ចំណីខួរក្បាល

បញ្ហាខ្មែរ (ត)[កំណត់ៈ សារណានេះដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅ៖ The Cambodian Royal Chronicle, Published in 2009. Original text in English is below.] ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៩៣មក ដោយមានការជួយជ្រោមជ្រែងពីអង្គការសហប្រជាជាតិ ប្រទេសកម្ពុជាចាប់ផ្តើមធ្វើកំណែទម្រង់សង្គម និងនយោបាយជាថ្មីម្តងទៀត ។ ដោយយកលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ជាមួយនឹងរូបធាតុផ្សេងៗ មានជាអាទ៍៖ សិទ្ធិសេរីភាព ព្រមទាំងច្បាប់ទម្លាប់នានាមកបញ្ឈរធ្វើជាកញ្ចប់សង្គ្រោះ អង្គការសហប្រជាជាតិ បានបញ្ចុះបញ្ចូលនិងជួយផ្តល់ឱកាសឲ្យកម្ពុជាឱបក្រសោបយកលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យមកធ្វើជាមធ្យោបាយសង្គ្រោះខ្លួនឯងឲ្យឆ្លងផុតពីវិបត្តិ នយោបាយ សេដ្ឋកិច្ជ និង សង្គម ។ ថ្វីបើវាហាក់ដូចជាមានរយៈពេលខ្លីនៅឡើយក្នុងការវាយតម្លៃការប្រឹងប្រែងរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ថាជាការងារប្រកបដោយជោគជ័យ ឬបរាជ័យ ចំណុចនេះយ៉ាងហោចណាស់ក៏វាជាប្រធានបទមួយ សម្រាប់អ្នកសិក្សាប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា ក្នុងការលើកជាសំណួរពាក់ព័ន្ធនឹងការព្យាយាមផ្លាស់ប្តូររបបនយោបាយនៅស្រុកខ្មែរក៏ដូចជាសង្គមខ្មែរដែរ៖ បេសកកម្មដែលអធិរាជយួនធ្វើមិនកើត អាជ្ញាធរអាណានិគមបារាំងធ្វើមិនកើត ខ្មែរខ្លួនឯងក៏ធ្វើមិនកើត តើអង្គការសហប្រជាជាតិអាចទៅរួចទេ? ខណៈដែលលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យចាប់ឬសនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ប្រព័ន្ធអាមុីអាថោងនិងលុតក្រាបដើម្បីបុណ្យស័ក្តិ ដែលមានអាយុកាលតាំងតែពីកំណកំណើតនៃរាជាណាចក្រខ្មែរក៏ចាប់ផ្តើមរីកលូតលាស់ដែរ ។ នៅចុងសតវត្សទី១៣ អ្នកការទូតចិនមួយរូបឈ្មោះ ជូ តាក្វាន់ បានសរសេរពណ៌នាយ៉ាងពិស្តារអំពីរាស្ត្រខ្មែរដែលមានបុត្រីប្រកបដោយរូបឆោម ច្រើនតែយកកូនទាំងនោះទៅថ្វាយស្តេចដើម្បីស្វែងរកលាភសការៈផ្សេងៗ ។ ចំណែកពួកអភិជនដែលមានទ្រព្យ ពួកគេចំណាយប្រាក់យ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ដើម្បីកសាងសមិទ្ធិផលនានាសម្រាប់យកចិត្តស្តេច ។ ប្រសិនបើមាន ជូ តាក្វាន់ ម្នាក់ទៀងមកសង្កេតសង្គមខ្មែរនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ គាត់ប្រាកដជាសរសេរនូវពាក្យដូចគ្នានេះដោយគ្រាន់តែយកពាក្យពេចន៍សម័យទំនើបមករៀបរាប់៖ "ពលរដ្ឋខ្មែរ ជាធម្មតាតែងតែទិញអំណោយ ឬផ្តល់សំណូកឲ្យអាជ្ញាធរដើម្បីទទួលបានសេវាណាមួយ ។ ពួកឧកញ៉ា ដែលមានលុយកាក់ច្រើន នាំគ្នាសង់សាលារៀនឬអគារសាធារណៈផ្សេងៗ រួចហើយដាក់ឈ្មោះអ្នកនយោបាយដែលមានអំណាចនៅលើអគារទាំងនោះ ដើម្បីឲ្យអ្នកនយោបាយទាំងនោះការពារពួកគេ" ។ ស្ថិតនៅក្រោមអំណាចនៃទម្លាប់ប្រតិកិរិយានិយមបែបនេះ យើងចាំបាច់ត្រូវលើកយកសំណួរមួយមកសួរ៖ ខណៈពួកអភិជនដែលមានការយល់ដឹងជ្រៅជ្រះ មិនអាចបោះបង់ចោលនូវទម្លាប់អាក្រក់ហួសសម័យទាំងនោះបាន តើវាអាចទៅរួចទេសម្រាប់ពលរដ្ឋខ្មែរសាមញ្ញក្នុងការយកឈ្នះលើឧបស័គ្គនានា ដើម្បីធ្វើឲ្យលទ្ធិប្រជាធិតេយ្យអនុវត្តទៅកើត និងផ្តល់សារប្រយោជន៍ដល់ជីវិតពួកគេ? វាមានរយៈពេលជិតពីរទសវត្សហើយ ចាប់តាំងពីប្រទេសកម្ពុជាជ្រើសយកលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យមកធ្វើជាយន្តការដើម្បីដោះស្រាយជំងឺនយោបាយនិងបញ្ហានានានៅក្នុងសង្គម ។ ជាមួយនឹងក្តីគោរពដោយស្មោះចំពោះមនុស្សគ្រប់រូបដែលពាក់ព័ន្ធនឹងកិច្ចប្រឹងប្រែងដោះស្រាយបញ្ហាខ្មែរ លទ្ធផលនិងភាពរីកចម្រើននៃកិច្ចប្រឹងប្រែងនេះហាក់ដូចជាគ្មានអ្វីគួរឲ្យកត់សម្គាល់ទេ ។ និយាយឲ្យទន់ភ្លន់បន្តិចទៅចុះ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាគឺមិនខុសអ្វីអំពីឆាកកំផ្លែងឡើយ ។ ពលរដ្ឋបោះឆ្នោតជ្រើសរើសតំណាងរាស្ត្ររបស់ពួកគេពិតមែន ក៏ប៉ុន្តែ តំណាងរាស្ត្រទាំងនោះមិនមែនជាតំណាងរបស់ពលរដ្ឋទេ ។ ពួកគេតំណាងឲ្យបក្សនយោបាយនិងធ្វើការបម្រើផលប្រយោជន៍បក្សច្រើជាងផលប្រយោជន៍រាស្ត្រ ។ មានតែក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់និងតំណាងរាស្ត្រតែប៉ុណ្ណោះ ដែលត្រូវបានជ្រើសរើសដោយពលរដ្ឋតាមរយៈការបោះឆ្នោតសកល ។ សមាជិករដ្ឋាភិបាលទាំងអស់រួមទាំងព្រឹទ្ធសភា គឺត្រូវបានតែងតាំងឬក៏ជ្រើសរើសដោយការបោះឆ្នោតអសកល ។ ប្រការនេះ វាធ្វើឲ្យរបប គ្រួសារនិយម បក្សពួកនិយម និងអាមុីអាថោងនិយម មានឥទ្ធិពលនិងនាំទុក្ខអំពល់យ៉ាងខ្លាំងដល់វឌ្ឍនភាពសង្គម ។ ប្រសិនបើយើងពិនិត្យមើលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាសព្វថ្ងៃនេះ យើងនឹងសង្កេតឃើញថា អភិបាលកិច្ចនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាគឺជាការរកសុីនៅក្នុងគ្រួសារ ។ គ្មានទេទំនាស់ផលប្រយោជន៍ ។ ស្ថាប័នទាំងអស់នៅក្នុងជួររដ្ឋាភិបាលគឺគ្រុបគ្រងនិងដឹកនាំដោយសមាជិកគ្រួសាររបស់អ្នកដែលមានអំណាចខ្ពស់បំផុត ។ ឋានានុក្រមសម្រាប់ផ្តល់តួនាទីដល់អ្នកក្រោមបង្គាប់មានដូចតទៅ៖ ដំបូង សមាជិកគ្រួសារ បន្ទាប់មក មិត្តភក្តិជិតស្និទ្ធ បន្ទាប់មកទៀត ក្រុមគ្រួសាររបស់មិត្តភក្តិជិតស្និទ្ធ ចុងបញ្ចប់ មិត្តរបស់មិត្តភក្តិជិតស្និទ្ធ ។ សមត្ថភាពមិនត្រូវបានគេយកមកពិចារណានៅក្នុងការតែងតាំងនេះឡើយ ។ នៅក្នុងការអនុវត្តន៍ជាក់ស្តែង អភិបាលកិច្ចលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាគឺមិនខុសអ្វីអំពីរបបរាជានិយមដែលពលរដ្ឋខ្មែរធ្លាប់បានស្គាល់រាប់រយឆ្នាំមកហើយនោះទេ ។ ប្រសិនបើយើងប្រៀបធៀបលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានាសតវត្សទី២១នេះ ទៅនឹងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកនៅចុងសតវត្សទី១៨ យើងអាចមើលឃើញភាពខុសគ្នាដាច់ស្រឡះមួយ ។ ប្រទេសកម្ពុជា តែងតាំងអភិបាលខេត្តនិងស្រុក ចំណែកសហរដ្ឋអាមេរិក ជ្រើសរើសអភិបាលរដ្ឋនិងស្រុកតាមរយៈការបោះឆ្នោតក្នុងមណ្ឌលនិមួយៗ ។ ភាពខុសគ្នានេះជាកត្តាដ៏សំខាន់មួយដែលធ្វើឲ្យការពិសោធប្រើប្រាស់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យបានទទួលជោគជ័យ ឬបរាជ័យ ។ យើងអាចស្រមើស្រមៃមើល ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលសហព័ន្ធនៃសហរដ្ឋអាមេរិក ប្រកាសនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញថា នឹងតែងតាំងអភិបាលរដ្ឋនិងស្រុកនានាទូទាំងប្រទេស ពលរដ្ឋអាមេរិកាំងប្រាកដជាបះបោរចូលមកដល់សេតវិមាន ហើយទាមទារយកឈាមជនផ្តាច់ការមកស្រោចស្រពជាចំណីដើម្បីថែរក្សាដើមឈើសេរីភាពជាក់ជាមិនខាន ៕ Since 1993, with a helping hand from the United Nations, Cambodia, as a nation/society, now, once again, embarks on yet another socio-political reform. With democracy (and its underline elements—namely human liberty and all the freedoms it espouses) standing in as a rescue package, the UN (and, in a sense, the world) had persuaded and aided Cambodia to embrace democracy as a way to lift itself out of a socio-politico-economic quagmire. Though it is perhaps too early to call the UN’s effort a success or a failure, it is, nevertheless, very tempting for students of Cambodian history to ask question regarding endeavors to transform Cambodian society: If the Vietnamese could not do it, the French could not do it, the Cambodians themselves could not do it, would the UN be able to do it? As democracy takes roots in Cambodia, so does political patronages and cult of personalities—a time-honored practice dated back to the inception of the Cambodian kingdom. At the turn of the 13th century, Chou Ta-Kuan, a Chinese envoy, wrote a vivid description on how people, who had beautiful daughters, would present their daughters to the king in order to seek favors from him; or, the