ចំណីខួរក្បាល

លើកស្ទួយបុគ្គល (Self-Empowerment) កាលរៀននៅបស្ចឹមប្រទេស ខ្ញុំឧស្សាហ៍ឮគេនិយាយអំពីគោលគំនិត លើកស្ទួយបុគ្គល (Self-empowerment) ។ ពេលឮពាក្យនេះដំបូងៗ ខ្ញុំក្តាប់មិនបានទេ ។ និយាយមួយបែបទៀត ខ្ញុំមិនសូវយល់ទេ ។ ប៉ុន្តែ មិនដឹងជាគេចទៅណារួច ខ្ញុំក៏ចេះតែទ្រាំអង្គុយស្តាប់គេវែកញែកកំដរពេលវេលាទៅ ។ ថ្មីៗនេះ ខ្ញុំបានយកពាក្យមួយឃ្លាដែលឪពុកខ្ញុំតែងតែលើកយកមកទូន្មាន ឬក៏តេះដៀលខ្ញុំកាលពីកុមារភាព មកវិភាគពិចារណា ក៏មើលឃើញថា ពាក្យមួយឃ្លានោះ មានអត្ថន័យខ្លឹមសារស្រដៀងគ្នានឹងពាក្យ Self-empowerment នៅក្នុងភាសាអង់គ្លេសនេះដែរ ។ ពាក្យដែលឪខ្ញុំតែងតែលើកយកមកប្រដៅខ្ញុំជារឿយៗនោះគឺ៖ "ធ្វើជាមនុស្ស កុំចាំបាច់ឲ្យគេឆ្កឹះដូចចន្លុះ" ។ បើយើងពិនិត្យមើលអត្ថន័យខ្លឹមសារនៃពាក្យពេចន៍នេះឲ្យសុីជម្រៅ យើងឃើញថា ពាក្យមួយឃ្លានេះ មានន័យដាស់តឿនទូន្មានផង និង តេះដៀលផង ។ វាបង្កប់នូវតុល្យភាពមួយនៅក្នុងខ្លឹមសាររួម ។ បើនិយាយអំពីទំនាក់ទំនងអំណាចនៅក្នុងគ្រួសារ ឬសង្គមជាតិ អំណាចនោះគឺត្រូវបានរក្សាទុកនៅនឹងរូបបុគ្គល (Empowerment) ។ ភ្ជាប់ជាមួយនឹងអំណាចនោះគឺ សេរីភាព (Freedom) ។ បន្តមកទៀតគឺការទទួលខុសត្រូវ (Responsibility) ។ អ្វីដែលជាលទ្ធផលចុងក្រោយនៅក្នុងការផ្ទុកផ្តាក់នេះ គឺភាពរឹងបុឹងនៅក្នុងជីវិតបុគ្គលម្នាក់ៗ (Confidence) ។ វាជាទំនាក់ទំនងនៅក្នុងការអភិវឌ្ឃ ឬវិវត្តិន៍ នៃជីវិតមនុស្សដែលហាក់ដូចជាមានលក្ខណៈវិទ្យាសាស្ត្រភ្ជាប់ជាមួយ ។ នៅពេលមនុស្សម្នាក់នៅក្នុងទំនាក់ទំនងសង្គមគ្រួសារក្តី សង្គមខាងក្រៅក្តី ត្រូវបានអនុញាតិ ឬលើកទឹកចិត្តឲ្យទទួលខុសត្រូវ (Responsible) ទៅលើការតាក់តែងដំណើរជីវិតរបស់ខ្លួន វានឹងបង្កឲ្យមានលក្ខណៈរឹងបុឹងនៅក្នុងសមត្ថភាពរបស់មនុស្សនោះ ។ គួរកត់សម្គាល់ថា ខ្ញុំប្រើពាក្យ "រឹងបុឹង" ជំនួសឲ្យពាក្យ "រឹងមាំ" ។ រឹងបុឹងងាយបត់បែន (Flexible) ទប់ទល់ជាមួយនឹងសម្ពាធ ។ រឹងមាំ (Rigid) មានលទ្ធភាពមិនដូចគ្នាទេ ។ កត្តាទាំងពីរជាសមត្ថភាពដូចគ្នា (Strength) ។ ក៏ប៉ុន្តែ មួយទន់ មួយរឹង ។ ចៃកុនគុននិយម ចិន អាចយល់អំពីប្រការនេះដោយងាយ ។ ការសិក្សាវែកញែកពាក្យ មួយម៉ាត់ក្តី មួយឃ្លាក្តី