ពាក្យកាត់

គ្រប់យ៉ាង ខ្ញុំឧស្សាហ៍ឃើញយុវជនខ្មែរសម័យឥឡូវប្រើពាក្យ៖ គ្រប់យ៉ាង ញឹកញាប់ណាស់នៅក្នុងការសរសេរឬនិយាយស្តី ។ ខ្ញុំស្តាប់ទៅហាក់ដូចជាខ្វះខាតបន្តិច ព្រោះថាអ្នកសរសេរឬនិយាយ ទំនងដូចជាមិនសូវមានជំនាញក្នុងការប្រើភាសាខ្មែរ ។ តាមពិតពាក្យ គ្រប់យ៉ាង គឺចេញមកពីពាក្យ អ្វីៗគ្រប់បែបយ៉ាង ឬអ្វីៗគ្រប់យ៉ាង ដែលភាសាអង់គ្លេសសរសេរថា៖ Everything ។ នៅពេលដែលយើងកាត់ផ្នែកខ្លះនៃពាក្យចេញពីដងខ្លួនរបស់វា គឺមិនខុសអ្វីអំពីកាត់អវៈយវៈខ្លះចេញពីខ្លួនមនុស្សឡើយ ។ វានឹងធ្វើឲ្យពាក្យនោះក្លាយទៅជាពាក្យពិការ ឬពាក្យមិនពេញលក្ខណៈ ។ នេះគ្រាន់តែជាការយល់ឃើញរបស់ខ្ញុំ ៕

ពិចារណា

ជម្លោះល្អ កាលខ្ញុំរៀនផ្នែកប្រាស្រ័យទាក់ទងនៅសាកលវិទ្យាល័យ មានមេរៀនមួយទាក់ទិននឹងទំនាក់ទំនងប្តីប្រពន្ធ (Spousal Relationship) ។ នៅថ្ងៃទីមួយនៃការចាប់ផ្តើមមេរៀន អ្នកគ្រូសាស្ត្រាចារ្យបានពន្យល់និស្សិតក្នុងថ្នាក់ថា៖ ជម្លោះរវាងប្តីប្រពន្ធមិនមែនសុទ្ធតែអាក្រក់ទេ ។ ដូច្នេះ មិនត្រូវគេចវេសអំពីជម្លោះឡើយ នៅពេលដែលយើងមានគ្រួសារ ព្រោះជម្លោះជាច្រើនអាចជួយឲ្យយើងមើលឃើញសច្ចៈនិងកាត់បន្ថយភាពមិនច្បាស់លាស់នៅក្នុងទំនាក់ទំនងគ្រួសារ ។ គេហៅជម្លោះប្រភេទនេះថា៖ Healthy Argument (ជម្លោះល្អ ឬជម្លោះមានប្រយោជន៏) ។ នេះជាលើកទីមួយហើយ ដែលខ្ញុំបានជួបការពន្យល់ផ្ទុយអំពីទស្សនរបស់ខ្ញុំ ។ សម្រាប់ខ្ញុំ ឲ្យតែជម្លោះ មិនថាជាមួយប្តីប្រពន្ធ ឬក៏អ្នកដទៃទេ គឺសុទ្ធតែជារឿងអាក្រក់ទាំងអស់ ។ និស្សិតជាច្រើនបានឈ្លេចសួរអំពីបញ្ហានៅក្នុងគំនិតខ្ញុំនេះ ហើយអ្នកគ្រូនោះក៏បានពន្យល់រហូតផុតម៉ោងរៀន ប៉ុន្តែខ្ញុំនៅតែមិនយល់ ។ ប្រហែលជាភាសាអង់គ្លេសរបស់ខ្ញុំនៅខ្ចី ឬក៏គំនិតខ្ញុំចង្អៀតក៏មិនដឹង ។ ខ្ញុំក៏កប់ទស្សន ជម្លោះល្អ ខ្មោចយនោះទុកក្នុងចិត្តចោលទៅ ។ ជាច្រើនឆ្នាំក្រោយមក ខ្ញុំក៏មានប្រពន្ធ មានកូន ព្រមទាំងមានជម្លោះប្តីប្រពន្ធជារឿយៗ ។ All of a sudden (មិនដឹងពាក្យខ្មែរប្រែថាមេចទេ) ទស្សនជម្លោះល្អស្រាប់តែលេចធ្លោនៅចំពោះមុខខ្ញុំ ។ ខ្ញុំក៏ចាប់ផ្តើមពិនិត្យមើលខ្លឹមសារនៃជម្លោះប្តីប្រពន្ធរបស់ខ្ញុំ ។ ស្ទើរតែគ្រប់ជម្លោះរបស់យើងទាំងអស់ មិនថាជារឿងតូចតាច ឬក៏ធំដុំទេ សុទ្ធតែទាក់ទិននឹងសេចក្តីស្រឡាញ់ខ្វាយខ្វល់ដល់គ្នាទៅវិញទៅមក និងការចង់បានសុខមាលភាពសម្រាប់គ្រួសារ ដែលយើងហៅថា សុភមង្គល ។ ភាគីទាំងសងខាងសុទ្ធតែមានទស្សន និងគោលដៅក្នុងការដឹកនាំនាវាជីវិតគ្រួសារតែរៀងខ្លួន ។ ប៉ុន្តែ អ្វីដែលជារឿងគួរឲ្យចាប់អារម្មណ៏និងអស់សំណើចនោះគឺថា សុភមង្គល ជាចំណុចរួមនៃមហិច្ឆតារបស់យើងផង និងជាចំណុចកណ្តាលនៃជម្លោះរបស់យើងផង ។ សម្រាប់ប្រពន្ធខ្ញុំ សុភមង្គល គឺសំដៅលើការមានលុយកាក់ទ្រព្យសម្បត្តិនិងអ្វីៗសព្វបែបយ៉ាងដែលជីវិតត្រូវការ ។ នេះជាចំណុចចម្រូងចម្រាសមួយដែលបង្កឲ្យមានទំនាសរវាងយើងទាំពីរ ព្រោះថា ដើម្បីមានអ្វីៗសព្វបែបយ៉ាងមកបំពេញចំណង់នៅក្នុងជីវិតនោះ យើងនឹងក្លាយទៅជាទាសករនៃតណ្ហា Desire (តណ្ហានៅទីនេះគឺសំដៅលើការចង់បាន) ។ យើងដឹងហើយថា តណ្ហាគ្មានដែនកំណត់ទេ ។ វាភ្ជាប់ខ្លួនជាមួយនឹងជីវិតយើងរហូតដល់ថ្ងៃយើងស្លាប់ ។ ដូច្នេះធ្វើកញ្ជះតណ្ហាអស់មួយជីវិត ដូចជាមិនសមហេតុផលសោះសម្រាប់ខ្ញុំ ។ ខ្ញុំយល់ថា សុភមង្គល គឺជីវិតដែលមានតុល្យភាពរវាងការរកទ្រព្យសម្បត្តិនិងអ្វីៗសព្វបែបយ៉ាងមកបំពេញសេចក្តីត្រូវការរបស់តណ្ហា និងផាសុខភាពនៃជីវិត ឬនិយាយឲ្យងាយយល់ ធ្វើកញ្ជះតណ្ហាផង និងគ្រប់គ្រងតណ្ហាផង ។ តើយើងធ្វើកញ្ជះតណ្ហាផង គ្រប់គ្រងតណ្ហាផង ដូចម្តេចទៅ!!! ចំណុចនេះ សូមមើលពាក្យ អដ្ឋង្គិគមៈ ដែលជាឱវាទព្រះពុទ្ធ ។ ខ្ញុំសុំអធ្យាស្រ័យ ដោយមិនអាចវែកញែកបន្ថែមលើពាក្យ អដ្ឋង្គិគមៈ ព្រោះត្រូវការពេលវេលាវែងពេក ប៉ុន្តែគ្រាន់តែចាំថា អត្ថន័យនៃពាក្យនេះគឺសំដៅលើការដឹកនាំជីវិតលើផ្លូវកណ្តាល ដោយមិនលោភលន់ពេក និងមិនខ្ជិលខ្ជីខ្ជាពេក ។ មិត្តអ្នកអានអាចស្វែងរកការពន្យល់ពាក្យនេះពិស្តារនៅក្នុងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ Internet បាន ។ សរុបសេចក្តីមក ទាំងខ្ញុំនិងប្រពន្ធខ្ញុំ មានគោលដៅដូចគ្នាក្នុងការស្វែងរកសុភមង្គលឲ្យជីវិត ប៉ុន្តែ ផ្លូវដែលយើងជ្រើសរើសដើម្បីធ្វើដំណើរទៅកាន់សុភមង្គលនោះគឺមានពីរ ប្រៀបដូចជា ផ្លូវទឹក និង ផ្លូវគោក ។ ហើយផ្លូវទាំងពីរនេះសុទ្ធតែមានហានិភ័យជាមួយនឹងសត្វសាហាវ (Metaphors អត្ថប្បដិរូប) ដែលជាកត្តាទុក្ខព្រួយសម្រាប់ជីវិតយើង ។ ដូច្នេះ ចំណុចដែលយើងត្រូវយកមកពិចារណានោះគឺថា តើយើងត្រូវជ្រើសរើសផ្លូវមួយណាដែលមានទុក្ខតិច និងផាសុខភាពច្រើន ។ សារសំខាន់នៃជម្លោះល្អ គឺស្ថិតនៅក្នុងលទ្ធផលដែលស្តែងចេញមក ។ ទាំងប្តី ទាំងប្រពន្ធនឹងមើលឃើញនូវអ្វីដែលអាចធ្វើបាន និងអ្វីដែលមិនអាចធ្វើបាន ហើយចំណុចណាខ្លះដែលគួរសម្របសម្រួល (Compromise) ។ បន្ទាប់ពីជម្លោះមួយឈានដល់ចំណុចសម្របសម្រួលហើយ យើងនឹងឈរលើចំណុចសម្របសម្រួលនោះ ហើយឈ្លោះគ្នាបន្តទៅទៀត ។ ដរាបណាសេចក្តីស្រឡាញ់និងភាពខ្វល់ខ្វាយអំពីសុខមាលភាពគ្រួសារនៅតែមាន ជម្លោះល្អគឺគ្មានទីបញ្ចប់ទេ ទាល់តែយើងស្លាប់ទើបចប់ ។ សម្រាប់អ្នកដែលមិនធ្លាប់រៀនទ្រឹស្តីរបស់លោក ហ្វ្រីដឺរីក ហេហ្គេល ឬហេហ្គេលាន ដាយ៉ាឡិចទិច ចំណុចនេះពិបាកយល់បន្តិច បុ៉ន្តែមិនអីទេ គ្រាន់តែចាំថាជម្លោះល្អរវាងប្តីប្រពន្ធគឺជាដំណើរប្រទាញប្រទង់មួយឆ្ពោះទៅរកសុខមាលភាព ។ តើមានជម្លោះអាក្រក់ ឬជម្លោះអត់ប្រយោជន៏ដែរឬទេ ? ចម្លើយគឺ មាន ប៉ុន្តែ ជាទូទៅប្តីប្រពន្ធមិនឈ្លោះគ្នាទេ នៅពេលដែលដឹងថាជម្លោះនោះគ្មានផលប្រយោជន៏ ។ ខ្មែរមានពាក្យមួយសម្រាប់សម្គាល់ជម្លោះគ្មានប្រយោជន៏៖ អហោសិកម្ម ។ នៅពេលដែលអហោសិកម្មមកដល់ ជម្លោះក៏អស់ ចិត្តស្មោះក៏គ្មាន ភាពសុខសាន្តរង្គោះរង្គើ អ្វីដែលត្រូវធ្វើ គឺពិចារណា ថាតើពេលណា ទើបចិត្តសម្រេច សម្រួលកាត់ផ្តាច់ ចំណងប្រាំប្រការ ឲ្យផុតកម្មពៀរ វេរាទៅហោង ៕

