ចំណីខួរក្បាល

វិបត្តិកូនស្រឡាញ់ម្តាយ (Oedipus Complex) កាលសិក្សាចិត្តវិទ្យានៅសាកលវិទ្យាល័យ មានមេរៀនមួយពាក់ព័ន្ធនឹងការចម្រើនវ័យរបស់កុមារដែលខ្ញុំចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងនៅត្រង់ចំណុចមួយដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថា អេឌីបុឺស ខំផ្លិច (Oedipus Complex) ។ សារសំខាន់នៃចំណុចនេះគឺស្ថិតត្រង់ថា កុមារាដែលមានវ័យចន្លោះពី ៣ទៅ៦ឆ្នាំ តែងតែមានចិត្តស្រឡាញ់ស្ត្រីដែលនៅក្បែរខ្លួន ជាពិសេសគឺម្តាយរបស់វា ប្រៀបដួចជាមនុស្សប្រុសស្រឡាញ់ភរិយាដូច្នោះដែរ ។ មូលហេតុដែលខ្ញុំចាប់អារម្មណ៍នឹងចំណុចមួយនេះ ព្រោះថាកាលខ្ញុំនៅវ័យកុមារ ខ្ញុំធ្លាប់បានឆ្លងកាត់បទពិសោធនេះ ។ មុននឹងខ្ញុំរៀបរាប់ពិស្តារអំពីវិបត្តិកូនស្រឡាញ់ម្តាយ ខ្ញុំសូមបើករង្វង់ក្រចករៀបរាប់អំពីសាវតាររបស់ អេឌីបុឺស បន្តិច ។ អេឌីបុឺស គឺជាតួឯកនៅក្នុងរឿងល្ខោនសោកនាដកម្មមួយរបស់ជនជាតិក្រិចដែលមានចំណងជើងថា៖ Oedipus The King. រឿងនោះដំណាលដោយសង្ខេបដូច្នេះថា៖ មហេសីរបស់ស្តេចក្រុង សុីប្ស (Thebes) ប្រសូត្របានបុត្រាមួយអង្គ ។ ពេលនោះព្រះរាជបិតាបានហៅហោរាប្រចាំរាជវាំងឲ្យមកទស្សទាយអំពីជោគជាតារបស់បុត្រានោះ ។ ហោរាបានទូលព្រះអង្គថា៖ នៅពេលដែលរាជបុត្រាធំពេញវ័យ ទ្រង់នឹងក្លាយជាឃាតករសម្លាប់បិតាឯង និងយកមាតាខ្លួនឯងធ្វើជាព្រះជាយា ។ បន្ទាប់ពីឮហោរាទូលដូច្នោះ ស្តេចក្រុង សុីប្ស ក៏សម្រេចសម្លាប់បុត្រាចង្រៃនោះចោល ដោយប្រាប់ព្រះជាយាឲ្យយកស្នៀតសក់ចាក់សម្លាប់ ។ ដោយសារមិនដាច់ចិត្តផ្តាច់ជីវិតបុត្រដោយផ្ទាល់ដៃ ព្រះជាយាក៏បញ្ជាឲ្យភីលៀងម្នាក់ធ្វើកិច្ចការនោះ ។ ភីលៀងក៏មិនដាច់ចិត្តសម្លាប់រាជបុត្រានោះដែរ ។ គាត់បានយកកំណាត់មកចងរុំជើងរាជបុត្រានោះ រួយហើយក៏យកទៅផ្លុងចោលនៅចង្កេះភ្នំដើម្បីទុកឲ្យចចកសុីជាអាហារ ។ ហេតុតែសំណាង (ល្អឬអាក្រក់) មានគង្វាលចៀមម្នាក់បានប្រទះរាជបុត្រាទារកនោះ ហើយក៏រើសយកទារកនោះទៅថ្វាយព្រះរាជាក្រុង ខូរិន្ស (Corinth) ដែលជាក្សត្យខ្សត់បុត្រ ។ ព្រះរាជាក្រុងខូរិន្ស