ចំណីខួរក្បាល

ទន្លេនិងមនុស្ស មនុស្សដែលរស់នៅតាមដងទន្លេ ត្រូវតែស្គាល់អត្តចរិតរបស់ទន្លេ បើមិនដូច្នោះទេ ទន្លេនឹងផ្តល់មេរៀនឲ្យមនុស្សមិនឈប់ឈរឡើយ ។ ការបាក់ច្រាំងទន្លេនៅទីក្រុងកំពង់ចាមនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ វាជាមេរៀនមួយដែលមនុស្សចាំបាច់ត្រូវតែស្វែងយល់អំពីទន្លេ ។ ទន្លេនិងស្ទឹង តែងមានប្រភពទឹកចេញមកពីភ្នំណាមួយ ។ នៅពេលទឹកនោះហូរចាកកន្លែងចេញមក វាបង្កើតជាជ្រលងដែលមានថ្មអមសង្ខាង ។ លុះទឹកនោះហូរមកដល់វាលទំនាប ទន្លេតែងតែផ្លាស់ប្តូរផ្លូវហូររបស់វា ដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថា៖ Meandering ។ មូលហេតុដែលនាំឲ្យទន្លេផ្លាស់ប្តូរផ្លូវ គឺដោយសារគ្រាប់ខ្សាច់ដែលដាច់ចេញអំពីថ្មភ្នំមកកជាពំនូកនានានៅបាតទន្លេ ។ ពំនូកខ្សាច់ខ្លះអាចកធំឡើងៗរហូតក្លាយទៅជាកោះ ។ ការបង្កើតជាកោះ ឬផ្លាស់ប្តូរផ្លូវទឹកហូរ អាចប្រើថេរវេលារាប់រយ ឬក៏រាប់ពាន់ឆ្នាំ ។ ប៉ុន្តែ ទឹកទន្លេហូរមិនចេះហត់ទេ ។ ដរាបណាភពផែនដីនៅជាធរមាន ទន្លេនៅតំបន់វាលទំនាប នឹងបង្កើត និងបំផ្លាញនូវអ្វីៗដែលវាហូរកាត់ ។ សូមបង្វែអារម្មណ៍មកនិយាយអំពីរឿងបាក់ច្រាំងនៅទីក្រុងកំពង់ចាមវិញម្តង ។ កាលពីក្មេង ខ្ញុំធ្លាប់រស់នៅក្បែរកន្លែងបាក់ច្រាំងនោះ ។ ខ្ញុំស្គាល់សណ្ឋានដីនិងច្រាំងទន្លេម្តុំនោះ ដូចបាតដៃខ្ញុំអញ្ចឹង ។ បើយើងសង្កេតមើលទីក្រុងកំពង់ចាមទាំងមូល វាជាអតីតកោះមួយ ។ ទន្លេមេគង្គកាលពីបុរាណហូរកាត់ខាងលិចទីក្រុងតាមចន្លោះទំនាបវត្ត បឹងកុកនិងភូមិមេម៉ាយ ចាក់ទៅទន្លេអុំ ធ្លុះទៅបឹងស្នាយ ធ្លាយតាមព្រែកដើមមច័ន្ទ រួចទៅជួបនឹងតួទន្លេធំវិញនៅម្តុំខាងលិចកោះប៉ែននិងកោះកំពង់ត្រុំសព្វថ្ងៃ ។ នៅចន្លោះផ្លូវដែលទន្លេបុរាណនេះហូរមានថ្មបាយគ្រៀមធំៗពីរពំនូកដែលស្ថិតនៅមុខវត្ត ជ្រោយថ្មមួយកន្លែង និងមួយកន្លែងទៀតនៅក្បែរវត្តនគរបាជ័យ ។ ចាស់ៗតំណាលតៗគ្នាថា៖ ពំនូកថ្មទាំងពីរនោះ គឺតាព្រហ្មណ៍គាត់រែកមកដាច់សង្រែកធ្លាក់នៅទីនោះ ។ តែធាតុពិត វាគឺជាសំណល់កម្អែភ្នំភ្លើងដែលបានផ្ទុះរាប់ពាន់ឬលានឆ្នាំមកហើយ ។ ដើម្បីសម្រួលដល់ការរស់នៅរបស់ពលរដ្ឋដែលរស់នៅក្បែរមាត់ទន្លេ គេតែងសង់ទំនប់ដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថាលីវី Levee តាមបណ្តោដងទន្លេ ។ នៅពេលដែលទន្លេបុរាណដែលហូរតាមផ្លូវទឹកខាងលិចក្រុងកំពង់ចាមចាប់ផ្តើមគោក គេក៏សង់ទំនប់មួយចាប់ពីភូមិ ចុងថ្នល់ ដែលស្ថិតនៅខាងជើងវត្តជ្រោយថ្មបន្តិច ទៅកាន់ភូមិ គៀនជ្រៃ ហើយហួសទៅដល់ភ្នំហាន់ជ័យ និងបន្តទៅតំបន់មួយចំនួនទៀតនៅក្នុងស្រុកស្ទឹងត្រង់ ។ បន្ទាប់ពីទំនប់នេះសង់រួច ទំនាបទន្លេបុរាណនោះក៏បានក្លាយទៅជាបឹងកុក ទន្លេអុំ និង បឹងស្នាយ ។ អ្នកកើតជំនាន់ក្រោយប្រហែលមិនអាចរកបឹងទាំងនោះឃើញទេ ត្បិតបឹងខ្លះត្រូវបានគេលុបជិតអស់ហើយ ។ ពំនូកថ្មនៅមុខវត្តជ្រោយថ្មមានដើមអញ្ជែញពីរដើមដុះពីលើ ហើយវាក៏ជារបាំងមួយ ដែលធ្វើឲ្យមានទឹកហូរគួចយ៉ាងខ្លាំងត្រង់ចំណុចនោះ ។ គំនួចទឹកហូរបានបង្កឲ្យមានកូនឈូងតូចមួយស្តិតនៅត្រង់ចំណុចដែលដីកំពុងបាក់ស្រុតសព្វថ្ងៃនេះ ។ នៅដើមទសវត្សឆ្នាំ ១៩៧០ ឈូងនោះមានឆ្នេរខ្សាច់ល្អស្អាត ដែលជាកន្លែងងូតទឹកកម្សាន្តដ៏មានប្រជាប្រិយ ។ ឆ្នាំ ១៩៧៣ ឈូងនោះត្រូវបានទាហានម៉ារីនយកធ្វើជាមូលដ្ឋានដើម្បីចតនាវាតូចៗ ។ ពំនូកថ្មនៅមុខវត្តជ្រោយថ្ម និងឈូងទន្លេដែលស្ថិតនៅក្បែរនោះ គង់វង្សនៅរហូតដល់ចុងទសវត្សឆ្នាំ ១៩៩០ ។ វាទើបតែនឹងវិនាសបាត់បង់ទៅនៅដើមទសវត្សឆ្នាំ ២០០០ នេះទេ ។ មូលហេតុមួយដែលអាចធ្វើឲ្យគំនរថ្មកម្អែភ្នំភ្លើងបុរាណដែលមានអាយុកាលរាប់សតវត្សដ៏ធំនេះរំលំរលាយទៅបាន គឺការបូមខ្សាច់ចេញអំពីបាតទន្លេនៅក្បែរៗនោះ (River bed disturbances) ។ បើយើងសង្កេតមើលតាមសណ្ឋានដីដែលទីក្រុង កំពង់ចាម កំពុងស្ថិតលើសព្វថ្ងៃ វាត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយពំនូកថ្មបុរាណនៅមុខវត្តជ្រោយថ្មនេះឯង ។ ទឹកទន្លេដែលហូរមកបុកនឹងពំនូកថ្មនេះ បានបង្កឲ្យមានដីដុះនៅថ្នែកខាងក្រោម ។ ដីដុះនិងពំនូកថ្មគឺជាកត្តាគាំពារគ្នាទៅវិញទៅមក ។ នៅពេលដែលពំនូកថ្មដែលជាកត្តាបង្កឲ្យមានដីដុះ ត្រូវបានវិនាសបាត់បង់ ដីដែលដុះដោយសាពំនូកថ្មក៏ពិបាកនឹងគង់វង្សនៅដែរ ។ ចំណុចនេះហើយដែលធ្វើឲ្យទីក្រុងកំពង់ចាមជួបហានិភ័យ ។ ពីដើមមិញយើងរំពឹងលើរបាំងថ្មធម្មជាតិជួយគាំពារ ។ នៅពេលរបាំងនោះបាត់បង់ទៅ អ្វីដែលនៅសល់សម្រាប់គាំពារទីក្រុងគឺការសាងសង់របាំងថ្មី ។ ការបាក់ស្រុតនៅក្បែរសំណង់ដែលសង់នៅលើអតីតឈូងទន្លេនេះ វាគ្រាន់តែជាការចាប់ផ្តើមប៉ុណ្ណោះ ។ បើគ្មានរបាំងគាំពារទេ ទឹកទន្លេនឹងបន្តវាយលុករុកទន្ទ្រានគ្មានឈប់ឈរឡើយ ៕