គឺលំបាកប្រហាក់ប្រហែលនឹងសិក្សាមេរៀនមួយសៀវភៅដែរ ។ ភាគច្រើន យើងអាន ឬក៏ស្តាប់ហើយ ក៏ចេះតែបន្តដំណើរសិក្សាទៅមុខទៀត ។ កម្រអង្គុយវិភាគពិចារណាពាក្យ មួយម៉ាត់ៗ ឬមួយឃ្លាៗ ដែលយើងបានជួបប្រទះណាស់ ។ ជាលទ្ធផល យើងចេះចាំតែពាក្យពេចន៍ ឬក៏គោលគំនិតអ្វីមួយ ប៉ុន្តែមិនសូវយល់អំពីវិសាលភាពនៃគំនិតទាំងនោះទេ ។ គួរនាដូចជាដំបូន្មានរបស់ឪខ្ញុំដូច្នោះដែរ ។ វាដក់ជាប់នៅក្នុងដួងចិត្តនិងការចង់ចាំរបស់ខ្ញុំស្ទើរតែអស់មួយជីវិតទៅហើយ ។ ប៉ុន្តែ នៅពេលដែលខ្ញុំរៀនប៉ះចំគោលគំនិតដូចគ្នានោះ ខ្ញុំបែរជាឡេឡឺគ្មានដឹងខ្យល់អ្វីទៅវិញ ។ បើកុំតែខ្ញុំលើកយកពាក្យមួយឃ្លានោះ មកធ្វើបទបញ្ហាញ (Highlight) នៅក្នុងអត្ថបទមួយនាពេលថ្មីៗនេះ ឪខ្ញុំប្រហែលជាគ្មានថ្ងៃទទួលបានក្រេឌិត ឬក៏ការទទួលស្គាល់អំពីផលវិជ្ជមាននៅក្នុងដំបូន្មានរបស់គាត់ឡើយ ។ នៅក្នុងការរស់នៅ មនុស្សម្នាក់ៗប្រហែលជាកម្រនឹងចំណាយពេល ពិចារណាពាក្យពេចន៍ដែលប្រើប្រចាំថ្ងៃណាស់ ។ យើងអាន យើងស្តាប់ យើងឮ យើងប្រតិកម្ម យើងចងចាំ រួចហើយក៏បន្តរស់ទៅតាមស្ថានភាពជីវិតរបស់យើង ។ ប៉ុន្តែ បើយើងពិនិត្យឲ្យបានមធ្យ័ត ពាក្យពេចន៍ដើរតួសំខាន់ណាស់នៅក្នុងការអភិវឌ្ឃជីវិត ។ តាមពិត ប្រការដែលធ្វើឲ្យខ្ញុំរំលឹកឡើងវិញអំពីដំបូន្មានឪខ្ញុំ ដែលបានទទួលអនិច្ចកម្មទៅរាប់សិបឆ្នាំកន្លងមកហើយនោះ គឺដោយសារតែការតតាំង (Challenges) របស់កូនខ្ញុំជាមួយនឹងខ្ញុំ ។ ដោយហេតុតែកូនខ្ញុំវាកើតនៅក្នុងស្រុកអាមេរិក វាកម្រនឹងទទួលយកការបង្គាប់បញ្ជារបស់ខ្ញុំដោយគ្មានការតវ៉ាណាស់ ។ គឺថាខ្ញុំត្រូវតែពន្យល់ហេតុផលឲ្យទាល់តែច្បាស់ល្មមទទួលយកបាន ទាំងវាទាំងខ្ញុំ ទើបយើងអាចបិទបញ្ចប់ទំនាស់អ្វីមួយ ។ ឧទាហរណ៍ ខ្ញុំប្រាប់កូនខ្ញុំថា លាងដៃមុននិងក្រោយពេលញ៉ាំបាយ សំខាន់ណាស់ ។ កូនត្រូវតែអនុវត្តិ ។ វាតតាំងថា ត្រឹមតែជូតសម្អាតដៃគឺគ្រប់គ្រាន់ហើយ ។ ដើម្បីកុំឲ្យទំនាស់អូសបន្លាយវែងឆ្ងាយ ខ្ញុំរំលឹកវាឲ្យត្រឡប់ទៅមើលកម្មវិធីអនាម័យសម្រាប់កុមារនៅក្នុងកុនជីវចលរឿង ដានីញ៉ែល ថៃហ្គឺ ដែលវាចូលចិត្តមើលកាលពីក្មេង ។ នៅពេលគេពន្យល់ថា ទឹកជាសារធាតុល្អបំផុតសម្រាប់សម្អាត មន្ទិលនានាត្រូវបានលុបបំបាត់ចេញអំពីផ្នត់គំនិត ។ ឧទាហរណ៍មួយទៀតដែលបង្ហាញអំពីសារសំខាន់នៃពាក្យពេចន៍ ជាមួយនឹងទំនាក់ទំនងអំណាចក៏ដូចជាសេរីភាព គឺការពុះជ្រៀកខ្លឹមសារ ។ កូនខ្ញុំវាចោទខ្ញុំថា ជាមនុស្សតឹងរឹង (Absolute or dictatorial) ។ ខ្ញុំប្រាប់វាថា ខ្ញុំមិនមែនតឹងរឹងទេ គឺខ្ញុំប្រកាន់ខ្ជាប់នូវវិន័យ ( I'm not strict; but I adhere to discipline) ។ វាឲ្យខ្ញុំពន្យល់អំពីភាវខុសគ្នារវាងភាព តឹងរឹង និង វិន័យ ។ ខ្ញូំប្រាប់វាថា តឹងរឹង គឺស្មើនឹងពាក្យ ត្រូវតែ (Must) ។ ឯ វិន័យគឺស្មើនឹងពាក្យ គួរតែ (Should/ought) ។ មួយដាច់ខាត (Rigid) ។ មួយទៀតទន់ភ្លន់ (Flexible) ។ តាមពិតពាក្យពីរនេះនៅក្នុងវប្បធម៌ខ្មែរ មានខ្លឹមសារមិនឃ្លាតអំពីគ្នាប៉ុន្មានទេ ។ ប៉ុន្តែ នៅក្នុងវប្បធម៌បស្ចឹមប្រទេស វាមានខ្លឹមសារឆ្ងាយពីគ្នាដូចមេឃនឹងដី ។ មួយកាត់ផ្តាច់សេរីភាពរបស់បុគ្គលគ្មានសល់ ។ មួយទៀតរក្សាសេរីភាពឲ្យនៅនឹងបុគ្គល ។ បើនិយាយអំពីទំនាក់ទំនងរវាងឪពុកនិងកូន វាជាទម្រង់អាណាព្យាបាលផ្តាច់ការនិយម និង គាំពារនិយម (Dictatorial parenting Vs. Supportive parenting) ។ បើយើងនិយាយអំពីទំនាក់ទំនងរវាងអ្នកដឹកនាំប្រទេសនិងពលរដ្ឋ វាជាទម្រង់ ផ្តាច់ការនិយម និង សហការនិយម (Dictatorship Vs. Participative Relationship) ។ វិលទៅកាន់ពាក្យលើកស្ទួយបុគ្គល (Self-Empowerment) វិញ ។ នៅក្នុងទំនាក់ទំនងមនុស្សក្នុងសង្គមក៏ដូចជាក្នុងគ្រួសារ គោលគំនិតលើកស្ទួយបុគ្គល ជាកត្តាដ៏ល្អនិងសំខាន់បំផុត ក្នុងការពង្រឹងសមត្ថភាពមនុស្ស ។ វាបង្កើតផ្នត់គំនិតទទួលខុសត្រូវនៅក្នុងជីវិតមនុស្សម្នាក់ៗ ក៏ដូចជានៅក្នុងសង្គមទាំងមូលដែរ ។ ឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែងមួយគឺទង្វើរបស់មន្ត្រីរដ្ឋការនៅក្នុងប្រទេសដែលដើរតាមគោលគំនិតលើកស្ទួយបុគ្គល និងប្រទេសដែលមិនដើរតាមគោលគំនិតលើកស្ទួយបុគ្គល ។ មន្ត្រីនៅក្នុងប្រទេសដែលលើកស្ទួយបុគ្គល រមែងទទួលស្គាល់កំហុសនិងលាលែងពីតំណែង នៅពេលមានគ្រោះមហន្តរាយអ្វីមួយដែលកើតមាន ដោយសារការធ្វេសប្រហែសឬទង្វើរបស់ខ្លួន ។ ឯមន្ត្រីឬមេដឹកនាំនៅក្នុងប្រទេសដែលគ្មានគោលការណ៍លើកស្ទួយបុគ្គល មិនដែលទទួលស្គាល់កំហុសរបស់ខ្លួនទេ ទោះបីកំហុសនោះស្លាប់មនុស្សអស់រាប់លាននាក់ក៏ដោយ ៕