ចំណីខួរក្បាល

ចម្រៀង ខ្ញុំជាមនុស្សចូលចិត្តស្តាប់ចម្រៀង ប៉ុន្តែខ្ញុំអត់ចេះច្រៀងហើយក៏អត់ចេះលេងភ្លេងប្រគុំតន្ត្រីដែរ ។ ចម្រៀងដែលខ្ញុំចូលចិត្តស្តាប់ជាងគេគឺចម្រៀងរបស់លោក សុីន សុីសាមុត និងអ្នកស្រី រស់ សេរីសុទ្ធា ព្រមទាំងសីល្បករនានានៅក្នុងជំនាន់ជាមួយគ្នានោះ ។ បន្ទាប់ពីពួកខ្មែរក្រហមបំផ្លាញជីវិតអ្នកចម្រៀងសម័យនោះស្ទើរតែអស់រលីងទៅ ខ្ញុំបានបែរមកស្តាប់ចម្រៀងដែលផលិតដោយសីល្បករសម័យថ្មីវិញ ។ ប៉ុន្តែ អ្វីដែលជាការកត់សម្គាល់របស់ខ្ញុំ គឺថា ចម្រៀងសម័យក្រោយនេះ ស្តាប់ទៅហាក់ដូចជាគ្មានទឹកដមពីរោះរណ្តំដូចចម្រៀងសម័យលោកសុីន សុីសាមុត សោះ ។ បើយើងសង្កេតមើលពាក្យពេចន៍កំណាព្យកាព្យឃ្លោងនៅក្នុងបទចម្រៀងបច្ចុប្បន្ន វាហាក់ដូចជាមិនមានភាពខុសគ្នាឆ្ងាយអំពីចម្រៀងសម័យមុនទេ ។ ហើយសម្លេងមនុស្សសម័យនេះក៏មិនអន់ជាងសម្លេងមនុស្សសម័យមុនដែរ ។ ដូច្នេះ អ្វីដែលនៅសល់គឺយុទ្ធវិធីនៃការតាក់តែងរៀបចំបទភ្លេង ។ ខ្ញុំមិនចេះលេងភ្លេងហើយក៏មិនដែលបានរៀនអំពីតន្ត្រីដែ ។ ដូច្នេះ ការស្វែងយល់របស់ខ្ញុំអំពីមូលហេតុដែលធ្វើឲ្យបទចម្រៀងគ្មានទឹកដម ឬមិនពីរោះនោះ គឺមិនខុសអំពីមនុស្សខ្វាក់យកដៃទៅស្ទាបសត្វដំរីដើម្បីស្វែងយល់អំពីរូបរាងវាឡើយ ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ សង្ឃឹមថាការស្រាវជ្រាវឆៅៗមួយនេះអាចផ្តល់សមត្តិកម្មខ្លះៗដល់មនុស្សមួយចំនួនដែលចង់ស្វែងយល់ដូចខ្ញុំដែរ ។ ចម្រៀងត្រូវការបទភ្លេងដើម្បីភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងរវាង រូបារម្មណ៍និងសោតារម្មណ៍ ឲ្យស្អិតរមួតជាមួយគ្នា ។ ការសរសេរបទភ្លេងអមជាមួយនឹងបទចម្រៀងនិមួយៗ គឺលំបាកដូចជាការសរសេរកំណាព្យដែលជាទំនុកច្រៀងនោះដែរ ។ អ្នកដែលគ្មានទេពកោសល្យ មិនអាចធ្វើកើតឡើយ ។ នៅក្នុងក្រិត្យក្រមនៃការសរសេរបទភ្លេង គេត្រូវដើរតាមគោលការណ៍មួយចំនួនដូចជា៖ ខ័ត (Cord) ភីត (Pitch) ណោត (Note) អុកតាវ (Octave) កាដង់ (Cadence) តុង (Tone or Tune) ចង្វាក់ (Rhysm) ជាដើម ។ ខ្ញុំសូមលើកយកចំណុចបីគឺ៖ ណោត អុកតាវ និង កាដង់ មកបកស្រាយនៅទីនេះដើម្បីស្វែងយល់ខ្លះៗ ថាតើហេតុអ្វីបានជាបទចម្រៀងសម័យលោក សុីន សុីសាមុត ស្តាប់ទៅពីរោះចូលចិត្តជាងចម្រៀងនៅសម័យនេះ ។ គេចែកណោតភ្លេងនិមួយៗជាបួនគឺៈ 1, 1/2, 1/3, 1/4 ។ ចំណែក អុកតាវ គឺមានទម្រង់ទ្វេគុណ (2X)។ ឧទាហរណ៍៖ 2x2=4; 4x2=8 8x2=16 etc. ។ រីឯ កាដង់ គឺជាការផ្គុំគ្នានៃណោត ដែលមានចំនួន ៨ណោត ក្នុងមួយកាដង់ ។ គេហៅឈ្មោះណោតនីមួយៗថា៖ ដូ រ៉េ មី ហ្វា សុល ឡា សុី ដូ ហើយសរសេរកាត់ជាតួអក្សរឡាតាំង៖ C D E F G A B C ។ កាដង់ ដែលមានចំនួន ៨នោះ ជាមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃបទភ្លេងនិងទំនុកច្រៀងផងទាំងពួង ។ ចម្រៀងដែលពីរោះឬមិនពីរោះ គឺអាស្រ័យលើការគោរពតាមគោលការរបស់កាដង់នេះឯង ។ គួរកត់សម្គាល់ដែរថា គេអាចបំភ្លៃចំនួនណោតនៅក្នុងកាដង់នីមួយៗបានដែរ ។ នៅក្នុងការតាក់តែងកំណាព្យខ្មែរ យើងមានមេកាព្យបទពាក្យ ៨ ដែលសីល្បៈករខ្មែរជំនាន់លោក សុីន សុីសាមុត ចូលចិត្តយកមកតែងធ្វើជាទំនុកច្រៀងណាស់ ។ បទចម្រៀងដែលពីរោះៗបំផុត ភាគច្រើនគឺប្រើគោលការណ៍ពាក្យឬចំនួន ៨ នេះឯង ។ ការប្រើគោលការណ៍ កាដង់ នៅក្នុងបទភ្លេងតែឯកឯងមិនទាន់អាចធ្វើឲ្យចម្រៀងពីរោះស្តាប់ឡើយ ។ អ្នកច្រៀងក៏ត្រូវគោរពតាមគោលការណ៍កាដង់នេះដែរ ដោយអនុវត្តតាមសម្លេងណោត ដូ រ៉េ មី ហ្វា ។ សម្លេងនេះគឺមានលក្ខណៈ ពីទាបទៅខ្ពស់ និង ពីខ្ពស់មកទាប ។ ពីទាបទៅខ្ពស់គឺសម្លេងចាប់ផ្តើមចេញពីប្រភព តំបារពោះត្រង់ចំណុចផ្ទឹត ចុងដង្ហើម ដើមទ្រូង បំពង់ក កន្លើត ក្រអូមមាត់ ខ្ទង់ច្រមុះ និង ថ្ងាស ។ ចំណុចទាំង៨នេះគឺសុីសង្វាក់គ្នាជាមួយនឹងកាដង់ ។ ចម្រៀងដែលពីរោះគឺមានភាពសុីសង្វាក់គ្នារវាងអ្នកច្រៀងនិងអ្នកប្រគុំបទភ្លេងដែលមានកាដង់ជានិយាម ដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថា ហាម៉ូនី (Harmony) ។ ក្រៅអំពីភាពសុីសង្វាក់គ្នានេះ ការជ្រើសរើសឧបករណ៍ភ្លេងអមជាមួយនឹងសម្លេងអ្នកច្រៀងក៏ជាកត្តាសំខាន់មួយដែរ ។ តាមការសង្កេតរបស់ខ្ញុំ សីល្បករជំនាន់លោកសុីន សុីសាមុត គាត់និយមប្រើឧបករណ៍ប្រភេទ ផ្លុំ (Wind instrument) និងខ្សែកូត ឲ្យអមបទចម្រៀងមនោសញ្ចេតនា (Sentimental songs) ។ ឧបករណ័វាយដោយចង្កឹះដូចជា ស្គរនិងរនាត (Percussion) គេច្រើនប្រើអមជាមួយនឹងបទចម្រៀងប្រភេទរាំវង់និងរ៉ុក ។ ឯឧបករណ៍ខ្សែដេញដូចជា ចាបុី ហ្គីតា គេប្រើជាមួយនឹងចម្រៀងគ្រប់ប្រភេទ ។ រូបធាតុផ្សំទាំងអស់នេះហើយដែលខ្ញុំគិតថាធ្វើឲ្យបទភ្លេងនិងចម្រៀងសម័យលោក សុីន សុីសាមុត មានភាពពីរោះរងំរន្តំជាប់ដួងចិត្ត ស្តាប់មិនចេះជិនណាយ ។ ដើម្បីជាឧទាហរណ៍ ខ្ញុំសូមជូនចម្រៀងមួយបទ ដែលខ្ញុំគិតថាតាក់តែងរៀបចំគោរពតាមគោលការណ៍កាដង់បានសុក្រិតល្អណាស់ ។ មុននឹងបញ្ចប់ ខ្ញុំសូមលើកយកប្រវត្តិនៃចម្រៀងសម័យខ្មែរមករៀបរាប់បន្តិច ។ តាំងពីបុរាណកាលមក ខ្មែរយើងមិនដែលមានចម្រៀងសម័យទេ ។ វាទើបនឹងកើតមាននៅចុងសតវត្សទី ១៩ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទ នរោត្តម ។ បន្ទាប់ពីបង្ខំឲ្យស្តេចនរោត្តមចុះហត្ថលេខាដាក់ប្រទេសកម្ពុជាក្រោមអាណានិគមបារាំងនៅឆ្នាំ ១៨៦៣ បារាំងបានរៀបចំឲ្យព្រះអង្គទៅធ្វើទស្សនកិច្ចនៅក្រុង ហុងកុង និង ប្រទេស ហ្វីលីពីន ក្នុងឆ្នាំ ១៨៧២ ។ ប្រទេសហ្វីលីពីនដែលគ្រានោះស្ថិតនៅក្រោមអាណានិគមរបស់ អេស្ប៉ាញ បានរៀបចំប្រគុំតន្ត្រីនិងតង្វាយស្រីស្អាតមួយរូបដល់ស្តេចនរោត្តម ។ ប៉ុន្តែ ដោយសារការកកស្ទះចរាចរតាមផ្លូវ ព្រះនាងនោះមិនអាចមកជួបស្តេចនរោត្តមបានឡើយ ។ បន្ទាប់ពីទ្រង់សណ្តាប់តន្ត្រីរបស់ហ្វីលីពីននោះ ស្តេចនរោត្តមទ្រង់សព្វព្រះរាជហឬទ័យណាស់ ហើយក៏សុំឲ្យប្រទេសហ្វីលីពីនបញ្ជូនតន្ត្រីករមួយក្រុមមកប្រគុំថ្វាយទ្រង់ស្តាប់នៅក្នុងព្រះរាជវាំងកម្ពុជា ។ ប្រទេសហ្វីលីពីនបានបញ្ជូនតន្ត្រីករមួយក្រុមអមដំណើរស្តេចនរោត្តមមកកម្ពុជានាគ្រានោះ ។ ដោយហេតុតែសម័យនោះមិនមានមធ្យោបាយធ្វើដំណើរចុះឡើងងាយស្រួលដូចសព្វថ្ងៃ តន្ត្រីករហ្វីលីពីនទាំងនោះក៏រស់នៅកកូនពូនចៅនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជារហូតមក ។ គឺក្រុមតន្ត្រីករហ្វីលីពីនមួយក្រុមនោះហើយដែលផ្តល់កំណើតឲ្យតន្ត្រីសម័យខ្មែរបច្ចុប្បន្ននេះ ។ សព្វថ្ងៃ យើងមិនដឹងថាសាច់សារលោហិតរបស់តន្ត្រីករហ្វីលីពីនទាំងនោះ នៅមានសេសសល់ដែរឬទេ ។ ចាស់ៗខ្មែរដែលមានអាយុចាប់ពី ៨៥ឆ្នាំឡើងទៅហើយធ្លាប់រស់នៅក្បែរទីក្រុងភ្នំពេញ អាចនៅចងចាំអំពីក្រុមតន្ត្រីហ្វីលីពីននោះ ។ គេហៅក្រុមភ្លេងនោះថា៖ ភ្លេងម្និល (Manila Music)។