ចំណីខួរក្បាល

អាហ្វហ្គានីស្ថាន ការដួលរលំរបស់រដ្ឋាភិបាលអាហ្វហ្គានីស្ថាននិងស្ថានភាពច្របូកច្របល់នៅក្នុងប្រទេសនេះ បានធ្វើឲ្យពលរដ្ឋនានានៅក្នុងពិភពលោកតក់ស្លុតយ៉ាងខ្លាំង ។ មតិជាច្រើនបានថ្កោលទោសសហរដ្ឋអាមេរិកដែលចូលទៅធ្វើប្រតិបត្តិការណ៍សឹកកំចាត់ក្រុមភេរវក អាល់កៃដា តាំងពីឆ្នាំ២០០១មកនោះ ថាជាអ្នកនាំទុក្ខដល់ពលរដ្ឋអាហ្វហ្គានីស្ថាន ។ វាជារឿងដែលយើងគួរស្វែងយល់ឲ្យបានប្រាកដប្រជា ថាតើអ្នកណាសមជាអ្នកទទួលខុសត្រូវនៅក្នុងគ្រោះភ័យដ៏គួរឲ្យរន្ធត់នេះ ។ ព្រះពុទ្ធដែលជាអ្នកប្រាជ្ញដ៏ឧត្តមបំផុតនៅក្នុងលោកនេះ បានបន្សល់នូវគោលការណ៍គិតច្បាស់ដូចពន្លឺថ្ងៃមួយថា៖ រឿងរ៉ាវតូចធំនៅក្នុងជីវិត សុទ្ធតែមានហេតុរបស់វា (ទ្រឹស្តី កម្មនិងផល) ។ ដូច្នេះ មុននឹងយើងបន្ទោសភាគីណាមួយនៅក្នុងគ្រោះភ័យនៅអាហ្វហ្គានីស្ថាន យើងគប្បីស្វែងយល់អំពីហេតុនិងផលជាមុនសិន ។ ខ្ញុំស្គាល់អត្តចរិតនិងគោលនយោបាយរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកខ្លះៗ ប៉ុន្តែមិនសូវជាក់ច្បាស់ដូចបញ្ញាជនជាច្រើនដែលបានសិក្សាអំពីប្រទេសនេះទេ ។ តាមការយល់ដឹងរបស់ខ្ញុំ សហរដ្ឋអាមេរិកជាប្រទេសតែមួយគត់នៅក្នុងពិភពលោក ដែលឈឺឆ្អាលអំពីសុខមាលភាពពលរដ្ឋដទៃច្រើនជាងគេ ។ មូលហេតុដែលខ្ញុំហ៊ានអះអាងដូច្នេះ មិត្តអ្នកអានអាចសង្កេតដោយខ្លួនឯងនៅពេលមានគ្រោះមហន្តរាយណាមួយ ដោយសង្គ្រាមក្តី ដោយគ្រោះធម្មជាតិក្តី អ្នកនឹងឃើញកញ្ចប់ចំណីអាហារនិងបរិក្ខាទ្រទ្រង់ជីវិតនានាដែលមានសញ្ញាដៃពីរចាប់គ្នា ។ បរិក្ខារទ្រទ្រង់ជីវិតទាំងនោះភាគច្រើនមានសរសេរពាក្យ USAID នៅលើកញ្ចប់ ។ ជំនួយរបស់ USAID នេះគឺមិនរើសមុខទេ (Non-discrimatory assistance) ។ តើប្រទេសមួយដែលមានចិត្តជួយអ្នកដទៃដោយមិនរើសមុខដូច្នេះ អាចទៅបង្កគ្រោះមហន្តរាយឲ្យអ្នកដទៃដែរទេ? នេះគឺជាសំណួរមួយដែលយើងគួរលើកយកមកពិចារណាមុននិងវាយតម្លៃថាដូច្នេះ ឬដូច្នោះ ។ សហរដ្ឋអាមេរិកបានចូលទៅធ្វើប្រតិបត្តិការណ៍កំចាត់ក្រុមភេរវក អាល់កៃដា នៅក្នុងប្រទេសអាហ្វហ្គានីស្ថានតាំងតែពីអ្នកថ្កោលទោសសហរដ្ឋអាមេរិកមួយចំនួន មិនទាន់ជ្រុះពន្លៃពីក្បាលម្លេះ គឺនៅឆ្នាំ២០០១ ។ កាលនោះ ក្រុមអាល់កៃដាបានបង្កសង្គ្រាមដោយឥតប្រកាសមួយជាមួយនឹងសហរដ្ឋអាមេរិក ដោយប្រើយន្តហោះចំណាប់ខ្មាំង (Hijacked airplanes) ចំនួនបួនគ្រឿង ។ យន្តហោះពីរគ្រឿងបានបើកទៅបុកបំផ្ទុះអគារខ្ពស់ៗពីរនៅបុរី នីវយ៉ក ។ មួយគ្រឿងទៀតបុកមន្ទីរ ប៉ង់តាហ្គូន ។ ឯមួយគ្រឿងចុងក្រោយបានធ្លាក់នៅក្នុងវាលចម្ការ ។ នៅក្នុងការវាយប្រហារភេរវកម្មនោះ មានមនុស្សជាងបួនពាន់នាក់បានស្លាប់និងរងរបួស ។ បន្ទាប់ពីស៊ើបអង្កេតដឹងថា ក្រុមអាល់កៃដាដែលមានមូលដ្ឋាននៅក្នុងប្រទេសអាហ្វហ្គានីស្ថានជាអ្នកបង្កសង្គ្រាមឥតប្រកាស់នោះ សហរដ្ឋអាមេរិកបានស្នើសុំឲ្យមេដឹកនាំតាលីបង់នៃប្រទេសអាហ្វហ្គានីស្ថានប្រគល់មេក្លោងអាល់កៃដាឈ្មោះ អូសាម៉ា ប៊ិនឡាដិន មកឲ្យសហរដ្ឋអាមេរិកផ្តន្ទាទោស ។ ក៏ប៉ុន្តែ អូសាម៉ា ប៊ិនឡាដិន ជាឪពុកក្មេករបស់ មូឡា អូម៉ា ដែលជាមេដឹកនាំពួកតាលីបង់នាគ្រានោះ ។ ដូច្នេះ វាជារឿងដែលមិនអាចធ្វើទៅកើត ។ សង្គ្រាមនៅអាហ្វហ្គានីស្ថានក៏បានកើតឡើង ដោយសារតែសាមគ្គីភាពរវាងឪពុកក្មេកនិងកូនប្រសានេះ ។ វាក៏ជាដើមចមនៃគ្រោះភ័យដែលកំពុងកើតមាននៅក្នុងប្រទេសអាហ្វហ្គានីស្ថាននាពេលបច្ចុប្បន្ន ។ និយាយអំពីការដកកងទ័ពរបស់អាមេរិកាំងនិងភាពច្របូកច្របល់បន្ទាប់ពីពួកតាលីបង់ចូលមកកាន់អំណាចនៅក្នុងប្រទេសអាហ្វហ្គានីស្ថាននាគ្រាបច្ចុប្បន្នវិញម្តង ។ កងទ័ពរបស់អាមេរិកបានវាយកម្ទេចមូលដ្ឋាននិងសម្លាប់មេដឹកនាំក្រុមអាល់កៃដាបាននៅឆ្នាំ២០១១ ។ បេសកកម្មគួរតែត្រូវបានបញ្ចប់នៅគ្រានោះ ។ ក៏ប៉ុន្តែ ដោយហេតុតែប្រតិបត្តិការណ៍ស្វែងរកក្រុមអាលកៃដា បានធ្វើឲ្យប្រទេសអាហ្វហ្គានីស្ថានខូចខាតជាច្រើន ក្រុមសម្ព័ន្ធមិត្តដែលមានសហរដ្ឋអាមេរិកជាបង្គោល