បានចិញ្ចឹមបីបាច់ទារកនោះដូចបុត្រាបង្កើត ហើយដាក់ព្រះនាមឲ្យថា អេឌីបុឺស ។ លុះអេឌីបុឺសធំពេញវ័យ ទ្រង់បានហៅហោរាក្នុងវាំងមកទស្សទាយអំពីជោគជាតារាសីរបស់ទ្រង់ ។ រាជគ្រូនៅក្រុង ខូរិន្ស បានទូលអំពីជោគវាសនារបស់ទ្រង់ ដូចដែលហោរានៅក្រុង សុីប្ស ទូលប្រាប់ព្រះបិតាបង្កើតរបស់ទ្រង់ដែរ ។ បន្ទាប់ពីដឹងថាខ្លួននឹងក្លាយជាឃាតករសម្លាប់បិតាឯង និងយកមាតាឯងជាព្រះជាយា អេឌីបុឺសក៏សម្រេចចិត្តនិរទេសខ្លួនចេញឲ្យឆ្ងាយពីក្រុង ខូរិន្ស ។ អេឌីបុឺសមិនដឹងថា ព្រះរាជានិងជាយាក្រុង ខូរិន្ស ជាព្រះបិតាមាតាចិញ្ចឹមរបស់ទ្រង់ទេ ។ នៅក្នុងដំណើរនិរទេសនោះ អេឌីបុឺសបានជួបនឹងអ្នកដំណើរមួយក្រុមនាផ្លូវកែងមួយ ។ ពេលនោះគាត់មានជម្លោះនឹងក្រុមអ្នកដំណើរទាំងនោះ ដោយហេតុតែពួកគេចង់ឲ្យទ្រង់ជៀសឲ្យឆ្ងាយពីផ្លូវ ។ អេឌីបុឺស គិតថាទ្រង់ជារាជបុត្ររបស់ស្តេចក្រុង ខូរិន្ស ដូច្នេះមិនគួរដាក់ខ្លួនឲ្យក្រុមអ្នកដំណើរទាំងនោះមាក់ងាយទេ ។ ទ្រង់បានប្រឈមជាមួយនឹងអ្នកដំណើរទាំងនោះរហូតដល់មានការប្រយុទ្ធគ្នា ។ អេឌីបុឺសបានសម្លាប់ពួកអ្នកដំណើរមានភ្នែកអត់ប្រស្រីទាំងនោះអស់ លើកលែកតែម្នាក់ដែលរត់គេចខ្លួនរួច ។ ទ្រង់មិនដឹងថា មនុស្សដែលទ្រង់ទើបនឹងសម្លាប់នាផ្លូវកែងនោះ ជាព្រះបិតាបង្កើតនិងអមាត្យដែលដង្ហែព្រះបិតាទ្រង់នោះទេ ។ ហេតុតែកម្មតាមផ្តន្ទា អេឌីបុឺសក៏បន្តដំណើរនិរទេសរបស់ទ្រង់រហូតទៅដល់ទីក្រុង សុីប្ស ដែលជាទឹកដីកំណើតរបស់ទ្រង់ ។ ពេលទៅដល់ទីក្រុង សុីប្ស អេឌីបុឺស បានចូលទៅដោះប្រស្នានៅក្នុងវាំងដែលគ្មាននរណាដោះរួចអស់រយៈពេលរាប់សិបឆ្នាំមកហើយ ។ ប្រស្នានោះសរសេរថា៖ តើសត្វអ្វីដែលពេលព្រឹកដើរជើងបួន ពេលថ្ងៃដើរជើងពីរ និងពេលល្ងាចដើរជើងបី ។ អេឌីបុឺសបកស្រាយថា៖ សត្វនោះគឺ មនុស្ស ។ បន្ទាប់ពីអេឌីបុឺសដោះប្រស្នាបានជោគជ័យ នាមុឺនសព្វមុខមន្ត្រីនៅក្រុងសុីប្ស ក៏សម្រេចលើកឲ្យទ្រង់ឡើងសោយរាជ ព្រមទាំងរៀបអភិសេកទ្រង់ជាមួយនឹងព្រះជាយានៃអតីតព្រះមហាក្សត្យ ។ មិនមាននរណាម្នាក់ដឹងថា អេឌីបុឺស កំពុងយកមាតាបង្កើរបស់ទ្រង់ធ្វើជាព្រះជាយាទេ លើកលែងតែអមាត្យម្នាក់ដែលរត់រួចពីការកាប់សម្លាប់របស់អេឌីបុឺសនៅផ្លូវកែងតែបុ៉ណ្ណោះ ដែលដឹងថាទ្រង់ជាអ្នកសម្លាប់អតីតព្រះមហាក្សត្យ ។ អមាត្យនោះបានគេចខ្លួនទៅរស់នៅនិងធ្វើជាអ្នកគង្វៀលចៀមឆ្ងាយអំពីរាជវាំង ។ ដំណឹងអំពីអេឌីបុឺសបានក្លាយជាព្រះមហាក្សត្យក្រុង សុីប្ស បានលេចឮដល់ក្រុងខូរិន្ស ចំពេលដែលព្រះមហាក្សត្យក្រុងខូរិន្សទទួលអនិច្ចកម្ម ។ ក្រុងខូរីន្សបានចាត់ឲ្យអ្នកនាំសារម្នាក់នាំដំណឹងមកថ្វាយអេឌីបុឺស ។ អេឌីបុឺសត្រេកអរណាស់បន្ទាប់ពីបានទទួលដំណឹងមរណភាពនោះ ព្រោះថាគាត់បានគេចរួចពីគ្រោះបាបកម្មដ៏ធំមួយហើយ ។ អេឌីបុឺសបានរួមរស់ជាមួយនឹងព្រះជាយា (ព្រះមាតា) រហូតមានបុត្រាបុត្រីបួនអង្គ ។ ប៉ុន្តែ ចាប់តាំងពីថ្ងៃភពប្រសព្វគ្នាមក ព្រះមាតារបស់អេឌីបុឺសមានអារម្មណ៍ថា មានភាពមិនប្រក្រតីនៅក្នុងជីវិត ។ ទាំងអស់គ្នាក៏សម្រេចចិត្តកោះហៅហោរាប្រចាំរាជវាំងមកទស្សទាយមើលថាតើមានអ្វីទាស់ខុស ។ ហោរាមិននិយាយអ្វីទាំងអស់ ព្រោះមើលឃើញថាអ្វីដែលគាត់បានទាយពីមុនកំពុងតែស្តែងចេញមក ។ ពេលនោះ ការសើុបអង្កេតស្វែងរកការពិតត្រូវបានធ្វើឡើង ។ មហាក្សត្រីបានកោះហៅភីលៀងមកសួរថាតើបានសម្លាប់ទារកដែលទ្រង់ឲ្យយកទៅសម្លាប់នោះដែរឬទេ ។ ភីលៀងទូលប្រាប់ទ្រង៉ពីអ្វីដែលគាត់បានធ្វើ ។ អេឌីបុឺសបានឲ្យព្រះជាយារៀបរាប់អំពីភិនភាគរបស់អតីតព្រះរាជា គឺមានភាពស្រដៀងគ្នាទៅនឹងបុរសម្នាក់ដែលទ្រង់បានសម្លាប់នៅផ្លូវកែង ។ ដើម្បីបញ្ជាក់ឲ្យរឹតតែច្បាស់ព្រះមហាក្សត្រីក៏ឲ្យគេទៅកោះហៅអមាត្យម្នាក់ដែលនៅរស់មកសួរថាតើអេឌីបុឺសជាអ្នកសម្លាប់អតីតព្រះរាជានិងអមាត្យដទៃនៅផ្លូវកែងមែនឬទេ ។ អមាត្យឆ្លើយថាមែន ។ នៅចុងបញ្ចប់ អេឌីបុឺសបានបញ្ជូនរាជទូតមួយរូបទៅក្រុង ខូរីន្ស ដើម្បីសួរព្រះមាតាថាតើទ្រង់ជាបុត្របង្កើត ឬបុត្រចិញ្ចឹម ។ រាជទូតត្រឡប់មកវិញហើយទូលថា ទ្រង់ជាបុត្រចិញ្ចឹមនិងជាទារកមានកំណាត់រុំជើងទាំងទ្វេដែលអ្នកគង្វាលចៀមម្នាក់រើសយកមកថ្វាយ ។ គ្រាន់តែដំណឹងនោះមកដល់ រាជវាំងទាំងមូលស្ថិតក្នុងភាពក្រឡាប់ចក្រ ។ ព្រះមាតារបស់អេឌីបុឺសបានរត់ចូលទៅក្នុងក្រឡាបន្ទំហើយចងកសម្លាប់ខ្លួននៅទីនោះ ។ ពេលអេឌីបុឺសចូលមកដល់ ទ្រង់បានដកស្នៀតសក់ចេញពីព្រះកេសាសពព្រះមាតាយកមកចាក់កែវភ្នែករបស់ទ្រង់ឲ្យខ្វាក់ទាំងសងខាង ។ ចប់ត្រឹមនេះនិងសូមបង្វែមកនិយាយអំពីវិបត្តិកូនស្រឡាញ់ម្តាយវិញម្តង ។ ខ្ញុំនៅចាំបានថា កាលខ្ញុំមានអាយុប្រមាណជា ៥ឬ៦ឆ្នាំ ជីដូនខ្ញុំបាននាំខ្ញុំទៅសួរសុខទុក្ខនិងស្នាក់នៅជាមួយម្តាយធំខ្ញុំម្នាក់ឈ្មោះអ៊ំសុខ នៅកោះសូទិនប្រមាណជា៦ខែ ។ អ៊ំសុខគាត់មានកូនចិញ្ចឹមស្រីក្រមុំម្នាក់អាយុប្រហែល ២៥ឆ្នាំ ។ គឺកូនចិញ្ចឹមអ៊ំសុខនោះហើយដែលខ្ញុំបាក់ចិត្តស្រឡាញ់បាត់មុខមិនបាន ។ រៀងរាល់ថ្ងៃខ្ញុំតែងតែទៅអង្គុយមើលគាត់ត្បាញក្រមារនៅក្រោមផ្ទះមិនដែលខានឡើយ ។ អ្នកណាចង់បបួលខ្ញុំទៅណាក៏ខ្ញុំមិនទៅដែរ ។ ពេលគាត់ហៅខ្ញុំឲ្យអង្គុយក្បែរគាត់នៅលើកីតម្បាញម្តងៗ ខ្ញុំអរដូចបានឡើងឋានសួគ៌អញ្ចឹង ។ នៅអំឡុងពេលដែលខ្ញុំមានអាយុ ៣ទៅ៥ឆ្នាំ ខ្ញុំប្រហែលជាស្រឡាញ់ម្តាយខ្ញុំដូចដែលអ្នកស្រាវជ្រាវរកឃើញនោះដែរ ប៉ុន្តែខ្ញុំមិនអាចដឹងបានទេ ព្រោះនៅក្មេងមិនទាន់ដឹងក្តី ។ អ្វីដែលខ្ញុំនៅចងចាំរហូតដល់សព្វថ្ងៃគឺការលួចស្រឡាញ់កូនចិញ្ចឹមរបស់អ៊ំសុខនេះឯង ។ វិបត្តិស្រឡាញ់ម្តាយឯងគឺជាបញ្ហាមួយដែលក្មេងប្រុសអាយុ ៣ទៅ៦ឆ្នាំគ្រប់ៗរូបប្រឈម ។ បញ្ហានេះតម្រូវឲ្យឪពុកម្តាយជួយសម្របសម្រួលផងដែរដើម្បីលុបបំបាត់ផលវិបាកនានានៅក្នុងជីវិតនាពេលអនាគត ។ បើតាមការសិក្សារបស់លោក សុីកមុន ហ្វ្រយ (Sigmund Freud) ដែលជាអ្នកប្រាជ្ញចិត្តវិទ្យាអាល្លឺម៉ង់ដ៏ល្បីល្បាញនោះ ក្មេងប្រុសដែលរងផលប៉ះពាល់ពីវិបត្តិស្រឡាញ់ម្តាយឯងនេះ (Failing to find resolution) អាចក្លាយជា ១) មនុស្សស្រឡាញ់មនុស្សភេទដូចគ្នា និង ២) មនុស្សញាំញីដោយភាពលេលា (Neurotic) ឬក៏ មិនពូកែក្នុងការប្រស្រ័យទាក់ទងជាមួយមនុស្សនានានៅក្នុងសង្គម (Socially Inept) នៅពេលពួកគេចម្រើនវ័យ ។ សូមបញ្ជាក់ថា ភាពលេលា ដូចគ្នានឹងពិការញាណដែរ គឺកើតមានលើមនុស្សគ្រប់ៗរូប គ្រាន់តែតិចហើយនិងច្រើនតែប៉ុណ្ណោះ ។ អ្នកដែលញាំញីខ្លាំងដោយភាពលេលា អាចក្លាយជាមនុស្សចូលចិត្តប្រព្រឹត្តិអំពើអនាចារលើកុមារ ឬក៏ប្រព្រឹត្តិអំពើណាដែលសង្គមហាមឃាត់ ។ ដើម្បីកាត់បន្ថយផលប៉ះពាល់នានាក៏ដូចជាជួយដោះស្រាយវិបត្តិស្រឡាញ់ម្តាយឯង ដល់ក្មេងប្រុសដែលកំពុងតែឆ្លងកាត់ដំណាក់កាលនេះ ឪពុកម្តាយ ជាពិសេសគឺម្តាយ គប្បីរក្សាភាពស្និទ្ធស្នាលជានិច្ច និងជៀសវាងកាយវិការណាដែលធ្វើឲ្យកូនយល់ថាម្តាយវាកំពុងតែបដិសេធសេចក្តីស្រឡាញ់របស់វា (Feeling rejected) ។ កុមារាដែលទទួលរងការបដិសេធពីម្តាយ គឺមិនខុសអ្វីពីក្មេងប្រុសកម្លោះដែលត្រូវបានស្រីដែលខ្លួនស្រឡាញ់ច្រានចោលនោះទេ ។ ឈឺចាប់ណាស់ គ្រាន់តែគ្នាមិនអាចនិយាយប្រាប់កើត ។ ចំណែកឪពុកក៏ដូច្នោះដែរ ។ ត្រូវរក្សាភាពស្និទ្ធស្នាលជានិច្ជ ទោះបីពេលខ្លះកូនប្រុសដែលស្ថិតនៅក្នុងដំណាក់កាលស្រឡាញ់ម្តាយឯងនេះ មិនចូលចិត្តនៅក្បែរឪពុកក៏ដោយ ។ នៅពេលដែលវាឆ្លងផុតដំណាក់កាលនេះ វានឹងចាប់ផ្តើមចងសម្ព័ន្ធភាពជាមួយនឹងឪពុកស្អិតរមួតបេះមិនចេញឡើយ ។ សូមបញ្ជាក់ថា កុមារីក៏ឆ្លងកាត់វិបត្តិស្រឡាញ់ឪពុកឯងដូចក្មេងប្រុសស្រឡាញ់ម្តាយឯងដែរ ។ គេហៅវិបត្តិនេះថា៖ អេឡិចត្រា ខំផ្លិច (Electra Complex) ។ អេឡិចត្រា ជាកូនស្រីរបស់ Agamemnon និង Clytamnestra ។ នាងសហការជាមួយនឹងបងប្រុសរបស់នាងសម្លាប់ម្តាយនិងឪពុកចុង ។ សុំទោស មិនអាចសរសេររឿងនេះទៀតទេ វែងណាស់ ។ សម្រាប់អ្នកដែលចាប់អារម្មណ៍នឹងការលូតលាស់របស់កុមារ ខាងក្រោមនេះជាតារាងអាយុកាល(សន្មត់សន្និដ្ឋាន)ដែលយើងអាចសង្កេត៖ កុមារដែលចម្រើនវ័យពីអាយុ ១ខែទៅ១២ឆ្នាំ គឺត្រូវឆ្លងកាត់៥ដំណាក់កាលដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថា (Oral(1), Anal(2), Phallic(3), Latent(4), and Genital(5) stages) ។ ដំណាក់កាលទីមួយអាយុពី ១ខែទៅជាង១ឆ្នាំ ត្រេកត្រអាលនឹងបៀមដៃនិងយកអ្វីៗដាក់ក្នុងមាត់ ។ ដំណាក់កាលទី២ អាយុជាង១ឆ្នាំទៅ៣ឆ្នាំ ត្រេកត្រអាលនឹងភាពននលគក ។ ដំណាក់កាលទី៣អាយុពី៣ទៅ៦ឆ្នាំ ត្រេកត្រអាលនឹងស្រឡាញ់ម្តាយឯង ។ ដំណាក់កាលទី៤អាយុពី៦ទៅ៩ឆ្នាំ ត្រេកត្រអាលនឹងចំណងមិត្តភាពជាមួយឪពុក ។ ដំណាក់កាលទី៥អាយុពី៩ទៅ១២ឆ្នាំ ចេះស្រឡាញ់ស្រីៗហើយពេលហ្នឹង ៕