ចំណីខួរក្បាល

រដ្ឋធម្មជាតិ (The State of Nature) ទស្សនវិទូអង់គ្លេសមួយរូបឈ្មោះ ថម៉ាស្ស ហប Thomas Hobbes នៅសតវត្សទី១៧ បាននិយាយថា៖ ជីវិតមនុស្សដែលរស់នៅក្នុងរដ្ឋធម្មជាតិ គឺមិនខុសអ្វីអំពីជិវិតសត្វតិរិច្ឆានឡើយ ។ អ្នកដែលទន់ខ្សោយគឺរស់នៅក្នុងសភាពព្រួយបារម្មណ៍ និងភ័យខ្លាចជាប្រចាំ ។ គ្រោះមហន្តរាយដោយប្រការផ្សេងៗគឺស្ថិតនៅជាប់ជិតខ្លួនប្រៀបដូចជាស្រមោលដែលអន្ទោលតាមប្រាណ ។ ជីវិតគឺពោពេញទៅដោយគ្រោះថ្នាក់ និងងាយស្លាប់ជាទីបំផុត ។ Life is nasty, brutish, and short. តើរដ្ឋធម្មជាតិមានសណ្ឋានដូចម្តេច? គេអាចសម្គាល់រដ្ឋធម្មជាតិដោយកត្តាអ្វីខ្លះ? បើតាមលោក ហប គេអាចសម្គាល់រដ្ឋធម្មជាតិបាននៅត្រង់ ពលរដ្ឋរស់ក្នុងសភាពភ័យខ្លាច ដោយសារគ្មានច្បាប់សម្រាប់រារាំងមនុស្សមិនឲ្យប្រព្រឹត្តិអំពើហឹង្សាដាក់គ្នា ។ នៅក្នុងការសិក្សាអំពីសង្គមមនុស្សនិងច្បាប់គ្រប់គ្រងរដ្ឋ គេក៏អាចលើកយកប្រធានបទមួយមកចោទសួរដែរថា តើរដ្ឋដែលមានច្បាប់ហើយ តែច្បាប់នោះគ្មានប្រសិទ្ធភាព អាចចាត់ទុកថាជារដ្ឋធម្មជាតិដែរឬទេ? (ច្បាប់គ្មានប្រសិទ្ធភាពនៅទីនេះគឺសំដៅលើច្បាប់ដែលអាចដាក់ទោសទណ្ឌតែទៅលើពលរដ្ឋសាមញ ឯពលរដ្ឋដែលជាបក្សពួកថ្នាក់ដឹកនាំរដ្ឋឬក្រុមគ្រុបគ្រងរដ្ឋ កម្រជាប់ទោសណាស់ ទោះបីមានភស្តុតាងបទល្មើសជាក់លាក់យ៉ាងណាក៏ដោយ) ។ ផ្អែកលើនិយមន័យរបស់លោក ហប យើងអាចចាត់ទុករដ្ឋដែលពោពេញទៅដោយនិទណ្ឌភាពថាជារដ្ឋធម្មជាតិបាន ដោយហេតុថារដ្ឋនិទណ្ឌភាព និងរដ្ឋធម្មជាតិស្ថិតនៅក្នុងក្លិបតែមួយ (In the same League) ។ ការវាយតម្លៃឬសន្មត់រដ្ឋប្រភេទណាថាជារដ្ឋធម្មជាតិ គឺជាប្រធានបទដ៏លំបាកមួយ ។ បុ៉ន្តែ បើយើងយកប្រសិទ្ធភាពនៃច្បាប់ជាគោល យើងអាចកំណត់បានថា រដ្ឋអនាធិបតេយ្យដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថា (Failed State) គឺស្ថិតនៅក្នុងក្របខ័ណ្ឌរដ្ឋធម្មជាតិ ។ ឧទាហរណ៍នៃរដ្ឋប្រភេទនេះមានជាអាទ៍ ប្រទេសសូមាលី (Somalia) កាលពីជាង១ទសវត្សកន្លងទៅ ប្រទេសយូហ្គោស្លាវី (Yugoslavia) នៅអំឡុងបំបែករដ្ឋនៅទសវត្សឆ្នាំ ១៩៩០ និងប្រទេស រវ៉ាន់ដា (Rwanda) នៅក្នុងទសវត្ស ១៩៩០ ជាដើម ។ល។ នៅក្នុងសម័យ ប៉ុល ពល កាលពីទសវត្សឆ្នាំ១៩៧០ ទៅ៨០ ប្រទេសកម្ពុជាក៏ធ្លាប់បានស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពដូចគ្នានេះដែរ ។ ការស្តារប្រទេសកម្ពុជាឲ្យចេញផុតពីរដ្ឋធម្មជាតិគឺជាកិច្ចការដ៏យូរអង្វែងមួយ ។ ប៉ុន្តែ កម្ពុជាសព្វថ្ងៃក៏មិនទាន់ឆ្លងផុតហានិភ័យរដ្ឋធម្មជាតិបាន ១០០%ដែរ ។ ផ្អែកលើស្ថានភាពនយោបាយបច្ចុប្បន្ន ប្រទេសកម្ពុជាកំពុងស្ថិតនៅលើជម្រាលមួយដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថា Slippery Slope ។ នៅពេលដែលដំណើរនយោបាយជាន់ចំកន្លែងរអិល សន្តិភាព សេរីភាព និងវឌ្ឃនភាពទាំងបុ៉ន្មានអាចនឹងរមៀលធ្លាក់បែកបាក់ប្រេះស្រាំរងកម្មសាជាថ្មី ៕