ពិចារណា

ទឹមគោបញ្ច្រាសរទេះ បន្ទាប់ពីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបញ្ចេញទឹកប្រាក់ ២៧លានដុល្លារ សម្រាប់ឲ្យអ្នកជំនួញវិស័យស្រូវអង្ករខ្ចីប្រើប្រាស់ ដើម្បីជួយដោះស្រាយបញ្ហាស្រូវចុះថោកដល់កសិករខ្មែរ គេសង្កេតឃើញថា ប្រាក់២៧លានដុល្លារនោះ មិនទាន់មានអ្នកខ្ចីយកទៅប្រើប្រាស់ច្រើនទេ ។ តើមូលហេតុអ្វី ? ខាងក្រោមនេះគឺជាហេតុផល៖ សហគ្រាសដែលមានបំណងខ្ចីប្រាក់ពីកញ្ចប់ថវិកា ២៧លានដុល្លារនេះ គឺត្រូវគោរពតាមលក្ខខណ្ឌពីរ (២)៖ ១ ទិញស្រូវពីកសិករក្នុងតម្លៃមិនក្រោមពី ៨៤០រៀល ក្នុង ១គីឡូក្រាម ខណ៖ដែលតម្លៃស្រូវក្នុងទីផ្សារបច្ចុប្បន្នគឺ ៧៣០រៀល ក្នុង១គីឡូក្រាម ។ ២ ប្រាក់កម្ចីគឺត្រូវបង់ការប្រាក់ ៧ភាគរយ ក្នុង១ឆ្នាំ ។ បើយើងយកតួេលខមកគិតត្រួសៗ យើងសង្កេតឃើញថា៖ សហគ្រាស ឬឈ្មួញដែលខ្ចីលុយយកមកទិញស្រូវពីកសិករខ្មែរក្នុង ១គីឡូក្រាម ត្រូវខាត ១១០រៀល ។ ដូច្នេះ ក្នុង១តោន គាត់ត្រូវខាត ១១០០០០រៀល ស្មើនឹង ២៧ដុល្លារ ។ ឯប្រាក់កម្ចី ក្នុងទម្ងន់ស្រូវ ១តោន គាត់ត្រូវខ្ចីប្រាក់ ៨៤០០០០រៀល ស្មើនឹង ២១០ដុល្លារ ។ បើគាត់ស្តុកស្រូវនេះចំនួន ៦ខែដើម្បីឲ្យស្រូវឡើងថ្លៃទើបអាចលក់ចេញ គាត់ត្រូវបង់ការប្រាក់ប្រមាណជា ៨ដុល្លារ ក្នុង១តោន ។ សរុបទៅខ្ចីប្រាក់យកមកទិញស្រូវស្តុកទុករយ៖ពេល ៦ខែ គឺត្រូវខាត ៣៥ដុល្លារ ឬគាត់ត្រូវលក់ស្រូវឲ្យបានយ៉ាងហោចណាស់ ៣៥ដុល្លារលើសតម្លៃដែលគាត់ទិញក្នុង១តោន ទើបអាចរួចដើមវិញ ។ នេះមិនទាន់គិតនូវចំណាយផ្សេងៗទៀតដែលទាក់ទិននឹងការប្រមូលទិញស្រូវផង ។ សួរថា តើមានឈ្មួញប៉ុន្មាននាក់សុខចិត្តខ្ចីលុយមកទិញទំនិញដែលមានតម្លៃថ្លៃលើសពីទីផ្សារ យកមកស្តុកទុកដើម្បីលក់រកកម្រៃនោះ ??? ខ្ញុំមិនមែនជាសេដ្ឋវិទូទេ តែបើតាមដំបូន្មានរបស់ម្តាយខ្ញុំដែលជាអ្នកលក់ចាប់ហួយនៅតាមចិញ្ចើមថ្នល់នោះ គាត់បានប្រាប់ខ្ញុំថា៖ របស់អ្វីក៏ដោយ ទិញថោក លក់ថ្លៃ ទើបរកសុីរស់ ។ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា គួរណាស់តែពិនិត្យឡើងវិញ អំពីគោលនយោបាយអត់ប្រយោជន៏នេះ យ៉ាងហោចណាស់ក៏សង្កេតមើលករណីជោគជ័យរបស់ប្រទេសដទៃ ។ កាលពីប៉ន្មានឆ្នាំមុន រដ្ឋាភិបាលអាមេរិកបានសង្គ្រោះក្រុមហុន General Motor (GM) ឲ្យរួចផុតពីការរលំរលាយដោយផ្តល់ថវិកាវិនិយោគផ្តាល់ជាមួយនឹងក្រុមហុននេះ រហូតទាល់តែក្រុមហុននេះចេញផុតពីហានិភ័យ ទើបរដ្ឋដកទុនភាគហុនមកវិញថែមទាំងបានចំណេញខ្លះផង ។ សព្វថ្ងៃ ប្រទេសជប៉ុនក៏បានផ្តល់ហិរញបទានដល់សហគ្រាសគេដែលមានការប្រាក់ក្រោមសូន្យ ។ គេឲ្យឈ្មោះគោលនយោបាយនេះថា៖ Abe-nomic ។ ដូចគ្នាដែរ វិបត្តិស្រូវថោកនៅកម្ពុជាអាចដោះស្រាយបានប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលប្រើយុទ្ធសាស្ត្រស្រដៀងគ្នានេះ ៕

កំណាព្យ

នឹកស្រុក នឹកស្នេហ៏ ទន្លេបិទ ចិត្តខ្ញុំនឹក រលឹកភូមិ រការធំ បងនិងម៉ុម ទៅលេងវត្ត រដូវភ្ជំុ លើកដៃផ្គុំ បួងសួងស្បថ ស្នេហ៏ប្រាកដ សូមកុំព្រាត់ ឃ្លាតគ្នាឡើយ ។ ជីរោក្រោម ធ្លាប់ប្រលោម ប្រឡែងស្រី នឹកពេកក្រៃ គ្រាដឹកដៃ ថ្លៃឆ្លងខ្ពប ចៃដន្យអ្វី គ្រោះចង្រៃ ស្រីដើរលប ជាន់ចំគ្រប ចំពុះទា វាមុតជើង ។ ឈឺផ្សាក្រៃ ពៅពិសី ឲ្យបងអៀវ ជើងអូនគៀវ ចង្កេះជាប់ អោបកផង វាយោបក់ ស្រីងិកង៉ក់ ប្រាប់ឲ្យបង រកអ្វីចង រុំរបួស ជំនួសស្រី ។ ជីរោលើ យើងធ្លាប់ធ្វើ បុណ្យរួមគ្នា ពុទ្ធបូជា លើកហត្ថា បួងសួងស្តី ប្រាប់ទេព្តា ជួយរក្សា ស្នេហ៏ភក្តី បងនិងស្រី ភ្ជាប់និស្ស័យ លុះក្ស័យជន្ម ៕

កំណាព្យ

ស្លាប់ក្នុងយស វិរជនដែលស្ម័គ្រស្លាប់ក្នុងយស តែងមានឈ្មោះរស់នៅលើលោកី រយពាន់ឆ្នាំគេចាំជាអលជ្ជី ដូចពាលីនៅក្នុងរឿងរាមកេរ ។ ពាលីស្លាប់ដោយសាសរព្រះរាម លើកដៃឆ្ពាមប្រល័យឥតគិតគ្នេរ ព្រោះតែប្រយោជន៏ខ្លួនរាមរិះរេ បំផ្លាញជីវិតគេមិនកោតក្រែង ។ មុនពេលស្លាប់លាចាកលោកនេះទៅ ពាលីឆ្លៀតប្រដៅប្អូនខែងរែង គឺសុគ្រីពដែលឈ្លោះនឹងបងឯង ឲ្យខ្នះខ្នែងយកសច្ច:ជាធំ ។ ពាលីប្រាប់ប្អូនឲ្យត្រិះរិះគិត រឿងជីវិត យុត្តិធម៍ និង សង្គម ទង្វើល្អអាក្រក់ជាគ្រឿងផ្គុំ អាចដឹកនាំផ្តល់សុខឬទុក្ខា ។ សារសំខាន់ដែលពាលីចង់ប្រាប់ ឲ្យប្អូនស្តាប់និងយល់ពេញឱរ៉ា មិនត្រូវឈ្លោះគ្នាឯងឲ្យបច្ចា ឆ្លៀតប្រហារបំផ្លាញគ្រួសារបាន ។ រឿងពាលីផ្តែផ្តាំខ្មែរឆ្លាក់ទុក ជាទំនុករូបភាពច្រើនសណ្ឋាន នៅលើប្រាង្គប្រាសាទពីបុរាណ សម្រាប់ទូន្មានលុះលង់ឥឡូវ ។ បើប្រៀបធៀបការស្លាប់នៃពាលី ជាមួយនឹងឃាតកម្ម កែម ឡី ទៅ ឃើញថាគាត់ស្លាប់ដើម្បីត្រាយផ្លូវ ឲ្យញាតិផៅស្វែងយល់ធម៍សច្ច: ។ សុខនិងទុក្ខជារឿងដែលប្រឈម មនុស្សសត្វផងត្រូវហែលឆ្លងប្រត្យក្ស អ្វីសំខាន់នោះគឺយើងម្នាក់ៗ ត្រូវជឿជាក់លើសមត្ថភាពខ្លួន ។ ជូតទឹកភ្នែករួចហើយបន្តដើរ ធ្វើដំណើរឲ្យផុតការរុកគួន ប្តេជ្ញាចិត្តឲ្យខ្លាំងរឹងមាំមួន បើយើងពួនរកសុខមិនឃើញទេ ៕

ចំណីខួរក្បាល

គុកទួលស្លែង និង តុលាការក្រុងភ្នំពេញ កាលខ្ញុំរៀននៅមហាវិទ្យាល័យ ខ្ញុំធ្លាប់ស្រាវជ្រាវអានឯកសារជាច្រើនដែលពាក់ព័ន្ធនឹងចម្លើយអ្នកទោសនៅគុកទួលស្លែងក្នុងសម័យខ្មែរក្រហមត្រួតត្រាប្រទេសកម្ពុជា ។ នៅក្នុងឯកសារទាំងនោះ ខ្ញុំសង្កេតឃើញថា មនុស្សដែលស្គាល់អ្នកទោស ឬក៏ធ្លាប់បានប្រស្រ័យទាក់ទងជាមួយនឹងអ្នកទោស ត្រូវបានគេចាប់ជាបន្តបន្ទាប់យកមកកម្ទេចចោល (សម្លាប់) ។ គេហៅមនុស្សពាក់ព័ន្ធទាំងនោះថា៖ ខ្សែក្បត់ ។ នៅពេលដែលខ្ញុំសង្កេតមើលការអនុវត្តច្បាប់របស់មន្ត្រីតុលាការក្រុងភ្នំពេញពាក់ព័ន្ធនឹងសំណុំរឿងលោក កឹម សុខា និងកញ្ញា ខុម ចន្ទតារាទី រូបភាពប្រហាក់ប្រហែលគ្នាហាក់ដូចជាលេចធ្លោឡើង ។ មនុស្សមួយចំនួនដែលអ្នកនាង ចន្ទតារាទី ថាធ្លាប់បានប្រស្រ័យទាក់ទងជាមួយនឹងនាង ឬក៏អ្នកដែលមានសម្លេងនៅក្នុងខ្សែអាត់ ដែលជនអនាមិកលួចថតដោយបំពានរដ្ឋធម្មនុញ ត្រូវបានតុលាការក្រុងភ្នំពេញកោះហៅឲ្យចូលមកបំភ្លឺជាបន្តបន្ទាប់ ។ បន្ទាប់ពីចាប់មនុស្សមួយចំនួនដាក់គុក តុលាការក្រុងភ្នំពេញក៏បានចាត់វិធានការផងដែរ ចំពោះជនណាដែលធា្លប់ប្រស្រ័យទាក់ទងនឹងពិរុទ្ធជនទាំងនោះ ។ ទង្វើនេះ គឺមិនខុសអ្វីអំពីប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងគុកទួលស្លែងនៅក្នុងសម័យខ្មែរក្រហមនោះទេ ។ ទោះបីជាអ្វីដែលតុលាការក្រុងភ្នំពេញធ្វើនៅពេលនេះ គ្រាន់តែជាការចាប់មនុស្សដាក់គុកក៏ដោយ ក៏វាជាការគំរាមកំហែងដ៏ធ្ងន់ធ្ងមកលើ សិទ្ធិ និងសេរីភាព ក្នុងការប្រស្រ័យទាក់ទងគ្នារបស់ប្រជារាស្ត្រខ្មែរ ។

សីល្បនៃការរស់នៅ The Art of Living

ស្រឡាញ់ (Love) មនុស្សនៅលើលោកនេះសុទ្ធតែស្គាល់ពាក្យ ស្រឡាញ់ ប៉ុន្តែមានមនុស្សតិចតួចណាស់ដែលយល់អំពីអត្ថន័យនៃពាក្យស្រឡាញ់នេះ ។ កាលខ្ញុំរៀននៅសាកលវិទ្យាល័យ ខ្ញុំបានចំណាយពេលពីរឆ្នាំសិក្សាអំពីទំនាក់ទំនងមនុស្សនិងដំណោះស្រាយទំនាស់ ដែលជាយុទ្ធសាស្ត្រសម្រាប់រក្សាសេចក្តីស្រឡាញ់ឲ្យមានភាពរឹងមាំ ។ ស្រឡាញ់មានពីរយ៉ាង⁣ គឺ៖ ស្រឡាញ់មានល័ក្ខខណ្ឌ និងស្រឡាញ់ឥតល័ក្ខខណ្ឌ (Conditional and Unconditional Love) ។ ថ្វីត្បិតតែវាមានប្រភពចេញមកពីដួងចិត្តដូចគ្នា សេចក្តីស្រឡាញ់ទាំងពីរប្រភេទនេះ ផ្តល់លទ្ធផលមិនដូចគ្នាទេ ។ ជាទូទៅ ស្រឡាញ់មានលក្ខខណ្ឌច្រើននាំមកនូវលទ្ធផលអវិជ្ជមាន មិនដូចស្រឡាញ់ឥតលក្ខខណ្ឌទេ⁣ ដែលតែងតែនាំមកនូវលទ្ធផលវិជ្ជមាន ។ ដើម្បីវែកញែកឲ្យបានពិស្តារបន្តិច ខ្ញុំសូមលើកយកឧទាហរណ៍ខ្លះៗដែលទាក់ទងនឹងសេចក្តីស្រឡាញ់ទាំងពីរប្រភេទមកបង្ហាញ ។ នៅពេលដែលម្តាយនិយាយទៅកាន់កូនតូចថាម៉ាក់ឈប់ស្រឡាញ់កូនហើយ ប្រសិនបើកូនមិនស្តាប់តាមការណែនាំរបស់ម៉ាក់ ។ ទោះបីជាធាតុពិតនៃពាក្យទាំងនេះ គ្រាន់តែជាការកំញើុញក៏ដោយ ក៏វាស្តែងចេញនៃការស្រឡាញ់ដែលមានល័ក្ខខណ្ឌ ។ ដូចគ្នាដែរ នៅពេលដែលប្រពន្ធខ្ញុំធុញទ្រាន់នឹងភាពខ្ជិលច្រអូស និងរឹងរូសកែមិនឡើងរបស់ខ្ញុំ⁣ គាត់ក៏និយាយថា៖ ខ្ញុំទ្រាំលែងបានហើយបើឯងមិនព្រមកែចរិតរបស់ឯង ។ នេះក៏ជាសេចក្តីស្រឡាញ់ដែលមានលក្ខខណ្ឌដែរ ។ និយាយឲ្យខ្លី សេចក្តីស្រឡាញ់ដែលមានលក្ខខណ្ឌ គឺមិនមែនជាការស្រឡាញ់ពិតប្រាកដទេ វាគ្រាន់តែជាការហួងហែងតែប៉ុណ្ណោះ ដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថា៖ Posessive Love (ស្រឡាញ់ដូចកម្មសិទ្ធិ) ។ ខ្ញុំលើកយកឧទាហរណ៏ពីរនេះមកបង្ហាញគឺចង់ទាញចេញនូវចំណុចគន្លិះពីរដែលមនុស្សទូទៅគួរចៀសវាងនៅក្នុងការប្រស្រ័យទាក់ទងគ្នាប្រចាំថ្ងៃ មិនថានៅក្នុងគ្រួសារឬកន្លែងធ្វើការឡើយ ។ នៅក្នុងឧទាហរណ៍ទីមួយ យើងសង្កេតឃើញថាប្រយោគដែលម្តាយនិយាយទៅកាន់កូនគឺមានលក្ខណ៖ កំញើុញឬព្រមាន (Warning) ។ ចំណែកឧទាហរណ៍ទីពីរដែលប្រពន្ធនិយាយទៅកាន់ប្តី គឺមានលក្ខណ៖ គំរាម (Threat) ។ ការប្រស្រ័យទាក់ទងគ្នា ទោះបីជានៅក្នុងកាលទេសណាក៏ដោយ គេមិនត្រូវប្រើសារដែលមានលក្ខណ៖ ព្រមានឬគំរាមទេ ។ ព្រោះថាអ្នកដែលត្រូវគេព្រមានឬគំរាម នឹងរកវិធានការទប់ទល់ ដែលជាកត្តាមួយធ្វើឲ្យសម្តីរបស់យើងគ្មានបានការ ។ បើអ្នកចង់យល់អំពីចំណុចនេះកាន់តែច្បាស់ អ្នកសាកល្បងសង្កេតមើលប្រតិកម្មរបស់អ្នកនៅពេលដែលអ្នកទទួលសារដែលមានលក្ខណ៖ ព្រមានឬគំរាមពីអ្នកដទៃ លមើល តើវាមានលក្ខណ៖វិជ្ជមានឬអវិជ្ជមាន ។ សុំទោសដោយយកទ្រឹស្តីប្រស្រ័យទាក់ទងមកឡូកឡំនឹងរឿងស្រឡាញ់ ។ យ៉ាងណាមិញ សេចក្តីស្រឡាញ់មិនអាចកើតមានដោយគ្មានការប្រស្រ័យទាក់ទងឡើយ ។ ឥឡូវ យើងសូមនិយាយអំពីស្រឡាញ់ឥតល័ក្ខខណ្ឌវិញម្តង ។ តើយើងអាចស្រឡាញ់នរណាម្នាក់ដោឥតលក្ខខណ្ឌបានទេ⁣ ។ ចម្លើយគឺមិនអាចទេ ។ ប៉ុន្តែយើងអាចហ្វឹកហាត់ចិត្តយើងឲ្យអនុវត្តសេចក្តីស្រឡាញ់ឥតលក្ខខណ្ឌបានដោយប្រើយុទ្ធសាស្ត្រ វិជ្ជមាននិយម (Positivism) ។ យុទ្ធសាស្ត្រវិជ្ជមាននិយម គឺសំដៅទៅលើការប្រស្រ័យទាក់ទងនិងឲ្យតម្លៃមនុស្សផ្អែកលើចំណុចវិជ្ជមាន ។ នៅពេលដែលយើងស្រឡាញ់មនុស្សដោយផ្អែកលើចំណុចវិជ្ជមានដែលគេមាន (ទោះតិចតួចក្តី) នោះយើងគ្មានហេតុផលអ្វីនឹងភ្ជាប់លក្ខខណ្ឌជាមួយនឹងសេចក្តីស្រឡាញ់របស់យើងឡើយ ។ ហើយអ្នកដែលយើងស្រឡាញ់នោះក៏គ្មានហេតុផលអ្វីដើម្បីផ្តល់ប្រតិកម្មអវិជ្ជមានមកយើងវិញដែរ ។ ទាំងអស់គ្នានឹងមានសេចក្តីសុខ ស្ងប់ នៅក្នុងចិត្តជានិច្ច ។

វិចារណកថា

ជុំវិញឃាដកម្មលើបណ្ឌិត កែម ឡី (កំណត់៖ អត្ថបទនេះជាការពិចារណារបស់ស្មេរដោយផ្អែកលើ ហេតុផល តក្កវិជ្ជា⁣ និងវិធីទាត់ចោលកត្តាបន្ទាប់បន្សំ Process of Elimination. ដរាបណាអាជ្ញាធរខ្មែរមិនទាន់រកឃើញភស្តុតាងជាក់លាក់ អត្ថបទនេះគ្រាន់តែជាចំណីខួរក្បាលប៉ុណ្ណេាះ។) ផ្អែកលើពត៍មាននានាទាក់ទិននឹងការស្លាប់របស់បណ្ឌិត កែម ឡី ដែលសាធារណជនទទួលបានទាំងផ្លូវការ និងមិនផ្លូវការ យើងអាចសន្និដ្ឋានបានថា ការស្លាប់របស់គាត់គឺជាអំពើឃាតកម្មដែលត្រូវបានគេរៀបចំទុកជាមុនយ៉ាងល្អិតល្អន់ជាទីបំផុត ។ ហើយឃាដកម្មនេះ⁣ អាចជាស្នាដៃរបស់ភ្នាក់ងារសម្ងាត់ដែលជារឿងមួយលំបាកបំផុតក្នុងការសើុបអង្កេតវែកមុខក្រុមឃាដករ ។ សំណួរដែលសាធារណជនចង់ដឹងជាទីបំផុតនេាះ គឺថា តើមានមនុស្សប៉ុន្មាននាក់ដែលពាក់ព័ន្ធនៅក្នុងរឿងនេះ ព្រេាះថា បើយោងតាមចម្លើយរបស់ឃាដករដែលអាជ្ញាធរចាប់បាន និងសម្តីរបស់សាច់ញាតិគាត់ គាត់គ្រាន់តែជាមនុស្សម្នាក់ដែលគេប្រើឲ្យមកសម្លាប់ ឬក៏ចូលរួមសម្លាប់លោក កែម ឡី តែប៉ុណ្ណេាះ ។ ដូច្នេះ អាថ៍កំបាំងទាំងប៉ុន្មានគឺពឹងផ្អែកទាំងស្រុងលើសមត្ថភាពសើុបអង្កេតរបស់អាជ្ញាធរខ្មែរ ។ នៅក្នុងការសើុបអង្កេតឧក្រិដកម្ម គេមិនអាចមើលរំលងកត្តាណាមួយឡើយ ដែលភាសាអងគ្លេសនិយាយថា Leave no stone unturned មានន័យថា កកាយឲ្យសព្វទិសទី ។ ទន្ទឹមនឹងនេះដែរ គេក៏ត្រូវឲ្យអាទិភាពទៅលើកត្តាសំខាន់បំផុត (Leading factors) ដើម្បីជៀសវាងការសើុបអង្កេតខុសតម្រុយ ។ តើកត្តាសំខាន់បំផុតដែលអាចលាតត្រដាងអាថ៍កំបាំងជុំវិញឃាដកម្មលើបណ្ឌិត កែម ឡី នៅឯណា⁣ ។ ចំណុចនេះ យើងចាំបាច់ត្រូវតែលើកយក ហេតុផល តក្កវិជ្ជា និងវិធីទាត់ចោលកត្តាបន្ទាប់បន្សំ មកត្រិះរិះពិចារណាទាំអស់គ្នា ។ បើតាមការយល់ឃើញរបស់ស្មេរ ៖ ១ យុទ្ធសាស្ត្រស្វាសុីបាយរួចលាបមាត់ពពែ រវាងគណបក្សប្រជាជន និងសង្គ្រេាះជាតិ ដើម្បីកំចាត់គ្នាទៅវិញទៅមក ។ កត្តានេះ មិនអាចជាកត្តាសំខាន់បំផុតទេពីព្រេាះបក្សពាក់ព័ន្ធនឹងបាត់បង់ការគាំទ្រពីពលរដ្ឋប្រសិនបើការពិតត្រូវបានលាតត្រដាង ។ ២ ឧប្បមាថា លោក កែម ឡី⁣ ជាអ្នកផ្តល់ពត៍មានពិស្តារអំពីអាណាចក្រពាណិជ្ជកម្មរបស់ត្រកូល ហ៊ុន ឲ្យទៅអង្គការ⁣ គ្លូបលវិតនេស (Global Witness) ហើយត្រូវបានត្រកូល ហ៊ុន⁣ សម្រេចសម្លេះចោល ។ កត្តានេះ ក៏មិនមែនជាកត្តាសំខាន់បំផុតដែរ ព្រេាះថាបើទង្វើនេះលាក់មិនជិត ត្រកូល ហ៊ុន នឹងត្រូវរាស្ត្រខ្មែរទូទាំងនគរស្អប់ ។ បើអ្វីៗទាក់ទិននឹងអ្នកមានអំណាចនៅស្រុកខ្មែរមិនមែនជាកត្តាសំខាន់បំផុត តើកត្តាសំខាន់បំផុតនៅឯណា ។ បើតាមការយល់ឃើញរបស់ស្មេរ កត្តាសំខាន់បំផុត គឺអាចស្ថិតនៅជាមួយនឹងមហាមិត្តជិតខាងរបស់កម្ពូជាឯណេាះវិញទេ ។ ប៉ុន្តែ ដរាបណាយើងគ្មានភស្តុតាងជាក់លាក់ យើងមិនអាចចោទនរណាម្នាក់បានឡើយ ។ ប្រទេសកម្ពូជាមានមិត្តភូមិផងរបងជាមួយចំនួនបី គឺ យួន⁣ លាវ និង សៀម ។ ប្រទេសទាំងបី សុទ្ធតែមានទ្រព្យសម្បត្តិខ្មែរនៅក្នុងដៃរបស់ខ្លួន⁣ ទឹកដីនិងប្រាសាទព្រមទាំងពលរដ្ឋខ្មែរមួយចំនួនធំផង ។ ផ្អែកលើមូលដ្ឋាន រាលផលិទិក Realpolitik (នយោបាយបរទេស ធ្វើយ៉ាងណាឲ្យប្រទេសខ្លួនចំណេញនិងរុងរឿង ទេាះបីត្រូវបំផ្លាញប្រទេសដទៃដែលជាមិត្តមុឺនឆ្នាំ ក៏អត់បញ្ហា) យើងអាចយល់បានថា មិត្តភូមិផងរបងជាមួយរបស់កម្ពុជា ជាពិសេស យួននិងសៀម មិនចង់ឃើញខ្មែររីកចម្រើន ទាំងនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច⁣ និងសតិបញ្ញានេាះទេ ។ ព្រេាះថា បើខ្មែររីកចម្រើនខ្លាំងលើវិស័យទាំងបី ខ្មែរអាចរកមធ្យោបាយទាមទាយកបងប្អូនខ្មែរព្រមទាំងទឹកដីដែលពួកគេកំពុងរស់នៅលើសព្វថ្ងៃត្រឡប់មកវិញ ។ ដូច្នេះ សកម្មភាពអ្វីក៏ដោយ ដែលធ្វើឲ្យខ្មែរខ្សោយ សមមិត្តដែលរស់នៅក្បែរខ្មែរនឹងទទួលផល ។ នៅក្នុងចំណោមប្រទេសភូមិផងរបងជាមួយរបស់កម្ពុជា តើប្រទេសណាមួយអាចនឹងពាក់ព័ន្ធករណីឃាតកម្មលើបណ្ឌិត កែម ឡី ។ ចំណុចនេះ យើងអាចប្រើវិធីខាងលើ ហើយជ្រើសរើសយកប្រទេសមួយ ។ ដោយហេតុថា យើងមិនទាន់រកបានភស្តុតាងជាក់លាក់⁣ យើងសូមដាក់ឈ្មេាះ "គេ" ជំនួសឲ្យឃាដករ ឬក្រុមឃាដករ ដែលនៅពីក្រោយឃាតកម្មនេះ ។ កត្តាដែលបណ្តាលឲ្យលោក កែម ឡី ស្លាប់គឺមានរាប់មិនអស់ ។ ប៉ុន្តែ កត្តាពាក់ព័ន្ធធំៗដែលយើយអាចយកមកត្រិះរិះពិចារណាគឺមានមិនច្រើនទេ ។ កត្តាទាំងនេះរួមមាន៖ ១ យុទ្ធនាការ ១០០រាត្រី ២ ជនអន្តោប្រវេសន៍ខុសច្បាប់ ៣ ជម្លេាះនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង ៤ និយាយអំពីអាណាចក្រសារជីវកម្មត្រកូល ហ៊ុន ៥ រិះគន់ភាពទន់ខ្សោយរបស់រដ្ឋាភិបាលខ្មែរក្នុងការដេាះស្រាយបញ្ហាសង្គម ។ល។ ចំណុចទាំងនេះសុទ្ធតែជាហេតុដែលអាចឲ្យ "គេ" សម្រេចចិត្តធ្វើឃាដលោក កែម ឡី ។ តើគេអាចទទួលបានផលអ្វីខ្លះបន្ទាប់ពីសម្លាប់លោក កែម ឡី ។ ១ យុទ្ធសាស្ត្រ អារកមាន់បន្លាចស្វា ។ គេ ចង់ផ្ញើសារទៅមនុស្សមួយចំនួន រាប់បញ្ចូលទាំងអ្នកនៅក្នុងជួររដ្ឋាភិបាលផងថា⁣ មិនត្រូវរសាត់ឆ្ងាយពីអ្នកមានគុណពេកទេ ។ គេ មានភ្នាក់ងារសម្ងាត់ដែលអាចធ្វើព្យុះធ្វើភ្លៀងនៅក្នុងស្រុកខ្មែរបានគ្រប់ពេលវេលា ។ ២ យុទ្ធសាស្ត្រ ស្វាសុីបាយរួច⁣ យកបាយទៅលាបមាត់ពពែ និងខ្ចីដៃសត្រូវសម្លាប់សត្រូវ ។⁣ គេ ដឹងថាពលរដ្ឋខ្មែរជិតពាក់កណ្តាលនៃចំនួនសរុបមិនគាំទ្របក្សដែលកំពុងដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលបច្ចុប្បន្ននេះទេ ។ ដូច្នេះ ការស្លាប់របស់លោក កែម ឡី នឹងមានការសង្ស័យលើបក្សដឹកនាំរដ្ឋ ដែលអាចឈានដល់ការធ្វើបាតុកម្ម⁣ កុប្បកម្ម ឬក៏អំពើហឹង្សានានាទៀតផង ។⁣ នៅពេលមានអំពើហឹង្សាកើតឡើង អ្នកដែលរងគ្រេាះឬបាត់បង់ជីវិតមុនគេគឺអ្នកក្លាហាន ស្នេហាជាតិ ស្នេហាយុត្តិធម៍ ដែលជាធនធានមនុស្សសំខាន់បំផុតសម្រាប់កសាងប្រទេសឲ្យរឹងមាំ (មនុស្សប្រភេទលោក កែម ឡី នេះឯង) ។ ៣ យុទ្ធសាស្ត្រ បាញ់ព្រួញមួយត្រូវចាបពីរ⁣ ឬក៏ច្រើនលើសពីពីរ ។ គេ ដឹងច្បាស់ណាស់ថា ប្រទេសខ្មែរកំពុងតែអនុវត្តិលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដែលគ្មានរចនាសម្ព័ន្ធទ្រទ្រង់រឹងមាំ ។ នៅពេលប្រជាធិបតេយ្យបរាជ័យ ស្រុកខ្មែរនឹងក្លាយទៅជាប្រទេសអាណាធិបតេយ្យ ដែលបណ្តាលឲ្យអ្នកនយោបាយនិងពលរដ្ឋប្រខាំគ្នានិងកាប់សម្លាប់គ្នាដណ្តើមអំណាចដូចឆ្កែដណ្តើមញី ។ ផ្អែកលើមេរៀនប្រវត្តិសាស្ត្រ ពេលខ្មែរកាប់សម្លាប់គ្នា អ្នកដែលទទួលផលធំគឺតែងតែជាមិត្តភូមិផងរបងជាមួយ ។ នេះគ្រាន់តែជាជ្រុងមួយនៃការពិចារណារបស់ស្មេរ ។ ទន្ទឹមនឹងនេះដែរ យើងក៏មិនត្រូវមើលរំលងទង្វើរបស់ក្រុមជនអន្ធពាលនៅក្នុងស្រុកឡើយ ។ យើងមិនត្រូវភ្លេចទេថា ខ្មែរដែលអគតិ មិនដែលរួញរាក្នុងការកាប់សម្លាប់ខ្មែរគ្នាឯងទេ ។ សម្រាប់ខ្មែរដែលមិនយល់ ឬមិនទទួលស្គាល់ចំណុចនេះ សូមមេត្តាទៅមើលឆ្អឹងលលាដ៏ក្បាលនៅជើងឯក នេាះអ្នកនឹងយល់ជាមិនខាន ។ សង្ឃឹមថាចំណីខួរក្បាលនេះអាចញុាំងឲ្យមិត្តអ្នកអានចូលរួមត្រិះរិះពិចារណាបន្ថែមដើម្បីរួមចំណែងបំពេញបំណងរបស់លោកបណ្ឌិត កែម ឡី ព្រេាះថាអ្វីដែលគាត់ចង់បាន ចង់ឃើញបំផុតនេាះ គឺការប្រើគំនិតត្រិះរិះពិចារណានេះឯង ។

