរ ឬ បរទេសទេ អ្នកនិពន្ធរមែងយករូបមន្ត ស្នេហាត្រីកោណ មកធ្វើជាស្នូលនៃសាច់រឿង ។ នៅក្នុងរូបមន្តនេះ អ្នកនិពន្ធតែងតែដាក់នារីម្នាក់ឲ្យស្ថិតនៅក្នុងចំណងស្នេហារបស់បុរសពីររូប រួចហើយបង្កើត ទំនាស់ ភាពជំពាក់វាក់វិន និង ដំណោះស្រាយ ។ ជាទូទៅ អ្នកនិពន្ធច្រើនបញ្ចប់សាច់រឿងដោយយកសេចក្តីស្លាប់របស់តួឯកមកធ្វើជា ដំណោះស្រាយ ។ វាជាដំណោះស្រាយ សោកនាដកម្មនិយម ។ សំណួរមួយដែលអ្នកអាន និង អ្នកសិក្សាអក្សរសិល្ប៍លើកយកមកសួរជារឿយៗគឺ ហេតុអ្វីក៏អ្នកនិពន្ធប្រលោមលោកស្នេហាភាគច្រើនលើសលុបបញ្ចប់សាច់រឿងជាមួយនឹងសេចក្តីស្លាប់របស់តួឯក? ប្រហែលជាមួយខែមុន មិត្តភក្តិហ្វេសប៊ុកមួយចំនួនបានលើកយកប្រធានបទតួឯកស្លាប់នៅទីបញ្ចប់នៃប្រលោមលោកស្នេហាត្រីកោណ មកពិភាក្សាដើម្បីស្វែងរកវិធីរក្សាជីវិតតួឯកឲ្យនៅគង់វង្ស ។ តាមពិត ការរក្សាជីវិតតួឯកនៅក្នុងប្រលោមលោកស្នេហាត្រីកោណប្រហែលជាអាចធ្វើទៅរួច ប្រសិនបើអ្នកនិពន្ធមិនស្វ័យឃុំឃាំងសេរីភាពនៃការតាក់តែងរឿង (Self-censored) ។ កត្តាដ៏ធំមួយដែលធ្វើឲ្យអ្នកនិពន្ធស្វ័យឃុំឃាំងគំនិតរបស់ខ្លួនគឺ ភាពស្អប់ខ្ពើម ដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថា Taboos ។ ពាក្យនេះគឺគេសំដៅដល់ទង្វើខុសសីលធម៌សង្គម (Anti-social behaviors) ។ ឧទាហរណ៍ ស្រីម្នាក់មានប្តីពីរជាដើម ។ នៅក្នុងសង្គមខ្មែរ អ្នកនិពន្ធប្រលោមលោកមនោសញ្ចេតនាស្នេហាត្រីកោណ មិនសូវហ៊ានសរសេរអំពីអ្វីដែលពាក់ព័ន្ធនឹងទង្វើខុសសីលធម៌សង្គមទេ (Taboos) ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ នៅក្នុងរឿង ទុំទាវ ភិក្ខុ សោម ដែលជាស្មេរបានលួចគប់គិតផិតនឹងអសីលធម៌សង្គម នៅពេលដែលព្រះអង្គសរសេរអំពីនេន ទុំ លួចស្រឡាញ់នាងទាវក្នុងនាមជាសង្ឃ ហើយទៅលាចាកសិក្ខាបទ (សឹក) នៅមុខដំបូក ។ ពេលសៀវភៅរឿង ទុំទាវ ចេញផ្សាយ យើងមិនដឹងថាសង្គមខ្មែរមានប្រតិកម្មរិះគន់ទង្វើរបស់នេន ទុំ ជាពិសេសភិក្ខុ សោម ដែលជាស្មេរដែរឬក៏យ៉ាងណាទេ ។ ក៏ប៉ុន្តែ អ្វីដែលជាតឹកតាងនាគ្រាបច្ចុប្បន្នគឺថា ប្រលោមលោករឿង ទុំទាវ ដែលស្មេរសរសេរពាក់ព័ន្ធនឹងទង្វើខុសសីលធម៌សង្គម បានក្លាយទៅជាអក្សរសិល្ប៍ប្រកបទៅដោយប្រជាប្រិយភាព ។ អក្សរសិល្ប៍ខុសសីលធម៌សង្គម (Taboos) ភាគច្រើនដូចជារឿង អ្នកស្រីបូវ៉ារី រឿង ហេដា ហ្កាប្លឺ និងរឿង អូឌិប (Oedipus