ចំណីខួរក្បាល

ត្រីមួយតម្បុតពីរ បច្ចុប្បន្ន យើងឃើញមានពលរដ្ឋខ្មែរជាច្រើនបានធ្វើអន្តោប្រវេសន៍ ទៅរស់នៅក្នុងប្រទេសនានាដូចជា សហរដ្ឋអាមេរិក បារាំង កាណាដា និង អូស្ត្រាលី ជាដើម ។ល។ ការចូលទៅរស់នៅក្នុងប្រទេសថ្មី យើងរមែងប្រឹងប្រែងរៀនអំពីភាសា វប្បធម៌ និងរបៀបរបបរស់នៅ ទៅតាមសមត្ថភាពនិងលទ្ធភាពរៀងៗខ្លួន ។ ជាមួយគ្នានេះដែរ យើងក៏ព្យាយាមថែរក្សាភាសា វប្បធម៌ និង ទំនៀមទម្លាប់ដែលយើងធ្លាប់មានពីមុនមក ។ ការព្យាយាមរស់ជាមួយនឹងវប្បធម៌ពីរនេះ គឺមិនខុសអំពីជិះទូកពីរនោះទេ ។ អ្នកជិះគប្បីស្វែងរកលំនឹងមួយដើម្បីរក្សាតុល្យភាព ។ ការថែរក្សាទំនៀមទម្លាប់និងវប្បធម៌កំណើតរបស់ជនអន្តោប្រវេសន៍ គ្មានអ្វីទាស់ខុសឡើយ ។ ក៏ប៉ុន្តែ អ្វីដែលជារឿងទាស់ខុសនោះ គឺការយកទំនៀមទម្លាប់វប្បធម៌របស់យើង ទៅឡូកឡំនៅក្នុងជីវិតរបស់មនុស្សជំនាន់ក្រោយ ។ ខ្ញុំជាមនុស្សម្នាក់ដែលធ្លាប់បានគិតថា ក្មេងដែលកើតនៅក្នុងគ្រួសាររក្សាវប្បធម៌ពីរ ទទួលបានសារប្រយោជន៍ច្រើន ដ្បិតយើងចេះនិយាយភាសាពីរ ស្គាល់វប្បធម៌ពីរ ជាដើម ។ល។ ចំណេះដឹងយើងគឺពីរដង (Double) នៃចំណេះដឹងរបស់អ្នកដែលកើតក្នុងគ្រួសារមានវប្បធម៌តែមួយ ។ ជំនឿនេះ បានជម្រុញឲ្យខ្ញុំត្រៀមនូវសម្ភារសិក្សាអក្សរសាស្ត្រខ្មែរមួយចំនួន សម្រាប់បង្រៀនកូនខ្ញុំដែលកើតនៅឯបរទេស ។ ប៉ុន្តែ បន្ទាប់ពីឆ្លងកាត់ការសិក្សានិងសង្កេតអំពីរបៀបរបបរស់នៅឯបរទេសជាច្រើនឆ្នាំ ខ្ញុំចាប់ផ្តើមមើលឃើញនូវអ្វីដែលជាផលវិបាកនៃការគិតរបស់ខ្ញុំ ។ ការជម្រុញ ឬលើកទឹកចិត្តក្មេងដែលកើតនៅក្រៅប្រទេសខ្មែរ ឲ្យរក្សាទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ទោះត្រឹមតែរៀនភាសាក្តី គឺជាកត្តាដាក់បន្ទុកច្រើនជាងលើកស្ទួយ ។ វាមិនខុសអំពីឲ្យកូនស្លៀកខោជើងវែងពាក់អាវដៃវែង ទៅប្រកួតនៅក្នុងកីឡាហែលទឹកឡើយ ។ មុននឹងយើងសម្រេចឲ្យកូនដែលកើតនៅក្រៅប្រទេសខ្មែរ រៀនភាសាខ្មែរក៏ដូចជារក្សាវប្បធម៌ខ្មែរ យើងគួរសួរខ្លួនឯងនូវសំណួរដ៏សំខាន់មួយ ថាតើទៅថ្ងៃអនាគតកូនរបស់យើងនឹងត្រឡប់ទៅរស់នៅក្នុងស្រុកខ្មែរ ឬក៏នៅឯបរទេស ។ បើចម្លើយ "នៅឯបរទេស" មិនគួរឲ្យកូនរៀនភាសាខ្មែរបន្ថែមលើភាសាផ្លូវការដែលកូនត្រូវប្រើប្រចាំថ្ងៃឡើយ ។ ក្រៅអំពីគ្មានប្រយោជន៍ទៅថ្ងៃអនាគត វានឹងធ្វើឲ្យកូនយើងយឺតយ៉ាវក្នុងការចាប់យកភាពស្ទាត់ជំនាញ នៅក្នុងភាសាផ្លូវការដែលយើងត្រូវការប្រើប្រាស់ជាប្រចាំ ។ ចំណុចមួយដែលជាផលវិបាកសម្រាប់អ្នកចេះភាសាពីរ ឬក៏លើសពីពីរ គឺយើងតែងតែយកអ្វីដែលយើងរៀននៅក្នុងភាសាមួយ ទៅភ្ជាប់ជាមួយនឹងភាសាមួយទៀតជាប្រចាំ ។ ប្រការនេះកើតឡើងស្ទើរតែជាស្វ័យប្រវត្តិ ។ ការញែកអារម្មណ៍នេះហើយដែលធ្វើឲ្យយើងដើរយឺតជាងគេ ដ្បិតអាឡៃតែឈៀងទៅទាត់សំបកកំប៉ុងនៅក្បែរចិញ្ចើមថ្នល់ ។ ខ្ញុំចាប់ផ្តើមសង្កេតមើលភាពខុសគ្នា និងវិបត្តិនៃការប្រឹងរែកវប្បធម៌ពីរតាំងតែពីឆ្នាំទីមួយនៃការចូលមករស់នៅក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិក ។ កាលនោះ ខ្ញុំមានឱកាសបានចូលរៀននៅវិទ្យាល័យនារយៈពេលពីរឆ្នាំចុងក្រោយ ។ ថ្វីដ្បិតតែវិសាលភាពនៃចំណេះដឹងរបស់ខ្ញុំធំគួរសមដែរ ខ្ញុំសង្កេតឃើញថា របៀបគិតរបស់ខ្ញុំនិងរបៀបគិតរបស់កូនសិស្សអាមេរិកាំង មិនសុីសង្វាក់គ្នាទេ ។ ភាពមិនសុីសង្វាក់គ្នានេះ គឺដោយសារតែខ្ញុំគិតតាមរបៀបដែលខ្ញុំធ្លាប់គិតពីមុនមក ។ ឧទាហរណ៍ដ៏សាមញ្ញមួយ ។ ទម្លាប់គោរពកោតខ្លាចគ្រូ ដែលយើងចាត់ទុកថាមានចំណេះដឹងខ្ពង់ខ្ពស់ជាងយើង បានធ្វើឲ្យខ្ញុំខ្លាចរអាមិនហ៊ានតស៊ូមតិជាមួយនឹងគ្រូឡើយ ។ ពេលឃើញកូនសិស្សអាមេរិកាំងតតាំងជជែកវែកញែកជាមួយនឹងគ្រូ ខ្ញុំតែងតែគិតថាសិស្សទាំងនោះក្រអឺតក្រទមបន្តិចហើយ ។ ធាតុពិត គ្មានអ្វីក្រអឺតក្រទម ឬ ឆ្គាំឆ្គងជាមួយនឹងការជជែកវែកញែងតតាំងជាមួយនឹងគ្រូទេ ។ ភាសាគឺជាយានមួយសម្រាប់បណ្តុះវប្បធម៌និងផ្នត់គំនិត ។ ក្រៅអំពីផ្តល់មធ្យោបាយឲ្យយើងប្រាស្រ័យទាក់ទងជាមួយនឹងមនុស្សជុំវិញខ្លួន វាក៏ជាមធ្យោបាយសម្រាប់សម្រិតសម្រាំងចំណេះដឹងរបស់យើងដែរ ។ សញ្ញាប័ត្ររបស់យើងអាចមានកម្រិតស្មើគ្នា ។ ក៏ប៉ុន្តែ ការយល់ដឹង ចំណេះជំនាញ និងភាពបុិនប្រសប់របស់យើងមិនស្មើគ្នាឡើយ ។ ខ្ញុំសូមលើកយកឧទាហរណ៍មួយដែលខ្ញុំបានសង្កេតជាច្រើនឆ្នាំ មកបរិយាយនៅទីនេះ ។ ខ្ញុំធ្លាប់អង្គុយសរសេររបាយការណ៍ឲ្យគណកម្មាធិការមួយរបស់វិទ្យាស្ថានវេជ្ជសាស្ត្រជាតិនៃសហរដ្ឋអាមេរិក (National Institute of Health, NIH) ពីរដងក្នុងមួយឆ្នាំអស់រយៈកាលជិត ២០ឆ្នាំ ។ តួនាទីនៃគណកម្មាធិការនោះ គឺវាយតម្លៃប្រធានគ្រុបគ្រងបន្ទីរពិសោធ ថាតើគួរផ្តល់តំណែងមួយជីវិត (Tenure) ដល់ប្រធានមន្ទីរណាមួយដែរឬទេ ។ គួរបញ្ជាក់ថាប្រព័ន្ធឋានានុក្រមនៅក្នុង NIH ស្រដៀងគ្នានឹងឋានានុក្រមរបស់សាស្ត្រាចារ្យនៅសាកលវិទ្យាល័យដែរ ដែលមាន ជំនួយសាស្ត្រាចារ្យ សាស្ត្រាចារ្យ និង សាស្ត្រាចារ្យមួយជីវិត (Tenure or Full Professor) ។ ឯនៅ NIH គឺមានជំនួយការស្រាវជ្រាវ អ្នកស្រាវជ្រាវ ប្រធានមន្ទីរស្រាវជ្រាវ និង ប្រធានមន្ទីរស្រាវជ្រាវអស់មួយជីវិត (Tenure Position) ។ មុននឹងទទួលបានការតែងតាំងជាប្រធានមន្ទីរស្រាវជ្រាវអស់មួយជីវិត ប្រធានមន្ទីរស្រាវជ្រាវនីមួយៗត្រូវសរសេររបាយការណ៍ និងធ្វើបទបង្ហាញជូនគណកម្មាធិការត្រួតពិនិត្យនិងវាយតម្លៃ ម្តងហើយម្តងទៀតជាច្រើនឆ្នាំ ។ អ្នកខ្លះចំណាយពេលបួនដប់ឆ្នាំឡើងមកធ្វើបទបង្ហាញ ក៏នៅតែមិនទទួលបានការតែងតាំងឲ្យធ្វើប្រធានមន្ទីរមួយជីវិតដែរ ។ មួយចំនួនតូចលះបង់ការប្រឹងប្រែង ហើយទៅធ្វើជាសាស្ត្រាចារ្យបង្រៀននៅសាកលវិទ្យាល័យវិញម្តង ។ តាមការសង្កេតក្រៅផ្លូវការរបស់ខ្ញុំ ក្នុងចំណោមប្រធានមន្ទីរពិសោធដែលព្យាយាមឈោងចាប់យកតួនាទីប្រធានមន្ទីរមួយជីវិត អ្នកដែលឆ្លងកាត់ការសិក្សានិងរស់នៅក្នុងបរិយាការប្រើភាសាតែមួយ ហាក់ដូចជាមិនសូវលំបាកក្នុងការពន្យល់គណកម្មាធិការអំពីកិច្ចការរបស់ខ្លួន ដូចអ្នកដែលរស់ក្នុងបរិយាការពហុភាសាទេ ។ នេះគឺជាប្រការមួយដែលធ្វើឲ្យខ្ញុំយល់ថា ពហុភាសាជាកត្តាអូសទាញឲ្យយើងចាញ់ប្រៀបគេ ។ កម្រិតនៃសញ្ញាប័ត្រស្មើគ្នា ។ កិច្ចការយើងអាចធ្វើបានដូចគ្នា ។ ក៏ប៉ុន្តែ ភាពបុិនប្រសប់របស់យើងក្នុងការនិយាយស្តីនិងសរសេរបទបង្ហាញ (Articulation) មិនស្មើគ្នាទេ ។ ភាពច្បាស់លាស់និងបុិនប្រសប់ក្នុងការសរសេររបាយការណ៍ និងធើ្វបទបង្ហាញដែលផ្អែកស្ទើរតែទាំងស្រុងនៅក្នុងភាសានិយាយ គឺជាកត្តាមួយនៃការសម្រេចជោគវាសនារបស់អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រទាំងនោះ ។ មុននឹងបញ្ចប់ ខ្ញុំសូមងាកទៅមើលបុគ្គលល្បីៗមួយចំនួននៅក្នុងវិស័យសិក្សារបស់ខ្មែរវិញម្តង ។ លោក លី ធាមតេង លោក លាង ហាប់អាន និង លោក ឃុន ស្រ៊ុន ជាដើម ។ល។ បើមើលតាមឈ្មោះរបស់ពួកគាត់ គឺសុទ្ធសឹងតែជាកូនចៅចិន ។ ក៏ប៉ុន្តែ ពួកគាត់យល់ដឹងភាសានិងវប្បធម៌ខ្មែរច្បាស់លាស់ ស្ទើរតែលើសខ្មែរម្ចាស់ស្រុកទៅទៀត ។ និយាយឲ្យខ្លី គឺពួកគាត់ផ្តោតការសិក្សាតែទៅលើភាសានិងវប្បធម៌ខ្មែរ ដែលជាទីកំណើតនិងកន្លែងដែលពួកគាត់ត្រូវស្វែករកការងារ ក៏ដូចជាប្រកបរបរចិញ្ចឹមជីវិតតែប៉ុណ្ណោះ ។ បើត្រូវរៀនភាសាបរទេស ពួកគាត់រៀនភាសាបារាំងឬអង់គ្លេស ដើម្បីពង្រីកវិសាលភាពនៃចំណេះដឹងក្នុងគោលបំណងទ្រទ្រង់ការរស់នៅក្នុងប្រទេសខ្មែរ ។ មិនមែនភាសាចិន ដែលជាភាសារបស់បុព្វការីជនពួកគាត់ទេ ។ សរុបឲ្យខ្លី ដើម្បីអាំងត្រីមួយ យើងមិនចាំបាច់ប្រើតម្បុតពីរឡើយ ៕

ចំណីខួរក្បាល

សត្វធ្វើនយោបាយ និង នយោបាយសត្វធាតុ មុនពេលគាត់ស្លាប់ទៅ ទស្សនវិទូជនជាតិក្រិចមួយរូបឈ្មោះ អារីស្តូត (Aristotle) បានបន្សល់ទុកនូវទិដ្ឋិមួយឲ្យមនុស្សជំនាន់ក្រោយយកទៅពិចារណា ។ គាត់ថា មនុស្សគឺជាសត្វដែលធ្វើនយោបាយ (Men are, by nature, political animals) ។ ចាប់តាំងពីបានឃើញពាក្យនេះជាលើកដំបូងរហូតមកដល់ពេលនេះ ខ្ញុំតែងតែពិចារណាថា ប្រសិនបើយើងយកពាក្យពីរម៉ាត់ចុងក្រោយមកប្តូរតួនាទីរបស់វាជា៖ animal politics វិញ យើងអាចនឹងទទួលបានអត្ថន័យត្រឡប់ធាតុមួយគឺ នយោបាយសត្វធាតុ ។ នៅក្នុងសម័យកាលលោក អារីស្តូត រស់នៅ មនុស្សភាគច្រើនចាត់ទុកទម្រង់នៃការអនុវត្តិនយោបាយជា សិល្បៈ ។ ក៏ប៉ុន្តែ ចំណេរក្រោយមក មនុស្សបានកែប្រែសិល្បៈនយោបាយឲ្យទៅជា ឧបករណ៍ ។ កាលណាយើងនិយាយអំពីឧបករណ៍ គឺយើងនិយាយអំពីសភាវមួយដែលមានសណ្ឋានជាកាំបិតមុខពីរ ។ វាអាចលើកស្ទួយជីវិតមនុស្ស ហើយក៏អាចបំផ្លាញ ឬ ជិះជាន់សង្កត់សង្កិនជីវិតមនុស្សដែរ ។ គឺការប្រែប្រួលពី សិល្បៈ ទៅជា ឧបករណ៍ នៃទ្រង់ទ្រាយនយោបាយនេះហើយ ដែលខ្ញុំយកពាក្យ សត្វធ្វើនយោបាយ និង នយោបាយសត្វធាតុ មកធ្វើជាប្រធានបទពិចារណា ។ ពេលជួបជជែកលេងជាមួយមិត្តភក្តិ មិនថាផ្ទាល់មុខឬក៏ក្នុងបណ្តាញ ហ្វេសប៊ុកឡើយ ប្រធានបទបីដែលជាចំណង់ចំណូលចិត្តរបស់ខ្ញុំគឺ ដំណើរជីវិត នយោបាយ និង ព្រះធម៌ ។ នយោបាយគឺជារឿងដែលខ្ញុំសង្កេតឃើញថា មនុស្សចូលចិត្តលើកយកមកជជែកច្រើនជាងគេ ទាំងអ្នកយល់ដឹងជ្រៅជ្រះ ទាំងអ្នកមិនដឹងម៉ុង្គលិង្គ ។ លោក អារីស្តូត ហៅមនុស្សថា ជាសត្វដែលធ្វើនយោបាយ ពិតជាត្រឹមត្រូវណាស់ ។ អ្វីដែលធ្វើឲ្យសម្តីលោក អារីស្តូត ត្រឡប់ធាតុ គឺមនុស្សកែប្រែខ្លួនឯងឲ្យទៅជាសត្វធាតុ ដើម្បីធ្វើនយោបាយ ។ នយោបាយបានវិវឌ្ឍជាមួយនឹងជីវិតមនុស្សអស់រយៈកាលរាប់ពាន់ឆ្នាំមកហើយ ។ តាំងតែពីដើមរៀងមក មានសភាវពីរដែលជាកត្តាប្រទាញប្រទងនាំឲ្យមនុស្សទាស់គ្នាក្លាយទៅជាសត្វធាតុនៅក្នុងការធ្វើនយោបាយ ។ សភាវទាំងពីរនេះគឺផ្នត់គំនិត សេរីនិយម និង ផ្តាច់ការនិយម ។ យើងអាចហៅផ្នត់គំនិតទាំងពីរនេះថា៖ សភាវល្អ និង សភាវអាក្រក់ (Good and Evil) ។ សភាវទាំងពីរនេះប្រកួតគ្នាដើម្បីដណ្តើតួនាទីគ្រប់គ្រងផ្នត់គំនិតមនុស្សគ្រប់ៗរូប ។ មនុស្សដែលត្រូវបានសភាវណាមួយគ្រុបគ្រងផ្នត់គំនិត ទង្វើរបស់មនុស្សនោះក៏នឹងស្តែងចេញមកទៅតាមឥទ្ធិពលនៃសភាវនោះដែរ ។ នៅក្នុងការប្រកួតគ្នារវាងសភាវល្អនិងសភាវអាក្រក់ សភាវអាក្រក់ច្រើនតែមានប្រៀបជាង ដ្បិតវាមិនតម្រូវឲ្យមនុស្សពិចារណាវែងឆ្ងាយទេ ។ ខ្មែរយើងមានពាក្យមួយឃ្លាដែលពោលថា៖ ចិត្តមិនដាច់ ធ្វើស្តេចមិនកើត ។ ភាពងាយស្រួលនៅក្នុងការទាក់ទាញចិត្តមនុស្សពីសំណាក់សភាវអាក្រក់នេះ បានធ្វើឲ្យមនុស្សជាច្រើនក្លាយខ្លួនទៅជាឧបករណ៍នយោបាយ និងអនុវត្តិនយោបាយសត្វធាតុដោយមិនដឹងខ្លួន ។ ទម្រាំតែមនុស្សភ្ញាក់រលឹកថា ខ្លួនកំពុងតែចូលរួមធ្វើនយោបាយរបៀបសត្វធាតុ វាយឺតពេលទៅហើយ ។ យកលទ្ធិផ្តាច់ការនិយម និង ជនផ្តាច់ការមកធ្វើជាឧទាហរណ៍ ។ មិត្តខ្ញុំម្នាក់ដែលជាបណ្ឌិតផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយបានប្រាប់ខ្ញុំថា លទ្ធិផ្តាច់ការនិងជនផ្តាច់ការ មិនដែលធ្លាក់ពីលើមេឃមកទេ ។ រីឯជនផ្តាច់ការទៀតសោត ក៏មិនមែនជាមនុស្សធ្លាតវាងវៃដែរ ។ គុណសម្បត្តិរបស់ជនផ្តាច់ការមានតែមួយគត់គឺ ចិត្តដាច់និងឃោរឃៅ (Evil) ។ ដូច្នេះ បិសាចផ្តាច់ការនិយម ដែលកំពុងធ្វើទុក្ខបុកម្នេញមនុស្សលោកសព្វថ្ងៃនេះ គឺត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយមនុស្សឆ្លាតវាងវៃដូចនៅក្នុងរឿង ហ្វ្រេងកេនស្តាញ (Frankenstein) ដូច្នោះដែរ ។ ខ្ញុំយកសម្តីមិត្តខ្ញុំមកពិចារណានិងសង្កេតមើលនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ គឺឃើញថាពិតដូច្នោះមែន ។ ចម្ងល់របស់ខ្ញុំគឺថា ហេតុអ្វីក៏មនុស្សឆ្លាតវាងវៃដែលអាចបង្កើតបិសាចផ្តាច់ការនិយមបាន មិនអាចសម្លាប់ ឬក៏បំបាត់វាចោលវិញ??? នៅក្នុងក្របខ័ណ្ឌប្រព័ន្ធនយោបាយលទ្ធិផ្តាច់ការ ឬក៏បម្រើការងារឲ្យជនផ្តាច់ការ (Dictator) មានពាក្យមួយឃ្លាដែលគេនិយាយថា៖ ជិះនៅលើខ្នងខ្លា ។ យើងមិនអាចចុះពីលើខ្នងខ្លាផ្តេសផ្តាស់ឡើយ ។ ជិវិតនិងសុភមង្គលគ្រួសារ គឺផុយស្រួយណាស់ ។ នេះគឺជាកត្តាមួយដែលបង្ហាញអំពីផលវិបាកនៃការ បំផ្លាញបិសាចផ្តាច់ការចោលវិញ បន្ទាប់ពីមនុស្សបានបង្កើតវាឡើង ដោយចេតនាក្តី ដោយអចេតនាក្តី ។ បើយើងសង្កេតមើលទម្រង់នៃការកកើតរបបផ្តាច់ការនិងជនផ្តាច់ការ វាកើតចេញអំពីផ្នត់គំនិតធម្មជាតិមួយរបស់មនុស្ស ដែលជឿជាក់ថា មនុស្សផងគ្នា ជាពិសេសមនុស្សដែលមានពូជពង្សវង្សត្រកូលជាមួយគ្នា មិនអាក្រក់ឃោរឃៅទេ ។ យើងមានជំនឿថា យើងអាចយកភាពឆ្លាតវាងវៃរបស់យើង ទៅកំចាត់សភាវអាក្រក់ចេញអំពីផ្នត់គំនិតរបស់មនុស្សផងគ្នាបាន ។ និយាយមួយបែបទៀត យើងជឿថាភាពឆ្លាតវាងវៃរបស់យើង អាចកំចាត់សភាវបិសាចនៅក្នុងចិត្តមនុស្ស ។ វាជាជំនឿមួយដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថា Fallacious Belief (ជំនឿរវើរវាយ) ។ គឺជំនឿនេះហើយដែលជាកត្តាទាក់ទាញឲ្យមនុស្សល្អ ស្រឡាញ់សច្ចយុត្តិធម៌គ្រប់ៗរូប ចូលរួមជ្រោមជ្រែងទ្រទ្រង់បិសាចផ្តាច់ការឲ្យមានអត្ថិភាព ដោយផ្ទាល់ផង និង ដោយប្រយោលផង ។ ដំណើរបង្កើតរបបផ្តាច់ការនិងជនផ្តាច់ការ គឺមានសណ្ឋានដូចទឹកត្នោតដែលស្រក់ចូលបំពង់ ។ វាជាដំណើរជួយគ្នាមួយដៃមួយជើងម្នាក់ ។ អ្នកនេះជួយបន្តិច អ្នកនោះជួយបន្តិច ។ គ្មានរូបភាពអ្វីធំដុំដែលងាយស្រួលក្នុងការសង្កេតមើលនោះទេ ។ អ្នកដែលមានចំណែកក្នុងការបង្កើតបិសាចផ្តាច់ការ ជាទូទៅ មើលមិនឃើញនូវផលអវិជ្ជមានដែលកើតចេញអំពី កម្ម ឬសកម្មភាពរបស់ខ្លួនឡើយ ។ ឯវត្តមានរបស់បិសាចផ្តាច់ការ ក៏មិនដឹងថាចាប់បដិសន្ធិពីពេលណាមកដែរ ។ យើងគ្រាន់តែដឹងថា មកដល់ដំណាក់កាលមួយ យើងចាប់ផ្តើមរស់នៅក្នុងសភាពព្រួយបារម្ភនិងភ័យខ្លាច ។ ភាវភ័យខ្លាចនេះក៏មិនស្ថិតនៅជាមួយនឹងយើងជាប្រចាំដែរ ។ វាមានសណ្ឋានដូចជាការដេកយល់សប្តិឃើញខ្មោចលងម្តងម្កាលតែប៉ុណ្ណោះ ។ ដើម្បីសេចក្តីសុខ និង កាត់បន្ថយការភ័យខ្លាច យើងត្រូវបង្ខំចិត្តដេកអោបបិសាចដ៏គួរឲ្យស្អប់ខ្ពើមនេះ ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ យើងត្រូវថើបវាថែមទៀត ។ ភាវភ័យខ្លាចនេះ មិនមែនតែអ្នកចូលរួមបង្កើតបិសាចទេដែលត្រូវភ័យខ្លាចនោះ ។ បិសាចខ្លួនឯង ក៏រស់នៅក្នុងសភាវភ័យខ្លាចដែរ ។ គឺយើងរស់នៅក្នុងសភាវភ័យខ្លាចដូចគ្នា គ្រាន់តែសភាវភ័យខ្លាចទាំងនេះ មានសណ្ឋាននិងកម្រិតខ្ពស់ទាបជាងគ្នា ។ នេះហើយគឺជាអ្វីដែលខ្ញុំចង់និយាយអំពី នយោបាយសត្វធាតុ ។ យើងចាប់ផ្តើមអំពីការធ្វើនយោបាយក្នុងទម្រង់ជា សិល្បៈ ។ ប៉ុន្តែ ដោយហេតុតែមហិច្ឆតា ការលោភលន់ និងករណីជាច្រើនផ្សេងទៀត ភាពស្រស់បវរនៃសិល្បៈបានប្រែក្លាយទៅជាបិសាចដែលគ្មានរូប និង គ្មានស្រមោល ។ ចុងក្រោយបំផុត ពលិកម្មនិងការប្រឹងប្រែងដែលមនុស្សជាច្រើនបានបូជានៅក្នុងឆាកជីវិត បានប្រែក្លាយទៅជាភាវភ័យព្រួយ សម្រាប់កំដរជីវិតរបស់យើង ក៏ដូចជាជីវិតញាតិមិត្តពូជពង្សវង្សត្រកូលរបស់យើងដែរ ៕