ចំណីខួរក្បាល

បណ្តឹងដិតចិត្ត ខ្ញុំធ្លាប់បានជួបពាក្យ⁣ បណ្តឹងដិតចិត្ត នេះជាញឹកញយនៅពេលអាន ឬក៏ស្តាប់អត្ថបទដែលទាក់ទិនទៅនឹងរឿងច្បាប់⁣ ។ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំមិនយល់អំពីអត្ថន័យ⁣ នៃពាក្យនេះទេ ។ មិនដឹងថាមានមនុស្សសាមញ្ញ (អ្នកអត់មានវិជ្ជាជីវខាងច្បាប់) ប៉ុន្មាននាក់ ដែលល្ងង់ដូចខ្ញុំដែរ ។ ខ្ញុំធ្លាប់ឮពាក្យ ចិត្តដិត ដែលនិយាយអំពីភាពស្និតស្នាល ដូច្នេះខ្ញុំគិតថា⁣ ដិតចិត្ត ប្រហែលជាពាក់ព័ន្ធនឹងភាពស្និតស្នាលហើយមើលទៅ⁣ ។ ប៉ុន្តែ⁣ បន្ទាប់ពីបានអានអត្ថបទមួយ ដែលមេធាវីខ្មែរពន្យល់អំពីអត្ថន័យនៃបណ្តឹង ដិតចិត្ត ទើបខ្ញុំយល់អំពីពាក្យនេះច្បាស់លាស់បន្តិច ។ តាមពិត ពាក្យ ដិតចិត្ត នេះគេបកប្រែពីពាក្យអង់គ្លេស៖⁣ Conflict of Interest ដែលមានន័យថា ទំនាស់ផលប្រយោជន៍ ។ ទំនាស់ផលប្រយោជន៍នេះ គឺគេសំដៅទៅលើចៅក្រមកាត់ក្តីដែលស្គាល់ ភាគីណាមួយនៅក្នុងរឿងក្តីក្តាំ ។ ករណីនេះ បើតាមខ្ញុំដឹង⁣ ចៅក្រមកាត់ក្តីតែងតែដកខ្លួនចេញដោយស្វ័យប្រវត្ត ព្រេាះក្រមសីលធម៍ចៅក្រមតម្រូវអោយធ្វើដូច្នេាះ ។⁣ មិនដឹងថាចៅក្រមខ្មែរមានក្រមសីលធម៍ដែរឬអី ទើបបានជាទាល់តែមានបណ្តឹងដិតចិត្ត ទើបដកខ្លួនចេញពីរឿងក្តីដែលខ្លួនមានទំនាស់ផលប្រយោជន៏ ។ ឯពាក្យ បណ្តឹងដិតចិត្ត⁣ គួរយកពាក្យ បណ្តឹងទំនាស់ផលប្រយោជន៏ ឬក៏ បណ្តឹងសុំដកចៅក្រម មកប្រើវិញ⁣ ដើម្បីងាយយល់ដល់មនុស្សសាមញ្ញ ។ ករណីមួយទៀតគឺ⁣ បទល្មើសមជ្ឈឹម ។⁣ ពាក្យមជ្ឈឹមមានន័យថា កណ្តាល⁣ ។ ខ្ញុំមិនយល់ថាបទល្មើសកណ្តាល មានន័យដូចម្តេចទេ ។⁣ កាលខ្ញុំរៀនពលរដ្ឋវិជ្ជា ខ្ញុំធ្លាប់ស្តាប់គ្រូពន្យល់អំពីបទល្មើស⁣ ព្រហ្មទណ្ឌ⁣ និង បទល្មើរដ្ឋបវេណី ។ នៅក្នុងបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌគឺមាន (ខ្ញុំមិនដឹងភាសាខ្មែរគេហៅដូចម្តេចទេ): First Degree, Second Degree, manslaughter, etc. ។ ខ្ញុំសង្ស័យថា ពាក្យបទល្មើសមជ្ឈឹមនេះ គេបកប្រែពីពាក្យ First Degree ទេដឹង ។ បើដូច្នេាះមែននេាះ ប្រហែលជាមិនត្រឹមត្រូវទេ ព្រេាះពាក្យមជ្ឈឹមមានន័យថា កណ្តាល ឯពាក្យ First Degree មានន័យថា ធ្ងន់ធ្ង⁣ បំផុត ។ សង្ឃឹមថា អ្នកដែលមានអាជីពខាងច្បាប់ អាចជួយបំភ្លឺខ្ញុំផង ។

ចំណីខួរក្បាល

ដូមីណូអេហ្វិច (Domino Effects) ថ្មីៗនេះ ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា សម្តេច⁣ ហ៊ុន សែន បាននិយាយឌឺដងដាក់រដ្ឋាភិបាលបរទេស⁣ថា៖⁣ បើចង់ផ្តាច់ជំនួយក៏ផ្តាច់ទៅ ព្រេាះថា⁣ អ្នកដែលស្លាប់មុនគេ គឺអ្នកធ្វើការងារអោយអង្គការក្រៅរដ្ឋា ភិបាល ព្រេាះជំនួយទាំងនេាះ ភាគច្រើនយកមកផ្គត់ផ្គង់អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល ។ សម្តេចថ្លែងបែប នេះ បន្ទាប់ពីសភាសហព័ន្ធអឺរ៉ុប គំរាមផ្តាច់ជំនួយដល់ប្រទេសកម្ពុជា ។ ជាពលរដ្ឋខ្មែរម្នាក់ ខ្ញុំយល់ថា ការថ្លែងបែបនេះគឺខ្ជីខ្ជាពេកហើយ ។ បើតាមខ្ញុំដឹង ជំនួយរបស់សហព័ន្ធអឺរ៉ុបមកកម្ពុជា គឺភាគច្រើនផ្តោតលើការអភិវឌ្ឍន៍វិស័យកសិកម្ម ។ បើជំនួយនេាះត្រូវបានផ្តាច់ អ្នកដែលស្លាប់មុនគេនេាះ⁣ គឺកសិករដែលមានចំនួនប្រមាណជា ៨៥% នៃចំនួនសរុបរបស់ពលរដ្ឋកម្ពុជា មិនមែនបុគ្គលិកអង្គការក្រៅ រដ្ឋាភិបាលនេាះទេ ។ ឧបមាថាសហព័ន្ធអឺរ៉ុបគេដាក់ទណ្ឌកម្មផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចថែមទៀត តើស្រុកខ្មែរនឹងទៅជាយ៉ាងណា⁣ ។ យើងដឹងហើយថា ទីផ្សារដ៏ធំបំផុតសម្រាប់ផលិតផលកសិកម្ម និងវាយនភ័ណ្ឌកម្ពុជា⁣គឺ សហព័ន្ធអឺរ៉ុបនិងសហរដ្ឋអាមេរិក ។ បើសហព័ន្ធអឺរ៉ុបសម្រេចដាក់ទណ្ឌកម្ម សេដ្ឋកិច្ចប្រទេសកម្ពុជា សហរដ្ឋអាមេរិកនឹងធ្វើដូចគ្នា ។⁣ ពេលនេាះ មហាមិត្តចិន ដែលតែងតែ ផ្តល់ជំនួយអោយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដោយឥតលក្ខខ័ណ្ឌនេាះ ប្រាកដជាមិនសប្បាយចិត្តឡើយ ព្រេាះផ្នែកខ្លះនៃប្រាក់ជំនួយទាំងនេាះ បានមកពីពន្ធលើប្រាក់ចំណេញរបស់ពលរដ្ឋចិនដែលមក បេាះទុនបើករោងចក្រផលិតខោអាវនៅកម្ពុជា ។⁣ បើអត់ទីផ្សារ តើរោងចក្រទាំងនេាះអាចដំណើរ ការបានទេ ។⁣ នៅទីបំផុត រោងចក្រកាត់ដេររលំ វិស័យកសិកម្មចុះខ្សោយ⁣ ។ ពេលនេាះឆ្នាំងបាយ កម្មករកាត់ដេរនិងកសិករក៏អាចស្ងួតដែរ ។ នៅពេលដែលឆ្នាំងបាយពួកគាត់ស្ងួត⁣ ខ្ញុំជឿថាកម្មករ កាត់ដេរនិងកសិករខ្មែរ ប្រាកដជាមិនអត់អោនអោយអ្នកដែលបំផ្លាញភាពសុខដុមរម្យនារបស់ ពួកគាត់ឡើយ ។⁣ សន្លឹកឆ្នោតថ្លៃណាស់ ។⁣ ជិតដល់ពេលបេាះឆ្នោតហើយ ។ កុំប្រមាទឬក៏គឃ្លើនខុសរឿង ។ បើប្រជាជនវេទនា រដ្ឋាភិបាលក៏វេទនាដែរ ។