the King) ជាដើម ។ល។ ពេលផ្សព្វផ្សាយចេញមក សុទ្ធតែត្រូវបានមហាជនរិះគន់ អំពីប្រការអសីលធម៌ ។ ប៉ុន្តែ ជាច្រើនឆ្នាំក្រោយមក រឿងប្រលោមលោកទាំងនោះ ក៏បានក្លាយទៅជារឿងដែលប្រកបដោយប្រជាប្រិយភាព ។ ក្នុងចំណោមអក្សរសិល្ប៍ខុសសីលធម៌សង្គមទាំងអស់ មានរឿងមួយដែលយើងអាចចាត់ទុកថា ជាមាតានៃអក្សរសិល្ប៍ខុសសីលធម៌ ។ នោះគឺរឿង នាងទ្រៅវត្តី ដែលជាផ្នែកមួយនៃរឿង មហាភារតៈ ។ នាងទ្រៅវត្តីមានប្តីប្រាំនាក់ ដែលជាប្រការមិនអាចកើតមាននៅក្នុងសង្គមមនុស្ស ។ ក៏ប៉ុន្តែ រឿងនេះមិនត្រឹមតែកើតមាននៅលើទំព័រអក្សរសិល្ប៍ទេ វាក៏ជារឿងដែលមានអនុវត្តិនៅក្នុងសង្គមមនុស្សផងដែរ ។ ខ្ញុំសូមហៅប្រការនេះថា រូបមន្តទ្រៅវត្តី ។ បើយើងមិនចង់ឲ្យតួឯកនៅក្នុងរឿងប្រលោមលោកស្នេហាត្រីកោណស្លាប់ យើងអាចប្រើរូបមន្តទ្រៅវត្តីនេះ ។ ខាងក្រោមនេះគឺជារឿងពិតមួយដែលខ្ញុំបានជួបនៅដើមទសវត្សឆ្នាំ ១៩៩០ ។ តួឯកនៅក្នុងសាច់រឿងអត់ស្លាប់ទេ ។ ពួកគេរស់នៅក្នុងសុភមង្គលដ៏ស្ងប់ស្ងាត់មួយ ។ មុននឹងបញ្ចប់វគ្គនេះ ខ្ញុំសូមបញ្ជាក់ថា៖ អក្សរសិល្ប៍ជាកញ្ចក់ឆ្លុះបញ្ចាំងតថភាពសង្គម ។ ប៉ុន្តែ តថភាពសង្គមមិនមែនជាអក្សរសិល្ប៍ទេ (Arts imitate life; but life should not imitate arts) ។ ជម្រាបរលឹកអ្នកគ្រូ ខ្ញុំបានសរសេរ រូបមន្តទ្រៅវត្តី កាលពីប៉ុន្មានថ្ងៃមុនពាក់ព័ន្ធនឹងការរកដំណោះស្រាយលើបញ្ហាស្នេហាត្រីកោណ នៅក្នុងរឿងប្រលោមលោករបស់លោកគ្រូ ស៊ូ ខេមរិន ។ ខ្ញុំជឿថា អ្នកអានជាច្រើនច្បាស់ជាគិតថា ខ្ញុំភ្លាវខុសរឿងហើយ ដែលហ៊ានយកគំនិត "ប្រពន្ធមួយប្តីពីរ" មកធ្វើជាកម្មបទ ។ តាមពិតខ្ញុំមិនមែនជាមនុស្សពូកែស្រមើស្រមៃផុតផែនដីនោះទេ ។ រឿងនេះ គឺខ្ញុំសរសេរផ្អែកលើរឿងពិតមួយដែលខ្ញុំធ្លាប់ជួបប្រទះនៅដើមទសវត្សឆ្នាំ ១៩៩០ ។ ខ្ញុំគ្រាន់តែប្តូរតួឯក (Lead character) ពីប្រុសទៅស្រីតែប៉ុណ្ណោះ ។ នៅមុនឆ្នាំ ១៩៧៥ បុរសម្នាក់ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលសាធារណរដ្ឋខ្មែរ បញ្ជូនឲ្យមកហ្វឹកហ្វឺនរយៈពេលខ្លីនៅសហរដ្ឋអាមេរិក ។ គាត់មានភរិយានិងកូនស្រីម្នាក់ដែលគាត់មិនអាចយកមកជាមួយបាន ។ សូមហៅកូនស្រីគាត់ថា "ស្រីម៉ៅ" ។ អំឡុងពេលដែលគាត់កំពុងសិក្សានៅស្រុកអាមេរិក ស្រុកខ្មែរក៏ធ្លាក់ចូលទៅក្នុងការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្មែរក្រហម ។ គាត់និងភរិយាក៏រស់នៅបែកគ្នារហូតដល់របបខ្មែរក្រហមដួលរលំនៅឆ្នាំ ១៩៧៩ ។ បន្ទាប់ពីខ្មែរក្រហមដួលរលំ គាត់បានចំណាយពេលស្វែងរកដំណឹងអំពីភរិយានិងស្រីម៉ៅកូនគាត់មួយរយៈកាល ។ ប៉ុន្តែមិនទទួលបានដំណឹងអ្វីអំពីពួកគេឡើយ ។ គាត់ក៏សន្មត់ថា ភរិយានិងកូនគាត់បានស្លាប់នៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ។ បន្ទាប់មក គាត់ក៏សម្រេចចិត្តរៀបការនឹងនារីម្នាក់ ។ នារីនោះមិនមែនជាជនជាតិខ្មែរទេ តែមានអម្បូរមកពីទ្វីបអាសុីអគ្នេយ៍ដែរ ។ គាត់បានប្រាប់ប្រវត្តិរបស់គាត់ រួមទាំងអតីតភរិយានិងកូនស្រីរបស់គាត់ទៅភរិយាទីពីររបស់គាត់មិនឲ្យខ្វះចន្លោះឡើយ ។ ពេលភរិយាគាត់ប្រសូត្របានកូនស្រីមួយទៀត គាត់ក៏សុំភរិយាគាត់ដាក់ឈ្មោះឲ្យនាងថា ស្រីម៉ៅ ដើម្បីទុកជាការនឹករលឹកដល់កូនស្រីនិងភរិយាដែលបានបាត់បង់ជីវិតទៅនោះ ។ ប៉ុន្មានឆ្នាំក្រោយមក ភរិយានិងកូនស្រី ដែលគាត់បានសន្មត់ថាស្លាប់នៅក្នុងជំនាន់ ប៉ុលពត នោះ បានផ្ញើសំបុត្រមកប្រាប់គាត់ថា ពួកគេនៅរស់ហើយកំពុងស្នាក់នៅក្នុងជំរំជនភៀសខ្លួនមួយ នៅក្នុងទឹកដីថៃ ។ បុរសនោះក៏យករឿងនេះទៅពិគ្រោះជាមួយនឹងភរិយាទីពីររបស់គាត់ ដើម្បីរកដំណោះស្រាយ ។ ភរិយាគាត់ បានអនុញាតិឲ្យគាត់ធ្វើក្រដាសស្នាមធានាយកអ្នកទាំងពីរមករស់នៅក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិកដែរ ។ ពួកគេសម្រេចចិត្តរស់នៅក្នុងតំបន់មួយនៃទីក្រុងដែលស្ថិតនៅមិនឆ្ងាយពីគ្នាប៉ុន្មានទេ ។ ថ្ងៃធម្មតា គាត់រស់នៅជាមួយភរិយាទីពីររបស់គាត់ ។ ថ្ងៃចុងសប្តាហ៍ គាត់ទៅស្នាក់នៅជាមួយនឹងភរិយានិងកូនស្រីទីមួយរបស់គាត់ ។ ពួកគេធ្វើដូច្នេះ រហូតដល់ថ្ងៃបុរសនោះទទួលអនិច្ចកម្ម ប្រហែលជាពីរបីឆ្នាំកន្លងទៅនេះ ។ ផ្ទះបុរសនោះស្ថិតនៅរំលងអំពីផ្ទះខ្ញុំ ប្រហែលជាប្រាំផ្ទះប៉ុណ្ណោះ ។ ខ្ញុំមិនធ្លាប់ជួបមុខ ឬក៏ស្គាល់គាត់ទេ ប៉ុន្តែ ធ្លាប់ឃើញកូនស្រីទីពីររបស់គាត់រត់លេង និងធ្លាប់ជួបភរិយាទី ១ និងកូនស្រីរបស់គាត់ដែលទើបនឹងមកពីស្រុកខ្មែរ ពីរបីដងដែរ ។ នេះគឺជារឿងមិនប្រក្រតីមួយ ។ អ្វីដែលបុគ្គលទាំងបីរូបបានអនុវត្តិ វាគឺជារឿងមិនធម្មតា ។ ប្រការដែលស្ត្រីទាំងពីររូប អាចដោះស្រាយបញ្ហាស្នេហាត្រីកោណដោយវិធីនេះ វាពិតជារឿងគួរឲ្យស្ញប់ស្ញែងណាស់ ។ គឺរឿងនេះហើយដែលខ្ញុំយកមកធ្វើជាមូលដ្ឋាន សរសេរអំពីប្រពន្ធមួយប្តីពីរ ៕