បានបន្តស្នាក់នៅដើម្បីស្តារហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធឲ្យអាហ្វហ្គានីស្ថានឡើងវិញអស់រយៈពេល១០ឆ្នាំទៀត (គួរកត់សម្គាល់ដែរថា សង្គ្រាមនៅអាហ្វហ្គានីស្ថានត្រូវគាំទ្រដោយក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ) ។ ការជួយស្តារហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនៅក្នុងប្រទេសនីមួយៗ មិនមែនជារឿងងាយស្រួលឡើយ ។ ប្រទេសអាហ្វហ្គានីស្ថាន ខុសអំពីប្រទេស ជប៉ុន និង កូរ៉េខាងត្បួង ដែលរងផលប៉ះពាល់សង្គ្រាមស្រដៀងគ្នានេះ ។ ពលរដ្ឋជប៉ុននិងកូរ៉េខាងត្បូងមិនមានបែងចែកជាច្រើនក្រុមទេ ។ ឯពលរដ្ឋអាហ្វហ្គានីស្ថានមានច្រើនក្រុមរស់នៅតាមរបៀបកុលសម្ព័ន្ធ ។ យើងអាចនិយាយថា ពលរដ្ឋអាហ្វហ្គានីស្ថានមានភក្តីភាពនិងផ្តល់អាទិភាពទៅលើកុលសម្ព័ន្ធរបស់ខ្លួនច្រើនជាងប្រទេសជាតិ ។ នេះមិនមែនមានន័យថាពលរដ្ឋអាហ្វហ្គានីស្ថានមិនខ្វល់អំពីប្រទេសខ្លួននោះទេ ។ នៅពេលមានសត្រូវមកពីខាងក្រៅមកយាយី ពួកគេតែងតែរួបរួមគ្នាកំចាត់សត្រូវនោះ រួចហើយត្រឡប់ទៅរួមរស់ជាមួយនឹងកុលសម្ព័ន្ធរបស់ពួកគេវិញ ។ វត្តមានរបស់កងទ័ពសហរដ្ឋអាមេរិកនិងសម្ព័ន្ធមិត្តនៅក្នុងប្រទេសអាហ្វហ្គានីស្ថាន ថ្វីដ្បិតតែគ្មានការប្រកាសថាជាការឈ្លានពានពីសំណាក់សត្រូវមកពីខាងក្រៅក៏ពិតមែន ក៏ប៉ុន្តែមិនមានការទទួលស្គាល់ថាជាមិត្តទេ ។ ស្រដៀងគ្នានឹងការចូលកាន់កាប់ស្រុកខ្មែររបស់កងទ័ពវៀតណាមកាលពីឆ្នាំ ១៩៧៩ដែរ ។ ពលរដ្ឋខ្មែរនៅក្នុងប្រទេសនៅគ្រានោះ មិនដែលហ៊ានគិតថាយួនចូលមកឈ្លានពានស្រុកខ្មែរទេ ។ ក៏ប៉ុន្តែ ក្នុងចិត្តរបស់ពួកគេបន់ឲ្យតែកងទ័ពយួនចាកចេញ ។ ការដួលរលំរបស់រដ្ឋាភិបាលអាហ្វហ្គានីស្ថាន បន្ទាប់ពីអាមេរិកនិងសម្ព័ន្ធមិត្តចំណាយប្រាក់រាប់ពាន់លានដុល្លារដើម្បីកសាង អាចពាក់ព័ន្ធនឹងកត្តាជាច្រើន ។ ក៏ប៉ុន្តែ តាមការយល់ឃើញរបស់ខ្ញុំ មានកត្តាសំខាន់ពីរដែលជាគន្លឹះនៃការបរាជ័យ ។ ទីមួយ អំពើពុករលួយ ។ និងទីពីរការមើលរំលងនិន្នាការភក្តីភាពរបស់ពលរដ្ឋអាហ្វហ្គានីស្ថានជាមួយនឹងកុលសម្ព័ន្ធ ។ នៅក្នុងសង្គមមួយដែលយកភក្តីភាពជាមួយនឹងកុលសម្ព័ន្ធជាធំ ការបង្កើតកងទ័ពជាតិដែលមិនដើរតាមផ្នត់គំនិតកុលសម្ព័ន្ធ ប្រហែលជាគ្មានប្រសិទ្ធិភាពទេ ដ្បិតកងទ័ពមិនច្បាំងឡើយប្រសិនបើសត្រូវជាសមាជិកកុលសម្ព័ន្ធរបស់ខ្លួន ។ ចំណុចនេះហើយដែលធ្វើឲ្យក្រុមតាលីបង់ដើរចូលទៅកាន់វិមានរដ្ឋនៅក្នុងទីក្រុងកាប៊ុល ដោយមិនចាំបាច់បង្ហូរឈាមគ្នា ។ ពាក់ព័ន្ធនឹងយុទ្ធសាស្ត្រកុលសម្ព័ន្ធ យើងអាចសន្និដ្ឋានថារយៈពេល២០ឆ្នាំកន្លងទៅនេះ ក្រុមតាលីបង់បានបញ្ជូនសកម្មជនរាប់រយឬពាន់នាក់ឲ្យទៅធ្វើជាកងទ័ពជាតិ ។ ដូច្នេះ ការតតាំងគ្នាគឺក្រុមតាលីបង់បានឈ្នះមុនការប្រយុទ្ធរួចទៅហើយ ។ ឯរឿងពុករលួយយើងមិនចាំបាច់និយាយទេ ។ វាជាឱសថតែមួយគត់សម្រាប់បំផ្លាញរដ្ឋាភិបាលក៏ដូចជាប្រទេសជាតិ ។ ការដាក់ឲ្យភាគីណាមួយទទួលខុសត្រូវនៅក្នុងបញ្ហាអាហ្វហ្គានីស្ថាន គឺជារឿងដែលលំបាកជាទីបំផុត ។ សម្រាប់មនុស្សដែលមានផ្នត់គំនិតបន្ទោសអ្នកដទៃជាជាងខ្លួនឯង វាប្រាកដជាសហរដ្ឋអាមេរិកដែលជាអ្នកទទួលខុសត្រូវនៅក្នុងបញ្ហានេះ ។ ប៉ុន្តែ សម្រាប់មនុស្សដែលមានផ្នត់គំនិតទទួលខុសត្រូវខ្លួនឯងជាជាងបន្ទោសអ្នកដទៃ ពលរដ្ឋ ជាពិសេសក្រុមអ្នកដឹកនាំប្រទេសអាហ្វហ្គានីស្ថានជាអ្នកទទួលខុសត្រូវលើជោគវាសនារបស់ខ្លួន ។ សម្រាប់ខ្ញុំ ខ្ញុំសូមយកផ្នត់គំនិត គិត កម្ម ផល របស់ព្រះពុទ្ធមកធ្វើជាមូលដ្ឋានពិចារណាដោយមិនបន្ទោសឬក៏ថ្កោលទោសភាគីណាមួយឡើយ ។ វិបត្តិនៅអាហ្វហ្គានីស្ថាន គឺជាផលនៃកម្មរបស់មនុស្សជាច្រើនរូបដែលបានសាងជាច្រើនឆ្នាំកន្លងមកហើយ ។ អំណាចនៃកម្មនេះ នឹងបន្តស្តែងចេញមកទៀតដរាបណាឥទ្ធិពលរបស់វាមិនទាន់សាបរលាប ។ សូមឲ្យពលរដ្ឋអាហ្វហ្គានីស្ថាន ដែលបានចាប់កំណើតក្រោយព្រឹត្តិការណ៍ដែលជាដើមចមនៃកម្មកំណាច ឆ្លងផុតគ្រោះកាចដោយសុវត្ថិភាព ៕