ចំណីខួរក្បាល

ចៅក្រមនៅស្រុកខ្មែរ អស់រយៈពេលជាច្រើនអាទិត្យហើយ ការបែកធ្លាយខ្សែអាត់សម្លេងរឿងអាស្រូវស្នេហារបស់លោក⁣ កឹម⁣ សុខា⁣ សមាជិកសភា⁣ និងជាប្រធានស្តីទីគណបក្ខសង្គ្រេាះជាតិ⁣ ត្រូវបានអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ⁣ និងតុលាការកម្ពុជាយកមកសើុបអង្កេត ។ យើងសូមមិនរៀបរាប់នូវករណីលម្អិតដែលពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងនេះទេ⁣ គ្រាន់តែចង់លើកយកចំណុចមួយដែលទាក់ទងនឹងច្បាប់ ដែលបានចែងនៅក្នុងរដ្ឋធមនុញ្ញខ្មែរមកពិភាគ្សាតែប៉ុណ្ណោះ⁣ ។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាបានចែងយ៉ាងច្បាស់ថា⁣ "ការលបលួចថតឬអាត់សម្លេងរបស់នរណាម្នាក់ដោយគ្មានការអនុញាតពីម្ចាស់សម្លេង គឺជាបទល្មើសព្យហ្មទណ្ឌ⁣"⁣។⁣ តុលាការ ព្រមទាំងអាជ្ញធរពាក់ព័ន្ធនៅកម្ពុជា⁣ មិនត្រឹមតែមិនសើុបអង្កេតស្វែងរកជនល្មើស (អ្នកលួចថតសម្លេងគេ)⁣ មកផ្តន្ទាទោសទេ បែរជាកោះហៅជនរងគ្រោះ (អ្នកដែលត្រូវបានគេលួចថតសម្លេង) មកសើុបអង្កេតអំពីកិច្ចការឯកជន⁣ ដែលជាលទ្ធផលនៃអំពើឧក្រិតទៅវិញ⁣ ។ ទង្វើនេះ គឺមិនខុសអ្វីអំពីសហការជាមួយឧក្រិតជន ធ្វើកិច្ចការមួយ ដែលប្រាសចាកអំពីច្បាប់ដែលមានចែងនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនោះឡើយ ។ ប្រសិនបើករណីដូចគ្នានេះកើតឡើងនៅក្នុង ប្រទេសដែលគោរពនិតិរដ្ឋខ្ជាប់ខ្ជួន ដូចជា សហរដ្ឋអាមេរិក⁣ បារាំង⁣ ឬ កាណាដាវិញ⁣ ចៅក្រមគេមិនត្រឹមតែមិនទទួលស្គាល់⁣ (Inadmissible) ខ្សែអាត់សម្លេងដែលបានមកដោយអំពើឧក្រិតនោះទេ គេថែមទាំងចាត់វិធានការស្វែងរក ជនល្មើសថែមទៀត ។⁣ គួរឱ្យសង្វេគពេកណាស់ ដែលចៅក្រមនៅស្រុកខ្មែរធ្វើការងារក្បត់នឹងវិជ្ជាជីវដូច្នេះ⁣ ព្រោះថា ភស្តុតាងដែលបានមកដោយបំពានរដ្ឋធម្មនុញ្ញ⁣ មិនអាចយកជាការបានឡើយ ។

Food for Thought

Fire of Mystery: Before a committee to combat illegal logging was created to curb the prevalence of forestry crime, we have never heard of logger company's wood products being destroyed by fires (wild or otherwise). However, after the committee against illegal logging began its inspection of loggers' concessions on many of the sprawling Economic Land Concessions (ELC), many logs and luxury timbers have been mysteriously burned by forest fires or human criminals. Is it a coincidence or a brazen attempt to destroy the evidences? Hope the committee against illegal logging would shed some lights on this mysterious FIRE!!!

ចំណីខួរក្បាល

ព្រុសខុសដើមឈើ នៅក្នុងភាសាអងគ្លេស មានពាក្យគ្រាមពាសាមួយឃ្លារពោលថា Barking up the wrong tree. ដែលយើងអាចបកប្រែដោយសាមញ្ញថា ធ្វើកិច្ចការមិនចំគោលដៅ ។ បើយើងសង្កេតមើលមកស្រុកខ្មែរ យើងសង្កេតឃើញថា អ្នកដឹងនាំខ្មែរធ្វើកិច្ចការឃ្វាងគោលដៅរហូត ។ ឧទាហរណ៍ ដើម្បីកាត់បន្ថយអត្ត្រាមនុស្សស្លាប់ដោយសារគ្ញ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ គេមិនរឹតបន្តឹងច្បាប់ដោយផ្តោតលើការអប់រំនិងគ្រប់គ្រងផ្នែកបច្ចេទេសទេ តែបែរជាបង្ខំអោយពលរដ្ឋអនុវត្តច្បាប់ដោយខ្វះការអប់រំទៅវិញ ។ ជាលទ្ធផល ករណីមនុស្សស្លាប់ដោយសារគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ហាក់ដូចជាមិនបានកាត់បន្ថយសោះឡើយ ។ ថ្មីៗនេះ មានករណីគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍នៅខេត្ត ឧត្តមានជ័យ និង ព្រះសីហនុ ដែលបណ្តាលអោយមនុស្សស្លាប់និងរងរបួស រាប់សិបនាក់ ។ ដើម្បីសុវត្ថភាពទាំងអស់គ្នា ច្បាប់ចរាចរណ៍ គួរណាស់តែផ្តោតលើការរឹតបន្តឹងសម្តភាពអ្នកបើកបរយានយន្តដឹកជញ្ជូន ទាំងមនុស្សទាំងសម្ភារ អោយមានការហ្វឹកហ្វឺនជាក់លាក់ នឹងប្រលងយកលិខិតបើកបរទៅតាមបច្ចេកទេសនិងស្តង់ដារណាមួយដែលកំរឹតដោយក្រុមអ្នកបច្ចេកទេសរបស់ក្រសួងពាក់ព័ន្ធ ។ បន្ទាប់មក ត្រូវលុបបំបាត់អោយអស់នូវការដឹកជញ្ជូនលើសចំណុះ និងការប្រើយានយន្តខុសទិសដៅ ឬក៏ខុសអំពីអ្វីដែលជាដែនកំណត់របស់យានយន្ត ។ ឧទាហរណ៍ បើរថយន្តដែលគេផលិតសម្រាប់ដឹកមនុស្ស១០នាក់ អាជ្ញាធរមិនត្រូវអនុញាតិអោយផ្ទុកមនុស្សដល់ ២០នាក់ឡើយ ។ ដូចគ្នាដែរ រថយន្តដែលគេផលិតសម្រាប់ដឹកអីវ៉ាន់ ១០តោន មិនអាចយកទៅកែច្នៃ ផ្ទុកអីវ៉ាន់ដល់ ២០តោនបានឡើយ ។ ដរាបណាអាជ្ញាធរខ្មែរមិនយកចិត្តទុកដាក់ជាមួយនឹងបញ្ហាដូចបានរៀបរាប់នេះ យើងគ្មានសង្ឃឹមទេថា អត្ត្រាមនុស្សស្លាប់ដោយសារគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍នៅស្រុកខ្មែរ អាចនឹងត្រូវកាត់បន្ថយឡើយ ។

Food for Thought

Ignorant or Wrong-Headed Action I am not a supporter of any political party in Cambodia. But I have noticed recently in a violent protest against first vice president of the Cambodian National Assembly, Mr. Kem Sokha, which resulted in two representatives being beaten savagely by protesters, that those protesters did not understand what they were doing. If we looked closely at the words the protesters displayed on their banners, they said that Mr. Kem Sokha was a "Devious" (ក្រឡិចក្រឡុច), "Poisonous" (ពិសពុល), and "Provocative" (ញុះញង់) person who is not worthy of holding National Assembly's First Vice President position. Let's look at the definition of each word. Devious: Not keeping promise or untrustworthy. Poisonous: toxic, noxious, nasty. Provocative: challenging, stimulating, offensive. By nature, all politicians are using these three (3) words described above as strategy to garner supports and votes to win political offices, regardless of who they are. Even Communist dictators are using this strategy, too, to keep the flame of class struggle alive. If Cambodia needs to get rid of every Devious, Poisonous, and Provocative politician, then the whole country would certainly be deprived of politicians. This might not be bad after all, given the fact that politician's squabbling have been the sole source of Cambodian calamity and suffering over the past half century and beyond.

Food for Thought

Delineate or Dissolve: The Stupidity That Lands a Senator in Jail Border demarcation between Cambodia and Vietnam has been a contentious issue among Cambodian politicians and political activists. The rancor has recently landed a senator in jail for posting a "fake" document relating to the 1979 border treaty between Cambodia and Vietnam on Facebook. Actually, the "fake" document appears to be just for one fake word: "Dissolve" which was put in place of the word: "Delineate". After many efforts by media savvy people, it now appears that this "fake document or word" has been tracked down to the doorstep of the France-based Cambodian Border Committee, which was led by a Mr. Sean Pengse. If this is where the word "dissolve" was translated from either Khmer or French for what its original meaning or actual writing was "delineate", the people who are responsible for translating it, should seriously need to have their credibility checked. Whether it was intentional or unintentional, the word "delineate" and "dissolve" are not the same or similar in any shape or form. In all seriousness, this Cambodian Border Committee probably needs to be "dissolved" for failing to make a correct translation of the word "delineate." I am saying this "tongue in cheek", of course.

Food for Thought

Unbelievable!! Recently, King Norodom Sihamoni has given a pardon to a "convicted terrorist," Soun Serey Ratha, so that he would have a right to run for political office in Cambodia. What seems bothersome to many people, including me, is that Soun Serey Ratha is a nemesis of King Sihamoni's father, Norodom Sihanouk. In many of his writings, Soun Serey Ratha has defamed, defiled, and denounced Sihanouk like a mad man. It is shocking, indeed, to see King Sihamoni give pardon to a man who seems to hate his father to the bone.

ចំណីខួរក្បាល

សាច់ក្រក និង​ ច្បាប់ នៅក្នុងភាសាអងគ្លេស មានពាក្យមួយឃ្លាពោលថា៖ (You'd better not knowing how sausage and law are made.) ដែលមានន័យថា វាជារឿងល្អ ប្រសិនបើអ្នកមិនដឹងថាតើគេធ្វើសាច់ក្រកនិងច្បាប់ដោយរបៀបណា ។ តាមធម្មតា គេធ្វើសាច់ក្រកដោយយកកំទេចសាច់ ឬ ប្រភេទសាច់មិនសូវល្អ មកកិនបញ្ចូលគ្នាលាយគ្រឿងហើយញាត់ចូលក្នុងស្រោម ។ និយាយឲ្យងាយយល់ សាច់ដែលគេយកទៅធ្វើជាសាច់ក្រក ភាគច្រើជាប្រភេទសាច់ដែលយើងខ្ពើម ។ យ៉ាងណាមិញ ការបង្កើតច្បាប់ក៏ដូច្នោះដែរ ។ អ្វីដែលល្អ គឺត្រូវបានគេដកចេញ នៅលស់តែអ្វីដែលមិនសូវល្អតែប៉ុណ្ណោះ ។ ឧទាហរណ៍ ច្បាប់បោះឆ្នោតថ្មីដែល គណបក្ស ប្រជាជន និង សង្រ្គោះជាតិ ទើបអនុមតិថ្មីៗនេះ គឺមិនខុសអ្វីអំពីសាច់ ក្រកនោះឡើយ ។ ចំណុចដែលគួរឲ្យខ្ពើមពីរ (២) នៅក្នុងច្បាប់នេះគឺ ទី ១ ការគាបសង្កត់(បង្រួញវិសាលភាព) ទៅលើសិទ្ធិផ្សព្វផ្សាយ ឬ និយាយស្តី របស់សង្គមស៊ីវិល និង ទីពីរ (២) ការអនុញាតឲ្យមន្រ្តីយោធានិងនគរបាល ធ្វើយុទ្ធនាការឃោសនាគាំទ្រគណបក្សនយោបាយ (នៅក្រៅម៉ោងធ្វើការងារ) ។ ការគាបសង្កត់សិទ្ធិផ្សព្វផ្សាយនិយាយស្តីរបស់សង្គមស៊ីវិល ឬ អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល គឺមិនខុសអ្វីអំពីការបំបិទសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរទូទៅ មិនឲ្យរិះគន់ឬទិតៀន ថ្នាក់ដឹកនាំគណបក្សនយោបាយនោះឡើយ ។ មូលហេតុដែលយើងហ៊ាន អះអាងដូច្នេះ ព្រោះថា បុគ្គលិកអង្គការសង្គមស៊ីវិលភាគច្រើនគឺជាពលរដ្ឋខ្មែរ ។ ដូច្នេះ ពួកគេអាចប្រកាសថា៖ ខ្លួនផ្សព្វផ្សាយឬនិយាយស្តីក្នុងនាមជាពលរដ្ឋខ្មែរ ។ នៅពេលមានករណីដូចនេះកើតឡើង ខ្សែបន្ទាត់ដែលបែងចែកសង្គមស៊ីវិលនិង ពលរដ្ឋខ្មែរនឹងមានភាពមិនច្បាល់លាស់ ដែលជាហេតុនាំឲ្យអជ្ញាធរមានលេស បង្រួញសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរឲ្យរួញរឹតតែតូចទៅៗ ។ នៅក្នុងភាសា អងគ្លេសគេហៅថា រអិលចុះពីលើទួល (Slippery Slope Effect) ។ ចំណែកឯការអនុញាតឲ្យមន្ត្រីយោធានិងនគរបាលមានសិទ្ធិធ្វើយុទ្ធនាការគាំ ទ្រគណបក្សនយោបាយ (ក្រៅម៉ោងធ្វើការងារក្តី ក្នុងម៉ោងធ្វើការងារក្តី) គឺមិនខុសអ្វីអំពីបើកឱកាសឲ្យមានអំពើហិង្សាដោយអាវុធកើតឡើងដោយ ងាយស្រួលនោះឡើយ ព្រោះថាអង្គភាពយោធានិងនគរបាល សុទ្ធតែមាន អាវុធនៅក្នុងដៃ ។ នៅពេលដែលគណបក្សនយោបាយដែលពួកគេគាំទ្រ ប្រឈមមុខដាក់គ្នាដោយប្រការណាមួយ ពួកគេក៏អាចប្រឈមមុខដាក់គ្នា ផងដែរ ។ យើងមិនអាចសន្មត់ទេថា មន្ត្រីយោធានិងនគរបាលសុទ្ធតែគាំ ទ្រគណបក្សដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលដែលជាមេគ្រប់គ្រងរបស់ពួកគេ ។ ហើយ ក៏មិនត្រូវសន្មត់ដែរថា ការបោះឆ្នោតនៅថ្ងៃអនាគត នឹងមិនមានទំនាស់ រវាងគណបក្សនយោបាយនោះឡើយ ។ យើងនៅចាំបានថា កាលពី ១៥ ឆ្នាំមុន សហរដ្ឋអារិកដែលមានបទពីសោធបោះឆ្នោតជាង២០០ឆ្នាំមកហើយ នោះ បានជួបនូវភាពចម្រូងចម្រាសប្រកាសលទ្ធផលបោះឆ្នោតមួយរវាង លោកអតីតអនុប្រធានាធិបតី អែល ហ្គ័រ និង លោក ហ្សច ប៊ុស ។ ការសន្មត់ថា គណកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតកម្ពុជា អាចរៀបចំការបោះឆ្នោតនៅ ស្រុកខ្មែរបានដោយគ្មានបញ្ហានោះ គឺគ្រាន់តែជាការស្រមើស្រមៃតែប៉ុណ្ណោះ ។ ចំណែកឯករណីអ្នកស្រី ពុង ឈីវ ហ្កេច ដែលគណបក្សឈ្នះឆ្នោតទាំងពីរ (ប្រជាជន និង សង្គ្រោះជាតិ) បានមូលមតិគ្នាថានឹងជ្រើសរើសឲ្យធ្វើជា សមាជិក គជប ដំណាងឲ្យអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលនោះ វាគឺជាជ្រុងមួយផ្សេង ទៀតនៃដំណើរការផលិតសាច់ក្រកនិងច្បាប់ ។ កាលពីប៉ុន្មានឆ្នាំមុន រដ្ឋសភា កម្ពុជាបានអនុមតិច្បាប់មួយដែលគេហៅថា ច្បាប់ ឯកពន្ធភាព (ហាមមិនឲ្យ មានប្រពន្ធលើសពីមួយ) ។ ច្បាប់នេះ បើនិយាយឲ្យចំ គឺគេបង្កើតឡើងដើម្បី បង្កផលវិបាកដល់ទ្រង់ រណ្ណឬទ្ធិ ដែលជាមនុស្សមានស្រីញីច្រើន ។ ប៉ុន្តែ អ្នកដែលមានស្រីញីច្រើននោះ មិនមែនមានតែទ្រង់ រណ្ណឬិទ្ធិមួយនោះទេ ។ អ្នកដទៃទៀតក៏មានដែរ គ្រាន់តែគេចេះលាក់ការសម្ងាត់បានល្អជាងទ្រង់ រណ្ណឬទ្ធិ ។ យ៉ាងណាមិញ ច្បាប់ហាមមិនឲ្យសមាជិកគណកម្មាធិការជាតិរៀប ចំការបោះឆ្នោតមានសញ្ជាតិពីរឬបីនោះ គឺមិនខុសអ្វីអំពីច្បាប់ឯកពន្ធភាព នេះទេ ។ អ្នកដែលមានសញ្ជាតិលើសពីមួយ (១) ធ្វើការនៅក្នុងជួររដ្ឋាភិបាល ខ្មែរចាប់ពីក្នុងព្រះបរមរាជវាំងរហូតទៅដល់ឃុំសង្កាត់ មានរាប់មិនអស់ ហេតុអ្វី ក៏គេមិនអើពើផង ? វាគ្មានហេតុផលទាល់តែសោះក្នុងការដាក់កំហិតមិនឲ្យ សមាជិកគណកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតមានសញ្ជាតិពីរឬបី ។ បើមិនចង់ឲ្យជនបរទេសធ្វើការនៅក្នុងស្ថាប័ននេះ គេគ្រាន់តែចែងនៅក្នុង ច្បាប់ថា ៖ សមាជិក គជប ត្រូវមានដើមកំណើតជាខ្មែរ (កើតក្នុងស្រុកខ្មែរ សញ្ជាតិខ្មែរ) និងធ្លាប់បានរស់នៅក្នុងស្រុកខ្មែរមានថេរវេលាយ៉ាងតិច ១៣ ឆ្នាំ នោះគឺវាគ្រប់គ្រាន់ណាស់ទៅហើយ ។ ឯសញ្ជាតិដទៃដែលមិនមែនជាសញ្ជាតិ កំណើតនោះ គេមិនចាត់ទុកថាជាទំនាស់នោះទេ ។ នេះគឺជាច្បាប់មួយដែល សហរដ្ឋអារិកប្រើសម្រាប់ជ្រើសរើសប្រធានាធិបតីរបស់គេ ។ ឯសមាជិក គជប ខ្មែរមិនមែនជាប្រមុខរដ្ឋផង ហេតុអ្វីក៏ចាំបាច់មានលក្ខខណ្ឌតឹងរឹងម្លេះ ? ចំណុចមួយទៀតដែលតម្រូវឲ្យសមាជិក គជប ដែលមានសញ្ជាតិផ្សេងក្រៅ ពីសញ្ជាតិខ្មែរប្រកាសលុបចោល ឬក៏ព្យួសញ្ជាតិមួយរយៈនោះ វាគឺជាយន្តការ រារាំងមិនឲ្យខ្មែរដែលមានសញ្ជាតិពីរមានឱកាសធ្វើការងារក្នុង គជប បានឡើយ ព្រោះថាការសុំចូលសញ្ជាតិ បារាំងក្តី អាមេរិកាំងក្តី កាណាដាក្តី សុទ្ធតែត្រូវធ្វើ តាមនិតិវិធីដ៏លំបាកនិងត្រូវចំណាយពេលវេលាយ៉ាងយូរទៀតផង ។ គេមិនអាច សុំលុបឬក៏ព្យួសញ្ជាតិមួយរយៈបានដោយងាយៗនោះទេ ។ ចំណុចនេះហើយ ដែលជាកត្តាមួយធ្វើឲ្យអ្នកស្រី ពុង ឈីវ ហ្គេច ប្រកាសមិនទទួលយកតួនាទីនៅ ក្នុង គជប ព្រោះថាសញ្ជាតិបារាំង ឬ កាណាដា ជាសំណាញ់សុវត្ថភាពតែមួយគត់ សម្រាប់ធានាសេរីភាពនិងសុខមាលភាពដល់អាយុជិវិតលោកស្រី ។ បើគេដក សំណាញ់សុវត្ថភាពនេះចេញទៅហើយ កុំថាឡើយអ្នកស្រី ពុង ឈីវហ្គេច ដែល មានចំណេះដឹងជ្រៅជ្រះ សូម្បីតែមនុស្សអវិជ្ជាក៏គេមិនចាក់ចោលអង្ករទៅកើប យកអង្កាមនោះដែរ ។ ត្រង់ចំណុចនេះ ខ្ញុំសូមឆ្លើតតបទៅស្មេរមួយចំនួនដែលរិះ គន់អ្នកស្រី ពុង ឈីវហ្គេច ថាជាមនុស្សមិនស្នេហាជាតិ ឬ ជាមនុស្សមានជម្ងឺឥត ខ្ចោះនិយម (Perfectionism, one who would accept nothing short of perfection.) ។ ធម្មជាតិនៃមនុស្ស គ្មាននរណាម្នាក់ស្នេហាជាតិ ឬគិតអំពីសេចក្តីសុខសន្តិភាពរបស់អ្នកដទៃ មុនសេចក្តីសុខរបស់ខ្លួននោះទេ ។ បើអ្នកគិតថាមានមនុស្សប្រភេទនេះ អ្នកយល់ច្រឡំធំហើយ ។ មនុស្សដែលសុខ ចិត្តបូជាអាយុជីវិតរបស់ខ្លួនដើម្បីសង្គ្រោះអ្នកដទៃនោះ គឺមានតែនៅក្នុងស្ថាន ភាពប្រថុចញ៉ុច ឬគ្រោះថ្នាក់ ឬក៏ត្រូវបានគេបង្ខំតែប៉ុណ្ណោះ ។ ដូច្នេះ ការសម្រេច ចិត្តមិនទទួលតំណែងក្នុង គជប របស់លោកស្រី ពុង ឈីវហ្គេច វាគ្មានអ្វីគួរឲ្យ ភ្ញាក់ផ្អើលនោះទេ ព្រោះវាជាសិទ្ធិសេរីភាពរបស់គាត់ក្នុងការជ្រើសរើស ក៏ដូច ជាសិទ្ធិសេរីភាពរបស់យើងម្នាក់ៗក្នុងការជ្រើសរើសអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងដើម្បី បំពេញតម្រូវការនៃជីវិតយើងដែរ ៕