wealthy elites would go to great length to underwrite or undertake expensive projects to please the king. If there were another Chou Ta-Kuan coming to observe Cambodian society nowadays, he would undoubtedly write the same aspects of life with a modern twist to it: People would buy gifts or offer bribes to influential public officials to seek favors from them. Wealthy people called Oknha would build schools or other public buildings and named them after powerful politicians to secure their protection. Against the backdrops of these retrogressive behaviors, one must raise a question that if the social elites could not shake off the old out-of-date habits, what chances would ordinary Cambodians have to overcome the challenges of making democracy practical and useful for their lives? It is more than a decade now since Cambodia endorses democracy as a mechanism to help uplift itself from social and political ailments. With all due respects to everyone involved in the effort, the prognosis of progress appears to be very grim. Cambodian democracy is, to put it mildly, a joke. People elect their representatives alright. But their elected representatives represent and answerable not to them (the people), but to their (representatives) patrons or political parties to which they belong. Only commune’s (a cluster of villages) chiefs and members of parliament are directly elected by the people; all other public servants are indirectly elected or appointed by the central government—a hybridized practice which allows despotism, cronyism, and patronages to have a pervasive impact on social well-beings. If we were to scrutinize the Cambodian government today, we would see that government administration in Cambodia is a family business. There is no such thing as a conflict of interest. Every government institution, from the Prime Minister’s office down to the district levels, is staffed with mostly relatives of the ruling elites. The priority for giving out government portfolios is as follows: first, family members; second, close friends; third, relatives of close friends; fourth, friends of close friends, and so on, regardless of their qualifications to perform the jobs. In practice, Cambodian democracy functions not much different from the old absolute monarchy regime that Cambodian people have known throughout these years. If one were to draw comparison between Cambodian democracy in the 21st century to that of the American’s at the turn of the 18th century, one would find a stark difference in terms of local governance. Whereas Cambodians have their provincial governors and district chiefs appointed by the central government, Americans have their state and county officials popularly and locally elected—a crucial difference which could determine the success or failure of a democracy experiment. Imagine if the U.S. federal government were to proclaim in its constitution that it would appoint states governors and counties mayors or managers. The American people would certainly be up in arms and demand that the tree of liberty be replenished with the tyrant’s blood.