ចំណីខួរក្បាល

សង្គ្រោះជាតិ ឬ សង្គ្រោះញាតិ និងមិត្ត ??? ដើម្បីទទួលបានជោគជ័យ អ្នកនយោបាយ ជាទូទៅ ត្រូវតែចេះ ប្រើយុទ្ធវិធីប្រជាភិថុតិ និងយុទ្ធសាស្ត្របោកប្រាស់ បង្ខំ ឬ អូសទាញឲ្យគូបដិបក្ខរបស់ខ្លួន ធ្លាក់ចូលទៅក្នុងភក់ជ្រាំជាមួយគ្នា ដើម្បីរក្សាឲ្យបាននូវតុល្យភាពប្រកួតប្រជែង ដែលភាសាអងគ្លេស ហៅថា៖ (Level Playing Field) ។ តើអ្វីទៅដែលហៅថា ប្រជាភិថុតិ ? ពាក្យនេះ បើនិយាយឲ្យងាយយល់ គឺ ការ បោកប្រាស់ម្ចាស់សន្លឹកឆ្នោត ឬអ្នកគាំទ្រ ដែលគេនិយម និយាយថា៖ សន្យាខ្យល់ ។ ចំណែកឯការបោកប្រាស់ ឬអូសទាញគូបដិបក្ខរបស់ខ្លួនឲ្យធ្លាក់ចូលទៅក្នុងភក់ជ្រាំ ជាមួយគ្នា ត្រូវធ្វើដោយវិធីណានោះ យើងនឹងបកស្រាយឲ្យ បានពិស្តារនៅវគ្គខាងមុខ ។ ប៉ុន្តែ មុននឹងយើងលើកយក យុទ្ធសាស្ត្របោកប្រាស់ ឬអូសទាញគូបដិបក្ខមកវែកញែក យើងសូមលើកយកពាក្យ ប្រជាភិថុតិ មកលាតត្រដាងបន្តិច ដើម្បីទុកជាចំណីខួរក្បាលសម្រាប់មិត្តអ្នកអាន ។ នយោបាយគឺជាសិល្បៈម៉្យាង ដែលតម្រូវឲ្យអ្នកនយោបាយ គ្រប់រូបបត់បែនទៅតាមកាលទេសៈ ផ្អែកលើសម្ពាធពីរ គឺការ ចង់បានរបស់អ្នកគាំទ្ររបស់ខ្លួន និងការចង់បានរបស់គូបដិបក្ខ របស់ខ្លួន ។ នៅពេលដែលអ្នកនយោបាយ ឬគណបក្ខ នយោបាយមួយ បន្ទន់ឥរិយាបទដើម្បីបំពេញបំណងគូបដិបក្ខ របស់ខ្លួននោះ គេនឹងធ្លាក់ចូលទៅក្នុងគន្លងប្រជាភិថុតិដោយ ស្វ័យប្រវត្តិ ព្រោះថាគណបក្ខនយោបាយ ឬអ្នកនយោបាយ តែងតែទាមទាយកអ្វីដែលផ្ទុយអំពីឆន្ទៈអ្នកគាំទ្រ ឬក៏ឆន្ទៈ របស់គូបដិបក្ខរបស់ខ្លួន ។ ដូច្នេះ សរុបសេចក្តីឲ្យខ្លីទៅ ប្រជាភិថុតិ និងនយោបាយគឺមិនអាចកាត់ផ្តាច់ពីគ្នាបានឡើយ ។ ចំណុច មួយទៀតដែលទាក់ទងនឹង ប្រជាភិថុតិ គួរឲ្យកត់សម្គាល់ដែរនោះ គឺ បញ្ហា ជាតិ និង ញាតិ ។ ជាតិនៅទីនេះ គឺយើងសំដៅលើពលរដ្ឋ ទូទៅ ។ ឯញាតិ គឺយើងសំដៅទៅលើ ញាតិពង្សវង្សសន្តានរបស់ អ្នកនយោបាយ ឬថ្នាក់ដឹកនាំគណបក្ខនយោបាយ ។ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ការដឹកនាំប្រទេសជាលក្ខណៈគ្រួសារ គឺបានក្លាយទៅជាទម្លាប់រាប់រយឆ្នាំមកហើយ ។ កាលសម័យ ស្តេចដឹកនាំប្រទេស មន្ត្រីភាគច្រើនគឺមានជាប់សែស្រឡាយ ជាមួយនឹងព្រះរាជា ។ លុះមកដល់សម័យនាយករដ្ឋមន្ត្រី ដឹកនាំប្រទេសវិញម្តង ការដាក់ញាតិការឲ្យកាន់កិច្ចការរដ្ឋ គឺហាក់ដូចជានៅដដែល គ្រាន់តែប្តូរពីញាតិវង្សរបស់ស្តេច មកញាតិការរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី និងរដ្ឋមន្ត្រីវិញម្តង ។ ពុំមានស្ថិតិជាក់លាក់ណាមួយបញ្ជាក់អំពីចំនួនមន្ត្រីដែលជា ញាតិរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី និងរដ្ឋមន្ត្រីនៅក្នុងប្រទេស កម្ពុជានោះទេ ។ ប៉ុន្តែ យោងតាមពត៌មានជាសាធារណៈ យើងសង្កេតឃើញថា ញាតិរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី និងរដ្ឋមន្ត្រី ដែលកាន់តួនាទីសំខាន់ៗនៅក្នុងជួររដ្ឋាភិបាល ចាប់ពីថ្នាក់ជាតិ ដល់ថ្នាក់ក្រោមជាតិ គឺមានស្ទើរតែគ្រប់ស្រទាប់ទាំងអស់ ។ គ្រាន់តែអគ្គលេខាធិការរងម្នាក់នៅក្នុងរដ្ឋសភាមានញាតិការ ប្រមាណជា ១០ នាក់ធ្វើការនៅក្នុងស្ថាប័ននោះ នេះបើតាម ពត៌មានចុះផ្សាយនាពេលថ្មីៗនេះ ។ ប្រសិនបើអគ្គលេខាធិការ រងរបស់រដ្ឋសភាមានសាច់ញាតិ ១០ នាក់ធ្វើការ​នៅក្រោមឳវាទ របស់ខ្លួនទៅហើយ ចុះរដ្ឋមន្ត្រី និងរដ្ឋលេខាធិការនៅតាម ក្រសួងនានា អាចមានករណីដូចគ្នាដែរឬទេ? ចំណុចនេះ រដ្ឋាភិបាលនិងរដ្ឋសភាកម្ពុជាគួរតែចាត់ចែងស្រង់ស្ថិតិឲ្យបាន ជាក់លាក់ ដើម្បីផ្តល់នូវតម្លាភាពជូនដល់ពលរដ្ឋខ្មែរទាំងអស់ គ្នាបានឃើញ និងបានយល់ ។ ទាំងរដ្ឋាភិបាល ទាំងរដ្ឋសភា មិនអាចនិយាយអំពីការគ្រប់គ្រងប្រកបដោយតម្លាភាព ដោយមិនអនុវត្តនូវអ្វីដែលជាកត្តាបញ្ជាក់អំពីតម្លាភាពនោះទេ ។ ការដាក់ញាតិសន្តានឲ្យកាន់កិច្ចការនយោបាយសំខាន់ គឺជា ចំណុចដ៏រសើបបំផុតសម្រាប់គណបក្សនយោបាយទាំងពីរ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ។ ទាំងថ្នាក់ដឹកនាំគណបក្សប្រជាជន ទាំងថ្នាក់ដឹកនាំគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ សុទ្ធតែមានសមាជិក គ្រួសារកាន់ដំណែងសំខាន់ៗ ។ ឧទាហរណ៍ សម្តេច ហ៊ុន សែន មានកូនប្រុសម្នាក់ជា ឧត្តមសេនីយ៍ ម្នាក់ទៀតជាសមាជិកសភា បងប្រុសម្នាក់និងប្អូនថ្លៃប្រុសម្នាក់ក៏ជាសមាជិកសភាដែរ ក្មួយប្រុសម្នាក់ជាអធិការនគបាលជាតិ កូនប្រសាប្រុសម្នាក់ក៏ជា មន្ត្រីនគបាលជាន់ខ្ពស់ផងដែរ ។ ឯភរិយារបស់លោក មាន តំណែងជាប្រធានកាកបាតក្រហមកម្ពុជា ។ ចំណែកសម្តេច ជា ស៊ីម ក៏មានប្អូនថ្លៃប្រុសម្នាក់កាន់ដំណែងជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួង មហាផ្ទៃ និងមានក្មួយកាន់ដំណែងនៅក្នុងជួររដ្ឋាភិបាលផងដែរ ។ ចំពោះ សម្តេច ហេង សំរិន យើងមិនដឹងថាគាត់មានញាតិប៉ុន្មាន នាក់ កាន់តំណែងនៅក្នុងជួររដ្ឋាភិបាលនោះទេ ព្រោះមិនសូវឃើញ ពត៌មានចុះផ្សាយ ។ រីឯគណបក្សសង្គ្រោះជាតិវិញក៏មើលទៅហាក់ ដូចជាមិនណយដែរ ។ សព្វថ្ងៃ គណបក្សនេះកាន់តួនាទីតែក្នុង ស្ថាប័ននិតិបញ្ញតិតែប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែនៅក្នុងស្ថាប័ននេះ យើង ឃើញមានប្តីប្រពន្ធពីរគូរួចទៅហើយ គឺលោក សម រង្សី និងភរិយា របស់លោក (អ្នកស្រី ជូឡុង សោមូរ៉ា) និងលោក យិម សុវណ្ណ និងភរិយា (អ្នកស្រី កែ សុវណ្ណរត័្ន) ។ ឯលោក កឹម សុខា អនុ ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ក៏មានកូនស្រីម្នាក់កាន់កិច្ចការ សំខាន់នៅក្នុងជួរបក្សផងដែរ ។ ចំណែកលោក គង់ គាំ ដែល ជាអតីតអនុប្រធានគណបក្ស សម រង្សីនោះ មានកូនប្រុស ពីររូបជាសមាជិកសភា ។ នេះគ្រាន់តែជាទិដ្ឋភាពនៃជ្រុងដ៏ តូចមួយនៃប្រព័ន្ធគ្រួសារនិយមនៅក្នុងវិស័យនយោបាយនៃ ប្រទេសកម្ពុជា ។ ការលើកយកប្រព័ន្ធគ្រួសារនិយមមកលាត ត្រដាងនៅទីនេះ គឺមិនមានន័យថាស្មេរមានចេតនារិះគន់ថ្នាក់ ដឹកនាំគណបក្សនយោបាយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានោះទេ គ្រាន់តែចង់បង្ហាញនូវចំណុចអវិជ្ជមានដ៏ធ្ងន់ធ្ងពីរទាក់ទិនទៅ នឹងការអនុវត្តន៍របៀបគ្រប់គ្រងរដ្ឋតាមលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ។ ចំណុចអវិជ្ជមាននេះគឺ៖ តម្លាភាព និង ទំនាស់ផលប្រយោជន៍ (Transparence and Conflict of Interest) ដែលយើងមិនទាន់ឃើញមានច្បាប់ចែងនៅឡើយទេបន្ទាប់ ពីប្រទេសកម្ពុជាអនុវត្តលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យអស់រយៈពេល ជាងបីទសវត្សមកហើយ ។ ការមិនអើពើ ឬក៏ធ្វើមិនដឹងមិន ឃើញនូវអ្វីដែលជាសត្វដំរីនៅក្នុងបន្ទប់នេះ (តម្លាភាព និង ទំនាស់ផលប្រយោជន៍) វាមិនត្រឹមតែធ្វើឲ្យការអនុវត្តន៍លទ្ធិ ប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាមិនលូតលាស់ទៅមុខ នោះទេ ប្រហែលជាអាចធ្វើឲ្យគណបក្សនយោបាយបាត់បង់ ការគាំទ្រនិងសន្លឹកឆ្នោតនៅក្នុងការបោះឆ្នោតនាពេលអនា គតទៀតផង ។ ផ្អែកលើសន្ទុះនៃការយល់ដឹងរបស់ពលរដ្ឋ ខ្មែរអំពីអំណាចនៃសន្លឹកឆ្នោតរបស់ខ្លួននោះ យើងអាច សន្និដ្ឋានបានថា តម្លាភាពនិងទំនាស់ផលប្រយោជន៍ នឹងក្លាយទៅជាប្រធានបទនៃការបោះឆ្នោតនៅពេលអនា គតជាក់ជាមិនខាន ។ យោងលើចំណុចនេះ យើងសូម ទាញយកយុទ្ធសាស្ត្ររបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលកំពុងតែប្រកួតប្រជែងយក ប្រៀបលើគ្នានាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ មកវិភាគ ថាតើអ្នកណា កំពុងអូសទាញអ្នកណាឲ្យដើរលើផ្លូវណា ។ នៅដើម អត្ថបទនេះ យើងបាននិយាយអំពីយុទ្ធសាស្ត្រអូសទាញ គូបដិបក្ខនយោបាយឲ្យធ្លាក់ចុះទៅក្នុងភក់ជ្រាំជាមួយគ្នា ដើម្បីកុំឲ្យគេមានប្រៀបជាងខ្លួន ។ និយាយឲ្យងាយយល់ គឺធ្វើយ៉ាងណាឲ្យគូបដិបក្ខនយោបាយបាត់បង់ប្រជាប្រិយភាព ឬក៏ស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពអវិជ្ជមានដូចគ្នា ។ គ្រួសារនិយម គឺជាស្ថានភាពអវិជ្ជមាន មួយដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា កំពុងប្រឈម ។ ដូច្នេះហើយ នៅពេលថ្មីៗនេះ គណបក្ស ប្រជាជនមិនបានបោះឆ្នោតគាំទ្រ អ្នស្រី មូរ សុខហួ និងលោក យិម សុវណ្ណ ឲ្យធ្វើជាប្រធានគណកម្មាធិការនៅក្នុងរដ្ឋសភា ដូចដែលគណបក្សសង្គ្រោះជាតិចង់បាននោះទេ ក៏ប៉ុន្តែ ពួក គេបែរជាបោះឆ្នោតគាំទ្រ លោក ហូរ វណ្ណ និង អ្នកស្រី កែសុវណ្ណរ័ត្ន ដែលមិនមែនជាការចង់បានរបស់គណបក្ស សង្គ្រោះជាតិ ឲ្យកាន់តំណែងទាំងនោះទៅវិញ ។ ទង្វើនេះ គឺជាយុទ្ធសាស្ត្រ បាញ់ព្រួញមួយត្រូវចាបពីរ ព្រោះថា លោក ហូរ វណ្ណ និង អ្នកស្រី កែ សុវណ្ណរត្នន៍ មិនសូវមានប្រជាប្រិយ ភាព (មិនសូវមានគេស្គាល់ច្រើន) ដូចជាលោកស្រី មូរ សុខហួ និងលោក យិម សុវណ្ណ ឡើយ ។ ម៉្យាងទៀត ការដាក់ឲ្យមាន សមាជិកគ្រួសារកាន់តំណែងខ្ពស់នៅក្នុងរដ្ឋសភា វានឹងធ្វើឲ្យ គណបក្សប្រជាជននិងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ខិតរឹតតែជិតគ្នា ទាក់ទិនទៅនឹងបញ្ហាគ្រួសារនិយម ។ តាមពិតទៅ គ្រួសារនិយមនៅក្នុងប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងរដ្ឋនៃប្រទេស កម្ពុជា វាមិនមែនជារឿងថ្មីនោះទេ ។ ប៉ុន្តែ អ្វីដែលថ្មីនោះ គឺបញ្ហាគ្រួសារនិយមកំពុងត្រូវបានគេលើកយកមកពិភាក្សា ជាសាធារណៈ ។ ចំណុចនេះ យើងគួរឲ្យពិន្ទុដល់លោក សុន ឆ័យ សមាជិកសភាមកពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលកំពុងតែដុតដៃដុតជើងលាតត្រដាងបញ្ហាគ្រួសារ និយមនៅក្នុងស្ថាប័នរដ្ឋសភា ។ ក៏ប៉ុន្តែ ការដុតដៃដុត ជើងរបស់លោក សុន ឆ័យ នេះ គឺប្រហែលជាបានត្រឹម រលាកដៃជើងតែប៉ុណ្ណោះ ព្រោះថា តើឲ្យរដ្ឋសភាបោស សម្អាតបញ្ហាគ្រួសារនិយមដូចម្តេចទៅ បើរដ្ឋសភាខ្លួនឯង ពោរពេញទៅដោយសមាជិកគ្រួសារ ធ្វើការនៅទីនោះ ទាំងគណបក្សប្រជាជន ទាំងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ។ កាលពីជាងពីរទសវត្សរ៍កន្លងទៅនេះ ខ្ញុំធ្លាប់បានឮលោក កឹម សុខា ដែលជាអនុប្រធានទីមួយរដ្ឋសភាសព្វថ្ងៃ និយាយអំពីបញ្ហាស្រដៀងគ្នានេះថា៖ "វាមិនខុសអ្វីអំពី ប្រើចោរឲ្យទៅរកចាប់ចោរនោះទេ" ។ ទោះជាយ៉ាងណា ក៏ដោយ ចំណុចដ៏រសើបមួយនេះ ចាំបាច់ត្រូវតែដោះស្រាយ ។ ព្រោះថា ប្រសិនបើអ្នកនយោបាយខ្មែរមិនព្រមងាកពីការសង្គ្រោះ ញាតិ មកសង្គ្រោះជាតិវិញទេ នោះជាតិប្រាកដជាសង្គ្រោះ ពួកគាត់ឲ្យរួចផុតពីគុកច្រវ៉ាក់នៃអាសន្នៈអំណាចប្រមូលផ្តុំ គ្រួសារនិយមជាក់ជាមិនខាន ៕

Editorial

CAMBODIA: A Refuge for the Refuse In early 1998, when I first visited Cambodia, the biggest headlines on the local news media were about toxic wastes exported from Taiwan to a landfill located on the coastlines of Cambodia. Reacting to the story, I first wondered why in the world would toxic wastes from Taiwan ended up in Cambodia? It turned out that the wastes were part of a business deal between local Cambodian waste management company and a Taiwanese firm. The toxic wastes business would have run unabated were it not for the local people who fell ill or died after scavenging for usable materials, such as burlap sacks, from the dump site. Fast forward several years to the 2000s decade, another noticeable headline was about Cambodia aggreeing to take back its native sons or daughters, who were convicted criminals, from the United States of America. Upon hearing the news, I, once again, scratched my head in bewilderment. For the United States (which happens to be my adopted home, and reputedly the richest country on the planet) to send her beasts of burden (convicted criminals) to Cambodia seemed to run contradictory to every basic human rights priciple the U.S. is known to have advocated. However, one would point to the fact that those Cambodian-born convicts were not U.S. citizens, and, therefore, could not be expected to receive the same rights as U.S. citizens do. In any case, the fact that these convicted people being sent to Cambodia were not U.S. citizens was beside the point. The crux of the matter, or the elephant in the room, which officials from both, Cambodia and the United States, pretended not to see, is that human beings were being treated like toxic wastes. This might be too harsh a comparison. But if we look at the issue closely, the comparison of these unwanted human beings to toxic wastes is probably the best metaphor for it. After all, both are unwanted matters. Just as Taiwan once found Cambodia a convenient place to dump its toxic wastes, the U.S. found Cambodia to be an ideal place to shelter her convicted criminals. We should point out that along with those criminals, the U.S. has paid Cambodia some money in the form of aid to help ease the burden of hosting those unwanted people. Recently, Cambodia has struck yet another deal with Australia agreeing to help resettle refugees whom the Australian policy makers deem illegal, or otherwise unworthy of living among them. Behind the veil of this humanitarian charade, we learned that Australia is allegedly paying Cambodia about $40 million in exchange for accepting those refugees. To keep this hush payment less obvious, the money would be given to Cambodia in the form of increased development aid. Once again, we see that both the U.S. and Australia have used the same strategy to transfer unwanted people to Cambodia. Call it repatriation, resettlement, or whatever it is, the hard truth behind both of these despicable actions is that human beings are being treated like toxic wastes. In a parallel ethical dilemma, the business of paying one country to accept unwanted human beings from another country is nothing short of an "official" human trafficking. As a former refugee and victim of human trafficking, I could tell from experience that in the human trafficking business, money is the only agent that makes human trafficking happen. Without money in the equation, it is impossible to conduct the business. I am not against either the repatriation of Cambodian convicts from the U.S. to, or resettlement of refugees from Australia in Cambodia, as long as the process is voluntary, and there is no money involved in the transaction. But, as far as I know, none of the Cambodian convicts being repatriated from the U.S. to Cambodia volunteered to go there. The same seems to be true with the refugees from Australia. If leading democratic countries like the U.S. and Australia, which hold human rights respect in high esteem, make a mockery of human rights like this, one could only wonder if there is any human rights advocate left on this planet. If my historical memory is accurate, I believe many ancestors of present-day (White) Australians were victims of similar act of human trafficking. About 200 years ago, Great Britain sent many of her convicted criminals, prostitutes, and other forms of human "refuse" to the shores of Australia to get rid of what the Britons might have deemed unwholesome, or unwanted people. Now, after some 200 years later, history appears to repeat itself when descendants of the victims of this form of "official" human traficking turn around and committed the same act of which their ancestors would have disapproved. To this end, one could only hope that those pioneering Australian settlers who had endured and suffered so much to bring about Australia as we know it today would not turn in their graves in disgust.

វិចារណកថា

លោក ហង្ស ជួនណារ៉ុន និងកំណែទម្រង់អប់រំនៅកម្ពុជា ថ្មីៗនេះ ខ្ញុំបានអានអត្ថបទជាភាសាអង់គ្លេសមួយដែលមានចំណងជើងថា៖ បុរសនៅពីក្រោយការប្រឡង (បាក់ឌុប)(The Man Behind the Exams) ដែលចុះផ្សាយដោយកាសែត ភ្នំពេញប៉ុស្តិ ។ នៅក្នុងអត្ថបទដ៏វែងអន្លាយនោះ លោក ហង្ស ជួនណារ៉ុន ដែលជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងអប់រំកម្ពុជា បានមានប្រសាសន៍ ជាច្រើនទាក់ទងទៅនឹងការកែទម្រង់ប្រព័ន្ធអប់រំនៅកម្ពុជា ។ អ្វីដែលធ្វើឲ្យខ្ញុំ ចាប់អារម្មណ៍ជាងគេនៅក្នុងប្រសាសន៍របស់លោករដ្ឋមន្ត្រីវ័យក្មេងរូបនេះ គឺនៅត្រង់ចំណុចមួយឆ្លើយតបទៅនឹងសំណួរ ថាតើត្រូវធ្វើដូចម្តេចដើម្បីដោះ ស្រាយបញ្ហាសិស្សដែលប្រឡងបាក់ឌុបធ្លាក់ដ៏ច្រើនលើសលុបនោះ បន្ទាប់ពីមានការរឹតបន្តឹងកម្មវិធីប្រឡងនាពេលថ្មីៗនេះ ។ លោក ហង្ស ជួនណារ៉ុន មិន​បានឆ្លើយនូវសំណួនេះដោយចម្ពោះនោះទេ ។ លោក មានប្រសាសន៍ថា៖ សញ្ញាប័ត្រ វាគ្រាន់តែជាក្រដាសមួយសន្លឹកតែប៉ុណ្ណោះ អ្វីដែលសំខាន់គឺ សមត្ថភាព ។ បើមានតែសញ្ញាប័ត្រ គ្មានសមត្ថភាព វាគ្មានន័យអ្វីទេ ព្រោះអ្នកទទួលបានសញ្ញាប័ត្រដែលគ្មានសមត្ថភាព ទាំងនោះនឹងជួបការលំបាកនៅពេលដែលពួកគេទៅបន្តការសិក្សានៅ ឧត្តមសិក្សា ឬក៏មិនអាចរកការងារបានធ្វើ នៅក្នុងទីផ្សារសេរី ហើយក៏ មិនអាចក្លាយទៅជាធនធានមនុស្សដែលជាសក្តានុពលសម្រាប់ទាក់ទាញ ពាណិជ្ជករមកវិនិយោគនៅកម្ពុជាបានដែរ ។​ ចំណុចមួយនេះ ខ្ញុំសូមគាំទ្រ ទាំងស្រុង ព្រោះវាជាគន្លិះដ៏សំខាន់បំផុតសម្រាប់ដោះស្រាយបញ្ហាអសមត្ថ ភាពនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ជាពិសេសនៅក្នុងចំណោមនិយោជិតជាតិខ្មែរ ។ ប៉ុន្តែ អ្វីដែលជាកត្តាព្រួយបារម្ភ សម្រាប់ខ្ញុំ និងពលរដ្ឋខ្មែរដទៃទៀតដែលឲ្យ តម្លៃសមត្ថភាពមុនសញ្ញាប័ត្រនោះ គឺស្ថិតនៅត្រង់ចំណុចថាតើក្រសួងអប់រំ អាចបញ្ចុះបញ្ចូលគោលគំនិតនិស្សិតខ្មែរ ព្រមទាំងគ្រឹះស្ថានអប់រំឯកជន ផងដែរ ដែលផ្តោតតែទៅលើសញ្ញាប័ត្រជាជាងសមត្ថភាពនោះ ឲ្យចូលរួម ពង្រឹងគុណភាពនៃការសិក្សានៅកម្ពុជាបានដែរឬទេ ។ ជាងបីទសវត្សកន្លងមកនេះ គ្រឹះស្ថានអប់រំឯកជននៅក្នុងប្រទេសខ្មែរ រីកដុះដាលដូចផ្សឹត ។ ភាគច្រើននៃគ្រឹះស្ថានអប់រំឯកជនទាំងនោះ គឺផ្តោត តែទៅលើបរិមាណនៃសិស្សនិងចំនួនសញ្ញាប័ត្រចេញឲ្យនិស្សិតតែប៉ុណ្ណោះ មិនបានផ្តោតទៅលើគុណភាពនៃការអប់រំទេ ។ សូម្បីតែរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បច្ចុប្បន្ននេះក៏ឲ្យតម្លៃទៅលើសញ្ញាប័ត្រច្រើនជាងសមត្ថភាពផងដែរ ។ យើងនៅចាំបានថា ប្រហែលជាមួយទសវត្សកន្លងទៅនេះ ប្រមុខរដ្ឋាភិបាល កម្ពុជាបានតម្រូវឲ្យមន្ត្រីរាជការសំខាន់ៗមានសញ្ញាប័ត្រឧត្តមសិក្សា ។ កាលនោះ យើងសង្កេតឃើញមានអភិបាលខេត្ត រដ្ឋមន្ត្រី និង​ រដ្ឋលេខាធិការ ជាច្រើននាក់បានត្រឡប់ទៅរៀននៅសាកលវិទ្យាល័យព្រោងព្រាតដើម្បី ទទួលបានសញ្ញាប័ត្រ អនុបណ្ឌិត និងបណ្ឌិតមកបំពេញសេចក្តីត្រូវការរបស់ ខ្លួន ។​ យោងតាមពត៌មានចេញពីសាកលវិទ្យាល័យដែលទទួលបង្រៀនមន្ត្រី ទាំងនោះ ពួកគាត់មិនបានរៀនតាមលក្ខណៈនិយាម (ស្តង់ដា)ទេ គឺគ្រាន់តែ រៀនបំពេញបន្ថែម ដោយយកបទពិសោធន៍នៅក្នុងជីវិតរបស់គាត់មកសរសេរ ជានិក្ខេបទដើម្បីទទួលបានសញ្ញាប័ត្រ ។ យើងសូមរក្សាសិទិ្ធមិន​វាយតម្លៃ សញ្ញាប័ត្រប្រភេទនេះទេ ប៉ុន្តែគ្រាន់តែចង់លើកសំណួ ថាតើសញ្ញាប័ត្រប្រភេទ នេះអាចឆ្លើយតបទៅនឹងសេចក្តីត្រូវការជាអន្តរជាតិបានដែរឬទេ ? ប្រសិន បើមន្ត្រីទាំងនោះជានិស្សិតខ្មែរវិញ តើពួកគាត់អាចយកចំណេះដឹងគ្មាននិយាម ទាំងនោះ ទៅប្រកួតប្រជែករកការងារនៅក្នុងទីផ្សារសេរីបានដែរឬទេ នៅពេល ដែលសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារនៃប្រទេសនានានៅក្នុងសហគមអាស៊ាន ធ្វើសមាហរណកម្ម ? នៅក្នុងការធ្វើកំណែទម្រង់អប់រំនៅកម្ពុជា គេសង្កេតឃើញមានមតិសំខាន់ពីរ គួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍ ។ មតិទីមួយយល់ថា គួរពង្រឹងសមត្ថភាពគ្រូបង្រៀនជា មុនសិន មុននឹងពង្រឹងសមត្ថភាពសិស្ស ។ ព្រោះគ្រូបង្រៀនជាអ្នកហ្វឹកហ្វឺន សិស្ស ។ ឯមតិទីពីរយល់ថា សិស្សានុសិស្សខ្លួនឯងជាអ្នកទទួលខុសត្រូវលើ ជោគវាសនាខ្លួន ។ ប្រសិនបើសិស្សមិនខិតខំរៀនដោយខ្លួនឯង ទោះបីគ្រូមាន សមត្ថភាពបង្រៀនយ៉ាងណាក៏មិនអាចជួយបានដែរ ។ នៅក្នុងភាសាអង់គ្លេស មានពាក្យមួយឃ្លារពោលថា៖ (Which comes first: The Chicken or the egg?) ដែលបញ្ជាក់អំពីបញ្ហាដ៏លំបាកមួយនេះនៅក្នុងវិស័យអប់រំ មិនថាតែនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានោះទេ ។ យោងតាមការស្រាវជ្រាវនិងទិដ្ឋភាព ជាក់ស្តែង សម្រាប់មតិទីមួយគឺត្រឹមត្រូវសម្រាប់មុខវិជ្ជាវិទ្យាសាស្ត្រ ដែលនៅ ប្រទេសកម្ពុជាគេនិយមហៅថា វិទ្យាសាស្ត្រពិត ព្រោះគ្រូបង្រៀនមុខវិជ្ជានេះ តម្រូវឲ្យមានការយល់ដឹងជាក់លាក់ណាស់ទើបអាចពន្យល់សិស្សយល់ អំពី អព្ភូតហេតុនានាទាក់ទងទៅនឹងវិទ្យាសាស្ត្រ ។ សម្រាប់មតិទីពីរ គឺអាចធ្វើទៅ បានតែទៅលើមុខវិជ្ជាទូទៅ ដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថាវិទ្យាសាស្ត្រសង្គម (Social Sciences or Liberal Arts) តែប៉ុណ្ណោះ ព្រោះថាវិទ្យា សាស្ត្រសង្គមមិនសូវមានរូបមន្តនិងសមតិកម្មស្មុគ្រស្មាញពិបាកយល់នោះទេ ។ ផ្អែកលើចំណុចទាំងពីរនេះ យើងមើលឃើញថា កំណែទម្រង់អប់រំនៅកម្ពុជា គឺមិនអាចផ្តោតតែទៅលើសមត្ថភាពសិស្សនោះទេ គេត្រូវតែផ្តោតទៅលើ សមត្ថភាពគ្រូផងដែរ ព្រោះថា ទាំងគ្រូ ទាំងសិស្ស ជិះនៅក្នុងទូកតែមួយ ជាមួយគ្នា ៕